Protesty studenckie w Iranie (1999)
Protesty studenckie w Iranie – antyrządowe wystąpienia studentów w Teheranie i kilku innych irańskich metropoliach w lipcu 1999. Ich bezpośrednią przyczyną było zamknięcie pisma "Salam" związanego ze stronnictwem reformistów. Były to największe protesty antyrządowe w Iranie po rewolucji islamskiej w 1979, a przed protestami po wyborach prezydenckich w 2009.
Przebieg wydarzeń[edytuj | edytuj kod]
Protesty rozpoczęły się po tym, gdy na polecenie Ministerstwa Wywiadu i Bezpieczeństwa zostało zamknięte reformistyczne pismo "Salam". 8 lipca 1999 niewielka grupa studentów zorganizowała w Teheranie manifestację w obronie gazety. W odpowiedzi grupa członków paramilitarnych bojówek religijnych oraz policjanci włamali się do akademika Uniwersytetu Teherańskiego i dopuściła się brutalnego pobicia przebywających w budynku studentów[1]. Kilku studentów zginęło wskutek pobicia lub wyrzucenia przez okno, zaś ponad stu słuchaczy uczelni aresztowano[1]. Do napadu na akademik doszło również w Tebrizie[2]. Wówczas studenci stołecznych uniwersytetów, a także studenci z Meszhedu, Tebrizu, Szirazu i Isfahanu zaczęli organizować manifestacje solidarnościowe. Podczas marszów przywoływane były postaci Mehdiego Bazargana i Mohammada Mosaddegha[1]. Podczas manifestacji kilkakrotnie doszło do zamieszek[1], demonstranci palili portrety Najwyższego Przywódcy Iranu Alego Chameneiego i obrzucali siły porządkowe kamieniami[3]. Podczas zamieszek zginęły przynajmniej dwie osoby, a kilkaset odniosło rany[3]. W proteście przeciwko atakowi na akademik ze stanowiska zrezygnował kanclerz Uniwersytetu Teherańskiego, a minister szkolnictwa wyższego Mostafa Moin podał się do dymisji[3].
Początkowo studenci domagali się zgody na dalsze wydawanie Salam i respektowanie wolności prasy. Następnie zaczęli domagać się szeroko zakrojonych reform politycznych i odejścia z rządu polityków konserwatywnych[3].
Najwyższy Przywódca Iranu Ali Chamenei w pierwszej chwili surowo skrytykował brutalność policji i bojówkarzy, jednak gdy protesty nabrały rozmachu potępił je. Stwierdził, że studenci działali na korzyść sił kontrrewolucji i obcych państw. Dwudziestu czołowych dowódców Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej skierowało do Najwyższego Przywódcy list otwarty, w którym zagrozili, że zajmą się tłumieniem manifestacji na własną rękę, jeśli rząd nie będzie dość zdecydowany[1].
Od protestujących zdystansował się reformatorski prezydent Mohammad Chatami[1], twierdząc, że działali na niekorzyść Iranu[3]. Na postawę Chatamiego mogło wpłynąć ostre stanowisko Korpusu Strażników, jednak przesądziło o niej przede wszystkim przekonanie prezydenta, że nie może on stawać po stronie studentów, którzy kwestionowali cały kształt ustrojowy Iranu i posługiwali się podczas manifestacji przemocą, od której on sam zawsze się odżegnywał[1].
12 lipca, dzień po tym, gdy podczas demonstracji w Tebrizie ponownie doszło do zamieszek i zginął student, rząd irański zabronił protestów. Następnego dnia Chatami ponownie wystąpił publicznie, zapowiadając surowe kary dla uczestników nielegalnych manifestacji. Mimo to w Teheranie doszło do jeszcze jednej, kilkutysięcznej demonstracji, która została rozpędzona przez siły bezpieczeństwa[3].
Ostatecznie protesty zanikły[1]. Łączną liczbę ich uczestników szacuje się na ok. 10 tysięcy, a liczbę aresztowanych za udział w demonstracjach – na tysiąc osób[4]. Były to zatem w tym momencie największe protesty antyrządowe od czasu proklamowania republiki islamskiej po rewolucji r. 1979[4].
Niektórych aresztowanych studentów zmuszono do złożenia publicznej, emitowanej w telewizji samokrytyki. Trzech[3] studentów skazano na karę śmierci, jednak wyroków nie wykonano, zamieniając je na kary więzienia[1]. W końcu lipca 1999 Human Rights Watch opublikowało listę 77 studentów, którzy zniknęli bez śladu[5]. Z pracy usunięto nielicznych policjantów biorących udział w brutalnej napaści na mieszkańców teherańskiego akademika[1].
Protestujących studentów upamiętniono podczas kolejnych wielkich manifestacji antyrządowych w Iranie, do jakich doszło w 2009 po wyborach prezydenckich[6][4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j M. Axworthy, Revolutionary..., s. 348-349.
- ↑ The significance of 18 Tir, „FRONTLINE – Tehran Bureau” [dostęp 2016-11-04].
- ↑ a b c d e f g Six days that shook Iran [online], news.bbc.co.uk [dostęp 2016-11-04].
- ↑ a b c Widespread Protests Anticipated in Iran [online] [dostęp 2016-11-04].
- ↑ New Arrests And "Disappearances" Of Iranian Students (Press Release, July 1999) [online], www.hrw.org [dostęp 2016-11-04].
- ↑ On Tehran's Streets: Defiance and a Crushing Response, „Time”, 9 lipca 2009, ISSN 0040-781X [dostęp 2016-11-04].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Axworthy M.: Revolutionary Iran. A History of the Islamic Republic. London: Penguin Books, 2014. ISBN 978-0-14-104623-5.