Rogi (województwo podkarpackie)

Rogi

wieś
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	krośnieński
Gmina	Miejsce Piastowe
Liczba ludności (2020)	2546[2]
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-430[3]
Tablice rejestracyjne	RKR
SIMC	0356671[4]
Położenie na mapie gminy Miejsce Piastowe Rogi
Położenie na mapie Polski Rogi
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Rogi
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego Rogi
49°36′45″N 21°45′20″E/49,612500 21,755556[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Rogi – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Miejsce Piastowe^[4][5]. Przez wieś przepływa rzeka Lubatówka.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim.

Wieś graniczy z sołectwami: Miejsce Piastowe, Iwonicz, Równe, Lubatówka i Wrocanka.

Części wsi[edytuj | edytuj kod]

Historia[edytuj | edytuj kod]

Osada Rogi według wykopalisk archeologicznych istniała w okresie rzymskim (I - IV wiek) i w czasach wczesnego średniowiecza. Potwierdzeniem tego są wykopaliska zaliczane do kultury Kurhanów Podkarpackich. W 1340 r. Kazimierz Wielki z powrotem włączył tereny Rusi Halickiej do Polski, przesuwając południowo-wschodnią granicę Państwa z rzeki Jasiołki na rzekę Dniestr. Ten władca w 1345 roku przez Rogi, Miejsce Piastowe i Targowiska wyznaczył kupcom drogę.

Najstarszym dokumentem pisanym jest wydany 3 czerwca 1358 r. przez króla Kazimierza Wielkiego w Wiślicy dokument sprzedaży sołectwa we wsi Rogy,rządzącej się prawem magdeburskim, Piotrowi – wójtowi z Kołaczyc: "W tejże wiosce Rogy dajemy wyżej wzmiankowanemu Piotrowi sołtysowi nad wymienioną rzeczką Lubatową po obu jej stronach, zaczynając od "Meszcza" w górę 110 łanów frankońskich naprawie magdeburskim w pełne władanie"^[6].

W 1425 r. zastawiona przez króla Władysława Jagiełłę część Rogów, posiadali szlacheccy bracia z Dębowca: Jan, Mikołaj Czarnoccy, którzy przy podziale 25 sierpnia 1425 r. sprzedali swojemu bratu Piotrowi Czarnockiemu kanonikowi krakowskiemu, piszącemu się w 1431 r. Marcinowi z Wrocimowic de Rogi, chorążemu krakowskiemu, wsie Rogi i Lubatówkę z sołectwami. W 1444 r. powstał spór między sanockimi a Czarnockimi, którzy nie chcieli naprawić przęseł w parkanie zamku sanockiego i ustanowiono w 1445 r., że będą one stawiane przez Rogi między Lubatówką a Miejscem, co zatwierdzono w 1448 r.

22 sierpnia 1462 r. podzielono wsie między Piotra, Jana, Mikołaja, Marcina i Stanisława Czarnockich. Właścicielami Rogów oprócz Czarnockich, kolejno byli; Kobylańscy, Bobowscy, Kurdwanowscy oraz Dembińscy. Za Jana Długosza wieś Rogi należała do Jana Kandziorki.

W 1471 r. dzierżawcą Rogów był Jan Kobylański. Z tego dokumentu wynika, że wieś miała zamek z wieżami dużą i małą oraz stawy, kościół i plebanię. W 1495 r. Hieronim z Kobylan, w 1505 r. wykupił wieś z rąk Czarnockich. W 1524 r. król Zygmunt Stary potwierdził fundację parafii Rogi, wspomnianą w aktach biskupich z 1536 r. W 1539 r. właścicielem Rogów był Jan Tarło. Od ok. 1550 r. w ramach ruchu egzekucyjnego powróciły Rogi do dóbr królewskich. W 1565 r. władał dobrami Mikołaj Tarło. Stanowiły one wiano Jadwigi Tarłówny która ok. r. 1592 wyszła za mąż za Jerzego Mniszcha, wojewodę sandomierskiego. Mniszchowie odsprzedali w dożywocie wieś Rogi Wojciechowi Boboli.

Kościół powstał tu w 1358 r., wzmiankowany w 1462 r. i konsekrowany w 1464 r. po zniszczeniach najazdów wojsk tatarskich i węgierskich. Około 1598 r. przystąpiono do budowy nowej świątyni, Istniejący kościół pochodzi z 1600 roku. Poświęcił go 28 września 1603 r. biskup Maciej Pstrokoński. W 1639 r. stary, drewniany kościółek pw. św. Anny nad rzeką, z czasem zaczął pełnić funkcje kaplicy dworskiej. Wieś była często niszczona na skutek wrogich najazdów. 1474 r. – Węgrzy, 1624 r. – Tatarzy, 1655 r. – Szwedzi i Kozacy, a w 1657 r. Jerzy II Rakoczy. Z powodu zniszczeń dzierżawca wsi Wojciech Krzycki, został w późniejszym czasie zwolniony od płacenia podatków (za okres od 1657 do 1665 r.). W latach 1707–1708 trwały we wsi spory pomiędzy Cieciszewskimi, a Karczewskimi. Na mocy przywileju Augusta III Sasa z 10 listopada 1760 r. wieś posiadał Ignacy Oraczewski – starosta rogowski, konfederat (zm. w 1779 roku), a żona jego Anna (zm. w 1768). Druga żona starostowa rogowska Krystyna Oraczewska odziedziczyła te dobra po roku 1779 i zarządzała nimi przez dwa lata.

W tym czasie w Rogach określanych mianem miasteczka, posiadającego starostwo, odbywały się targi i jarmarki.

6 kwietnia 1769 r. na polach między Rogami a Miejscem oraz Iwoniczem, w północno-wschodniej części, rozegrała się bitwa pomiędzy konfederatami barskimi kroczącymi od Dukli a armią carską nacierającymi od Iwonicza. W czasie wycofywania wojsk swoich w kierunku Głowienki i Krosna, został ranny gen. Kazimierz Pułaski. Poległych żołnierzy pochowano w dwóch zbiorowych mogiłach na terenie Rogów i w Miejscu, obok dworu przy kapliczce konfederackiej. W ramach traktatu I rozbioru Polski królewszczyzna Rogi została zajęta przez wojska austriackie 12 czerwca 1772 r., a następnie "prawnie" 11 września 1775 r. i 15 stycznia 1781 r. sprzedana Józefowi Bobowskiemu, a potem Dębowskim, którzy uruchomili tu warsztaty sukiennicze. W 1841 r. córka właściciela Rogów – Wanda z Bobowskich wyszła za mąż za Eustachego Dembińskiego (1802–1878). W połowie XIX wieku właścicielką posiadłości tabularnej w Rogach była Wanda Dembińska^[7], ponieważ w 1848 r. właścicielami wsi stali się rolnicy mieszkający w Rogach (Uwłaszczenie chłopów na ziemiach polskich).

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, (Tom IV. s 709) wymienia Rogi jako miasteczko należące do powiatu krośnieńskiego. W 1849 roku Rogi zostały obrabowane przez wojska rosyjskie cara Mikołaja, idącego tędy na Węgry.

W drugiej połowie XIX wieku następuje rozwój miejscowości związany z tworzeniem tu i w okolicy przemysłu naftowego. We wsi Rogi wywiercono pierwszy otwór w 1888 roku. W 1933 roku ułożono nowy rurociąg ropny na przestrzeni Równe-Krosno.

Stąd pochodził (i tu spoczywa na cmentarzu) oficer dywersyjny krośnieńskiego obwodu Armii Krajowej OP-15 - Franciszek Kochan organizujący różne akcje przeciw okupantowi niemieckiemu. Po wkroczeniu we wrześniu 1944 r. Armii Czerwonej, NKWD dokonało aresztowań członków AK, m.in. byłego wójta F. Matusiewicza.

Wieś słynęła z licznych rzemieślników i jarmarków odbywających się na św. Annę (26 VII), św. Bartłomieja (24 VIII), św. Mikołaja (6 XII).

Zamek obronny w Rogach[edytuj | edytuj kod]

W Rogach istniał zamek obronny, po którym pozostały ślady w terenie, w kształcie majdanów i fos dawniej zalanych wodą.

Istnienie zamku wynika z dokumentu z 22 sierpnia 1462 r. dotyczącego podziału wsi pomiędzy braci Czarnockich a nawet określenie, że warownia ta miała dwie wieże: dużą i małą.

Po napadzie Tatarów 1672 r. i Szwedów w 1702 r., na początku XVIII w., na miejscu zrujnowanego zamku, wybudowano kamienny dwór, który stał się siedzibą, wójtostwa Rogi i starostwa rogowskiego. Mieszkał w nim Ignacy Oraczewski, starosta rogowski (zm. w 1779 roku) wraz z żoną Krystyną. Stanisław Oraczewski też był starostą rogowskim i mieszkał w dworku z żoną Anną, zm. w 1768 roku. Świadczy o tym epitafium w kościele pod wezwaniem sw. Piotra i Pawła (wzniesionym w latach 1771–1786) w Sędziszowie.

Atrakcje turystyczne[edytuj | edytuj kod]

• Turyści mogą skorzystać z trasy rowerowej, pooglądać wieś, podziwiając drewniane nadrzewne kapliczki. Można odwiedzić również Zagrodę Etnograficzną^[8][9]
• We wsi znajduje się zabytkowy drewniany kościół pw. św. Bartłomieja, obok którego jest źródełko św. Anny oraz cmentarz z I wojny światowej.
• Można też dostrzec budowlę nowego kościoła pw. Miłosierdzia Bożego, konsekrowanego 9 października 2016 r., przez abp Adama Szala.
• Wieś rozbudowuje się i unowocześnia. Od 7 listopada 2006 r. można korzystać z bardzo dobrze wyposażonej hali sportowej oraz "orlika" sportowego.
• W Rogach zobaczyć można mogiłę Konfederacji Barskiej.

Ludzie związani z Rogami[edytuj | edytuj kod]

• Ignacy Oraczewski z Sędziszowa, starosta rogowski, konfederat (zm. w 1779 roku)
• Stanisław Wdowiarz – geolog złóż ropy, tektoniki i stratygrafii Karpat
• Franciszek Kochan – oficer Armii Krajowej oddział OP-15
• Piotr Feliks Bogaczyk – franciszkanin

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

• Rogi

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• Rogi 3(1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 662 .
• Strona Stowarzyszenia Miłośników Wsi Rogi