Prochownia
Prochownia – młyn ze stępami do robienia prochu (tzw. młyn prochowy) lub magazyn prochu (skład).
Opis[edytuj | edytuj kod]
Nazwę Stara Prochownia nosi w Warszawie murowany budynek w kształcie czworobocznej wieży wzniesiony z przeznaczeniem na Bramę Mostową, mieszczący się u wylotu ulicy Mostowej nad Wisłą i przerobiony do tego celu w latach 1648–1649. Prochownia zajmowała dwie kondygnacje połączone schodami, na piętrach urządzono rusztowania do składania beczek z prochem, do których podnoszenia służyła winda z blokami i liną. Za czasów Augusta III Sasa prochownia została zamieniona na więzienie, a skład prochu przeniesiono z rozkazu Brühla za miasto w okolice Woli (Powązki), młyn prochowy i wytwórnia kul armatnich zostały zaś przeniesione na Młociny (dzisiejsze Łomianki Prochownia).
W większych miastach Polski młyny prochowe pracowały już w XV wieku, natomiast proch wyrabiano zwykle na miejscu w twierdzach i zamkach. Siarka i saletra była najczęściej sprowadzana. Węgiel pochodził ze źródeł lokalnych jako łatwy do otrzymania. Proch w zależności od zastosowania mógł się różnić proporcjami składników.
W miarę rozwoju artylerii prochownie jako miejsca składowania prochu zaczęto coraz częściej umieszczać w różnego typu obiektach fortecznych. Przykładowo, w XIX-wiecznym forcie Gerharda w Świnoujściu główna prochownia funkcjonowała jako prochownia wojenna, którą zapełniano beczkami tylko w przypadku mobilizacji. W sali tej przechowywano do 660 drewnianych beczek z prochem czarnym. Żołnierze pracujący w tym magazynie chodzili w specjalnych drewnianych sabotach lub w filcowych kapciach. Wszystkie narzędzia były wykonane z brązu, gdyż brąz nie krzesze iskier. Personel praktycznie przez cały czas swojej służby w prochowni pracował w niemal całkowitej ciemności.
W przypadku fortyfikacji rosyjskich magazyny prochowe umieszczone były często poza fortami jak w przypadku Twierdzy Modlin[1] czy Twierdzy Warszawa (4 magazyny artyleryjskie w Cytadeli, dwa na Grochowie w pobliżu dzisiejszej ul. Prochowej oraz oddzielnie magazyny na amunicję karabinową - 4 murowane i kilka drewnianych na terenie całej twierdzy)[2].
W końcu XIX wieku magazyny prochowe straciły swoje znaczenie jako magazyny gotowego surowca, albowiem do powszechnego użycia weszła gotowa amunicja i materiały wybuchowe na bazie nitrogliceryny.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stanisław Łagowski: Szlakiem twierdz i ufortyfikowanych przedmości. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2005, s. 134-144. ISBN 83-88773-96-8.
- ↑ Lech Królikowski: Twierdza Warszawa. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2002, s. 142-143. ISBN 83-11-09356-3.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Encyklopedia staropolska, Zygmunt Gloger
- Piotr Laskowski, Andrzej Wroński: Świnoujskie fortyfikacje: przewodnik. Świnoujście: Wydaw. Krajoznawcze „Gryf”, 1999. ISBN 83-911613-1-5.
- Piotr Laskowski: Fortyfikacje Świnoujścia: [przewodnik historyczny z mapą]. Warszawa: Wydawnictwo Rajd, 2008. ISBN 978-83-60838-10-5.