Ptaszyna
 | |
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania | 1924 |
| Wydawca | Athenaeum |
| Pierwsze wydanie polskie | |
| Data wydania polskiego | 1962 |
| Wydawca | |
| Przekład | |
Ptaszyna (węg. Pacsirta) – powieść wydana w 1924 roku, węgierskiego pisarza Dezső Kosztolányi. Historia toksycznych relacji rodzinnych, które na zewnątrz wyglądają na wzorowe a rozpacz i pustka, kryjąca się pod codzienną rutyną autor przedstawia z subtelną ironią i poczuciem humoru[1].
Fabuła[edytuj | edytuj kod]
Akcja powieści zaczyna się na początku września 1899 roku w prowincjonalnym miasteczku Sarszeg na Węgrzech. Emerytowany urzędnik Akacjusz Vajkay i jego żona Antonina wyprawiają swoją jedyną córkę do wujostwa na wieś[1]. Ptaszyna, jak ją nazywają, jest 35-letnią starą panną, brzydką i pozbawioną wdzięku. Jej przezwisko wzięło się stąd, że w dzieciństwie lubiła śpiewać, ale po latach brzmi ono niezwykle przewrotnie, bowiem – odwrotnie niż u Andersena – z łabądka przekształciła się w brzydką kaczkę[2]. Vajkayowie żyją skromnie na skraju miasta. Rodzice są skupieni wyłącznie na córce, która nie ma szans na znalezienie jakiegokolwiek narzeczonego. W domu jest to temat tabu. Jedyną córkę traktują z czułością, niczym małe dziecko, pilnie strzegąc jej spokoju przed małomiasteczkowym zgiełkiem. Parterowy domek, w którym mieszkają we troje, staje się wyspą odciętą od reszty świata. Jest to miejsce bez przyszłości, ale za to ciche i bezpieczne. Ptaszyna szydełkuje, jej matka krząta się po domu, ojciec studiuje stare herbarze, śledząc z dumą szlachecką genealogię rodu Vajkayów[3].
Chociaż wyjeżdża tylko na tydzień, państwo Vajkayowie bardzo przeżywają rozstanie. Smutek rodziców jednak szybko znika, wraz z nagłą zmianą trybu życia. Zaczynając jadać w restauracji, gdzie od dawna nie byli, ponieważ Ptaszynie nie służą zbyt wymyślne potrawy. Wybierają się do teatru, czego od dawna nie robili, ponieważ Ptaszyna nie lubi teatru[3]. Antonina często grywa na pianinie, czego nie robiła, odkąd okazało się, że Ptaszyna nie ma talentu muzycznego. Najważniejszą jednak zmianą jest to, że Vajkayowie zaczną spotykać się z ludźmi. Akacjusz był kiedyś członkiem miejscowego klubu i świetnym graczem w karty, a Antonina miała przyjaciółki, z którymi plotkowała przy kawie. Chwilę przed wyjściem po córkę na dworzec nerwowo sprzątają dom. Antonina chowa nową torebkę, Akacjusz w ostatniej chwili wyrzuca do kominka bilet z teatru. Kiedy dowiadują się o parogodzinnym opóźnieniu pociągu, pierwszą ich myślą jest: katastrofa kolejowa! Czy myśli tej towarzyszy strach, czy podświadoma nadzieja, można tylko zgadywać[1].
Ptaszyna to powieść zabawna i gorzka o toksycznych relacjach rodzinnych na tle dobrze ukazanego portretu prowincji z końca XIX wieku. Kosztolányi z niebywałą lekkością opowiada smutną historię. Jej satyryczny wydźwięk stłumiony zostaje przez czułość i poetycką frazę, z którymi Węgier przygląda się swoim bohaterom. Pierwszy przekład powieści ukazał się w Polsce w 1962 roku, nowe wydanie z 2011 roku uzupełnione zostało przedmową Pétera Esterházyego[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Ptaszyna Dezső Kosztolányi. Lubimyczytac.pl. [dostęp 2019-05-28].
- ↑ a b Krzysztof Cieślik: Dawno temu w C.K. monarchii. Polityka, 2011-06-15. [dostęp 2019-05-29].
- ↑ a b Piotr Kieżun: Węgierska prowincja jako metafora. Kultura Liberalna. [dostęp 2019-05-29].