Rondo Jerzego Waszyngtona w Warszawie

Rondo Jerzego Waszyngtona w Warszawie
Saska Kępa, Kamionek
Ilustracja
Widok na rondo wraz z otoczeniem z powietrza, od strony południowo-wschodniej. W tle Stadion Narodowy
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Rondo Jerzego Waszyngtona w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Rondo Jerzego Waszyngtona w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Rondo Jerzego Waszyngtona w Warszawie”
Ziemia52°14′17,0″N 21°03′06,0″E/52,238056 21,051667
Multimedia w Wikimedia Commons
Rondo Waszyngtona w latach 60.
Rondo Waszyngtona. W tle Jarmark Europa na Stadionie Dziesięciolecia (listopad 2006)

Rondo Jerzego Waszyngtona – rondo znajdujące się na granicy Saskiej Kępy i Kamionka, w dzielnicy Praga-Południe w Warszawie, w ciągu drogi wojewódzkiej nr 631.

Nazwa Ronda upamiętnia Jerzego Waszyngtona (1732-1799), pierwszego prezydenta Stanów Zjednoczonych[1]. Funkcjonowanie nazwy, stosowanej już od co najmniej pierwszych lat po II wojnie światowej[2], usankcjonowane zostało uchwałą Rady m.st. Warszawy z 26 czerwca 2000[3]. W najbliższym otoczeniu ronda znajdują się Stadion Narodowy, park Skaryszewski im. Ignacego Jana Paderewskiego oraz założenie urbanistyczne z lat 60. XX wieku.

Układ[edytuj | edytuj kod]

Położone jest na styku ulic:

Jest to typowe rondo czterowlotowe, z okrągłą, dużą wyspą centralną. Wyspa przecięta jest torami tramwajowymi w osi alei Waszyngtona. Tramwaje dojeżdżają też do ronda prostopadłą do alei Waszyngtona aleją Zieleniecką. Wszystkie ulice w miejscu wlotu na rondo są dwujezdniowe.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Miejsce początkowo zwano Placem Paryskim, następnie placem Poniatowskiego[a]. Około roku 1926 powstał projekt przedłużenia al. Księcia Poniatowskiego na Grochów. Elementem nowego ciągu komunikacyjnego miało być rondo u zbiegu z al. Zieleniecką. Miało ono być placem gwiaździstym, od którego odchodziłoby pięć ulic, czyli obecne al. Poniatowskiego, al. Zieleniecka, al. Waszyngtona, ul. Elsterska[b] i ul. Francuska. Koncepcja ta nie została ostatecznie zrealizowana, m.in. z uwagi na częste zmiany lokalizacji terenów wystawowych[4]. Przedwojenne mapy Warszawy sugerują jednak, że plan ten został zrealizowany, a od ronda odchodziło aż sześć ulic[c]. Z przedwojennych planów wynika również, że rondo (lub okrągły plac) ograniczone było dodatkowym okręgiem tworzonym między innymi przez ul. Galijską, a także istniejącą do dziś uliczką przy wejściu do Parku Paderewskiego[5][6]. Jednym z elementów przedwojennej zabudowy był drewniany dworek (wraz z sadem), który do połowy lat 30. XX wieku uniemożliwiał przejazd autobusów z ronda ulicą Francuską w głąb Saskiej Kępy[7]. W latach 1937–1938 na rondzie założono nowe kwietniki, a na skwerach od strony wejścia do Parku Paderewskiego ustawiono ławki[8].

Już po II wojnie światowej, w roku 1951 podjęta została decyzja o budowie kompleksu pracowni artystycznych w ramach inwestycji o charakterze monumentalno-zdobniczym. W nowych gmachach, oprócz pracowni, znaleźć miałyby się cztery sale wystawowe, magazyny, sklep Desy, sztukatornia i bar mleczny. Autorem projektu z charakterystyczną kolumnadą był Marek Leykam. Założenie zakładało zatem budowę monumentalnej bramy wjazdowej w stylu socrealistycznym do przedwojennej dzielnicy willowej. Ostatecznie projekt nie został jednak zrealizowany[9].

Zabudowa Ronda Waszyngtona powstała dopiero w latach 60., tuż przed tym, jak skrzyżowanie przekształcano w nowoczesny węzeł komunikacyjny. W 1962 powstał wieżowiec projektu Marka Leykama, a w latach 1960–1965 pojawiły się niskie budynki mieszkalne (z częścią handlową) na dwóch ćwierciach ronda (projekt Tadeusza Zielińskiego).

W 1967 rozpoczęto prace związane z przebudową ronda – zmniejszono wyspę centralną, wybudowano lejkowate wloty, przesunięto przystanki, wprowadzono sygnalizację świetlną, zaślepiono wylot ul. Jakubowskiej oraz wybudowano przejście podziemne pod aleją Józefa Poniatowskiego po zachodniej stronie ronda (udostępnione w 1969[10]). Likwidacji uległo połączenie z ul. Jakubowską[11]. W 1968, w wyniku kontynuacji prac modernizacyjnych, przesunięto pomnik Wdzięczności Żołnierzom Armii Radzieckiej w głąb parku Skaryszewskiego, a znajdujące się przy nim mogiły przeniesiono na cmentarz przy ul. Żwirki i Wigury[12][13][14].

Najnowszym obiektem w pobliżu Ronda Waszyngtona jest Stadion Narodowy (2011), który stanął w niecce Stadionu Dziesięciolecia, oddanego do użytku w 1955[15]. Oddanie nowego stadionu związane było z przygotowaniami do Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej. Przed mistrzostwami wymienione zostały też chodniki oraz asfalt na jezdni i torowisko tramwajowe[16].

Obiekty[edytuj | edytuj kod]

  • Stadion Narodowy – stadion, który powstał w latach 2008–2011, w związku z polskimi przygotowaniami do organizacji mistrzostw Europy w piłce nożnej. Z uwagi na wysokość (70 m, z iglicą ok. 113 m[15]) obiekt wyraźnie góruje nad okoliczną niską zabudową. Poprzedni stadion, tj. Stadion Dziesięciolecia, przez 18 lat stanowił lokalizację targowiska znanego jako Jarmark Europa.
  • Park Skaryszewski im. Ignacego Jana Paderewskiego – park utworzony w latach 1905–1916 według projektu Franciszka Szaniora. Znajduje się w nim wiele rzeźb (w tym dzieła przedwojenne) oraz miejsc pamięci. Obiekt wpisany do rejestru zabytków[17].
  • Wieżowiec przy al. Waszyngtona 2B – budynek z 1962–1963 zaprojektowany przez Marka Leykama. Był pierwszym wysokościowcem prawobrzeżnej Warszawy, a z uwagi na pierwotny wygląd (całkowicie przeszklone ściany od południa i północy) budził sensację. Stał się ilustracją hasła architektura polska w Wielkiej Encyklopedii Powszechnej PWN[18]. Uwarunkowania klimatyczne wymusiły ograniczenie przeszkleń o połowę, przez co obecny wygląd pozostaje daleki od pierwotnego zamysłu[19].
  • Budynki przy ul. Francuskiej 49 i al. Waszyngtona 2A – dwa bliźniacze budynki powstałe w latach 1960–1965 według projektu Tadeusza Zielińskiego. Znajdują się na poziomie nieco wyższym względem chodników. Razem tworzą rodzaj bramy prowadzącej z Ronda Waszyngtona w głąb Saskiej Kępy[20]. Od 1963 znajdujący się w jednym z budynków sklep Jubilera zdobiła mozaika ścienna wykonana przez Wandę Gosławską[21]. Praca została jednak zniszczona na początku lat 90. XX wieku. Z kolei wnętrze sklepu Cepelii zaprojektowane zostało przez Jana Kurzątkowskiego[22]. Budynek przy ul. Francuskiej 49 (wraz z charakterystycznym prześwitem[23]) należy do Spółdzielni Pracowników Kultury[24], zaś budynek przy al. Waszyngtona 2A do Własnościowej Spółdzielni Wspólny Dach[25]. Mieści się w nim m.in. Galeria Milano[26].
  • Budynek mieszkalny po stronie zachodniej
    Budynek mieszkalny po stronie zachodniej
  • Budynek mieszkalny po stronie wschodniej
    Budynek mieszkalny po stronie wschodniej
  • Przebudowany wysokościowiec z lat 60. (pierwotnie projekt Marka Leykama)
    Przebudowany wysokościowiec z lat 60. (pierwotnie projekt Marka Leykama)

Rzeźby[edytuj | edytuj kod]

  • Sztafeta
    Sztafeta
  • Popiersie Ignacego Jana Paderewskiego
    Popiersie Ignacego Jana Paderewskiego
  • Popiersie Jerzego Waszyngtona
    Popiersie Jerzego Waszyngtona

Publiczny transport zbiorowy[edytuj | edytuj kod]

Rondo Waszyngtona jest ważnym węzłem komunikacyjnym, przez który przebiegają linie autobusowe i tramwajowe.

Pierwsza linia tramwajowa została poprowadzona przez tereny obecnego ronda w 1925 roku – była to trasa o rozstawie 1525 mm przebiegająca od skrzyżowania Alej Jerozolimskich z ul. Nowy Świat do ul. Targowej[32]. Trasą tą puszczono linie 7 i 12, dotychczas jeżdżące mostem Kierbedzia, a po kilku miesiącach również nową linię 24[33] oraz linię okólną M[34]. W 1942 roku wybudowano linię o identycznym rozstawie torów biegnącą al. Waszyngtona do ronda Wiatraczna[32]. Po wojnie, w 1946 roku, zmieniono rozstaw torów na 1435 mm[35].

W 1932 uruchomiono pierwszą linię autobusową kursującą przez obszar obecnego ronda – była to linia nie posiadająca oznaczenia, kursująca tylko w sezonie letnim i łącząca ul. Nowy Świat z parkiem Skaryszewskim[36]. W 1935 roku uruchomiono stałą linię autobusową S łączącą osiedla Saskiej Kępy z przystankiem tramwajowym na rondzie[37].

Jeden z wariantów rozbudowy warszawskiego metra zakłada powstanie stacji Waszyngtona umiejscowionej pod rondem w ramach planowanej w przyszłości III linii[38].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W publikacji Rozwój Grochowa, Kamionka, Saskiej Kępy w latach 1934–1938. Warszawa: 1938. występuje określenie Rondo przed Parkiem Paderewskiego.
  2. ↑ Elsterska jest jedyną spośród wymienionych, która nie posiada bezpośredniego połączenia z Rondem Waszyngtona.
  3. ↑ Oprócz Elsterskiej także Jakubowska.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Patroni ulic. Jerzy Waszyngton (1732 – 1799). kulturalna.warszawa.pl. [dostęp 2012-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-29)].
  2. ↑ Np.: Niedaleka przyszłość ronda Waszyngtona. „Stolica”. VIII (9), s. 7, 1953-03-01. Warszawa: Naczelna Rada Odbudowy m. st. Warszawy. 
  3. ↑ Rondo Waszyngtona. twoja-praga.pl. [dostęp 2012-10-10].
  4. ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 27. ISBN 83-915407-0-7.
  5. ↑ Plan m. st. WARSZAWY. mapywig.org, 1935?. [dostęp 2012-10-10].
  6. ↑ PLAN M. ST. WARSZAWY. mapywig.org, 1934. [dostęp 2012-10-10].
  7. ↑ Bronisław Kopczyński: Przy lampce naftowej. W: Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa w listach, opisach, wspomnieniach... Warszawa: Kowalska/Stiasny, 2004, s. 61.
  8. ↑ Rozwój Grochowa, Kamionka, Saskiej Kępy w latach 1934–1938. Warszawa: 1938, s. 32.
  9. ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 99–100. ISBN 83-915407-0-7.
  10. ↑ Na Rondzie Waszyngtona. „Stolica”. XXIV (37), s. 8–9, 1969-09-14. Warszawa: RSW „Prasa”. [dostęp 2010-10-09]. 
  11. ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 113–115. ISBN 83-915407-0-7.
  12. ↑ Warszawa – Pomnik Żołnierzy Armii Czerwonej. sztuka.net. [dostęp 2012-10-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 września 2014)].
  13. ↑ Krystyna Krzyżakowa. Rondo Waszyngtona w niedalekiej przyszłości. „Stolica”. XXII (19), s. 2, 1967-05-07. Warszawa: RSW „Prasa”. [dostęp 2014-10-09]. 
  14. ↑ Krystyna Krzyżakowa. Nowe oblicze Alei Poniatowskiego i Ronda Waszyngtona. „Stolica”. XXIII (20), s. 2–3, 1968-05-19. Warszawa: RSW „Prasa”. [dostęp 2014-10-09]. 
  15. ↑ a b O Stadionie. pgenarodowy.pl. [dostęp 2016-11-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-15)].
  16. ↑ Informacje dla mediów. zdm.waw.pl. [dostęp 2012-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-25)].
  17. ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 30 września 2016 r. woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl, 30 września 2016. [dostęp 2016-11-04].
  18. ↑ Magdalena Piwowar, Grzegorz Piątek, Jarosław Trybuś: SAS. Ilustrowany atlas architektury Saskiej Kępy. Centrum Architektury, 2012, s. 16. ISBN 978-83-934574-0-3.
  19. ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 114. ISBN 83-915407-0-7.
  20. ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 114–115. ISBN 83-915407-0-7.
  21. ↑ Artyści plastycy okręgu warszawskiego ZPAP 1945-1970. Słownik biograficzny. Warszawa: Okręg Warszawski ZPAP, 1972.
  22. ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 17. ISBN 83-915407-0-7.
  23. ↑ Tomasz Urzykowski: Tędy wchodzi się na Saską Kępę. Chcą zabudować prześwit. gazeta.pl, 2012-01-13. [dostęp 2012-09-21].
  24. ↑ O Spółdzielni Pracowników Kultury – NASZE ZASOBY. sbmpk.waw.pl. [dostęp 2012-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-08-18)].
  25. ↑ Waszyngtona 2a. twoja-praga.pl. [dostęp 2012-09-01].
  26. ↑ Galeria Milano. milano.arts.pl. [dostęp 2012-09-05].
  27. ↑ Tomasz Urzykowski: Nie ma pieniędzy na odlanie z brązu słynnej „Sztafety”. gazeta.pl, 2011-03-07. [dostęp 2012-09-02].
  28. ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 143. ISBN 83-915407-0-7.
  29. ↑ b. aut.: Prezydent Waszyngton spogląda z cokołu, w: "Gościniec", R. XXI, nr 10 (239), październik 1989, s. 2 okł.
  30. ↑ Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 173. ISBN 83-88973-59-2.
  31. ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 124–125. ISBN 83-915407-0-7.
  32. ↑ a b Warszawa – rozwój sieci tramwajowej 1525 mm (mapa). tramwar.republika.pl. [dostęp 2012-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-22)].
  33. ↑ Kalendarium zmian w komunikacji miejskiej – rok 1925. trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2012-10-14].
  34. ↑ Kalendarium zmian w komunikacji miejskiej – rok 1926. trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2012-10-14].
  35. ↑ Rozwój sieci tramwajowej – lata 1945–1950. tramwar.republika.pl. [dostęp 2012-10-14].
  36. ↑ Kalendarium zmian w komunikacji miejskiej – rok 1932. trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2012-10-14].
  37. ↑ Kalendarium zmian w komunikacji miejskiej – rok 1935. trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2012-10-14].
  38. ↑ METRO III linia. siskom.waw.pl. [dostęp 2012-09-01].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rondo_Jerzego_Waszyngtona_w_Warszawie&oldid=70948040”