Przedborowa (monzodioryt)
Przedborowa – handlowa nazwa ciemnoszarego i czarnego monzodiorytu kwarcowego[1][2] pochodzącego z sillu o miąższości ok. 100 m leżącego zgodnie na amfibolitach brzeżnej strefy gnejsów sowiogórskich, w strefie Niemczy, na bloku przedsudeckim[3]. Wiek intruzji to karbon. Należy do waryscyjskiego piętra strukturalnego. Nazwa pochodzi od miejscowości Przedborowa.
Skała ta daje się doskonale polerować[4].
Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Przedborowa nazywana jest potocznie sjenitem i również nomenklaturze handlowej utarła się nazwa Sjenit Przedborowa. Jednak pod względem petrograficznym jest to monzodioryt kwarcowy[1] (spotyka się również zaklasyfikowanie do monzodiorytów[3]).
Skład mineralogiczny[edytuj | edytuj kod]
W skład monzodiorytu Przedborowa wchodzą:
- kwarc
- hornblenda
- biotyt
- augit
- skalenie potasowe
- plagioklazy
Cechy fizyczne[5][edytuj | edytuj kod]
- Gęstość objętościowa 2800 kg/m³
- Porowatość 0,36%
- Nasiąkliwość 0,2%
- Wytrzymałość na ściskanie 167,1 MPa
- Ścieralność na tarczy Boehmego 0,154 cm
- Mrozoodporność (25 cykli) całkowita
Złoże[edytuj | edytuj kod]
Zasoby złoża szacuje się na 3635 tys. ton[6]. Skały typu Przedborowa występują również na wzgórzu Kłośnik na północ od Brodziszowa (mają one jednak niższe parametry techniczne) i w Piławie Górnej (wyższe parametry, lecz niewielkie złoże – 238 tys. ton). Skały przeznaczane są zarówno na bloki, jak i na kruszywo.
Obecne roczne wydobycie Przedborowej to 120 tys. ton przeznaczanych głównie na kruszywa. Bloki o wadzie powyżej 6 ton stanowią 5% wydobycia.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Eksploatacje rozpoczęto 1934. Po powrocie Przedborowej do Polski w 1945 kamieniołom przejął skarb państwa. Od 2002 właścicielem kopalni jest Slag Recycling z Krakowa.
Przykłady zastosowania[edytuj | edytuj kod]
Monzodioryt Przedborowa znalazł zastosowanie m.in. w poniższych budynkach użyteczności publicznej:
- Warszawa:
- Wrocław:
- plac Solny
- Kraków:
- Rynek Główny
- pomnik Adama Mickiewicza
- Akademia Górniczo-Hutnicza – pawilon A-0
- plac Bohaterów Getta
- Poznań:
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b T. Pawlik, A. Pacławska-Pawlik – Niemczańskie sjenity, SUDETY nr 6/2014.
- ↑ MINERALOGIA POLONICA Vol. 31, No 2, 2001.
- ↑ a b Jarosława Szwed-Lorenz, Stanisław Ślusarczyk PERSPEKTYWY WZNOWIENIA EKSPLOATACJI NIEKTÓRYCH ZŁÓŻ ZWIĘZŁYCH SUROWCÓW SKALNYCH. [dostęp 2012-09-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-09)].
- ↑ Marek W. Lorenc, Sławomir Mazurek Wykorzystać kamień.
- ↑ Według Proxima, Wrocław 2007.
- ↑ Stan na 31 grudnia 2011.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- T. Pawlik, A. Pacławska-Pawlik – Niemczańskie sjenity, SUDETY nr 6/2014
- H. Walendowski, Sjenity z Przedborowej. Minimonografie polskich kamieni budowlanych. „Nowy Kamieniarz”, nr 62 (5/2012), s. 56
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Portal Kamienie Budowlane w Polsce Państwowego Instytutu Geologicznego – Przedborowa. kamienie-budowlane.pgi.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-08)]. – zdjęcia skały i kamieniołomów