Powszechne Domy Towarowe

Zabytkowy budynek PDT Jedynak w Bydgoszczy, wzniesiony w latach 1910–1911

Powszechne Domy Towarowe (PDT, PeDeTe, Pedet) – polskie przedsiębiorstwo państwowe założone w 1947[1][2], operator własnej sieci domów towarowych, od 1993 jednoosobowa spółka Skarbu Państwa Domy Towarowe „Centrum” (DT „Centrum”); w 1998 pakiet kontrolny akcji DT „Centrum” został sprzedany konsorcjum Handlowy Investments Centrum (HIC)[3].

Wnętrze, obsługa stoiska spożywczego, Powszechny Dom Towarowy w Warszawie przy ulicy Jagiellońskiej

Historia[edytuj | edytuj kod]

Po zakończeniu II wojny światowej w Polsce zaczęła się odradzać gospodarka wolnorynkowa. W latach 1945–1948 komuniści przystąpili do przekształcenia gospodarki w całkowicie scentralizowaną. Działania te rozpoczęto od przejmowania majątków, fabryk, a później zajęto się handlem[4].

 Osobny artykuł: Bitwa o handel.

2 czerwca 1947 roku uchwalono trzy ustawy stanowiące podstawę prawną do walki z odradzającym się kapitalizmem: w sprawie zwalczania drożyzny i nadmiernych zysków w obrocie handlowym[5], o obywatelskich komisjach podatkowych i lustratorach społecznych oraz o zezwoleniach na prowadzenie przedsiębiorstw handlowych i budowlanych. Powołano Biuro Cen ustalające marże i ceny maksymalne na produkty przemysłowe, a także Komisję Specjalną do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym. Ostatecznie handel detaliczny miały przejąć Powszechne Domy Towarowe (PDT)[4].

13 sierpnia 1947 otwarto pierwszy w stolicy Powszechny Dom Towarowy na Żoliborzu[6]. W pierwszych dniach po otwarciu sklep odwiedziło 1500 klientów, co w tym czasie było dużą liczbą[7].

29 listopada 1947 roku ukazało się Zarządzenie Ministra Przemysłu i Handlu o utworzeniu przedsiębiorstwa „Powszechne Domy Towarowe – przedsiębiorstwo państwowe wyodrębnione” z siedzibą w Warszawie. Przedsiębiorstwo podlegało Ministrowi Przemysłu i Handlu, a przedmiotem jego działalności było prowadzenie handlu detalicznego w domach towarowych i filiach[8].

W trakcie restrukturyzacji gospodarki przekształceniom uległy także spółdzielnie – w miastach spółdzielniami zarządzała Centrala Spółdzielni Spożywców „Społem”, we wsiach Centrala Rolniczych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”, a całością działalności kierował Centralny Związek Spółdzielczy. Faktycznie państwo kontrolowało rynek hurtowy w prawie 100 procentach, a detaliczny w prawie 40. W rezultacie w latach 1947–1949 liczba sklepów detalicznych spadła niemal o połowę, co spowodowało znaczne problemy z zaopatrzeniem ludności[4].

W 1949 działalność PDT rozszerzono o możliwość prowadzenia placówek gastronomicznych zbiorowego żywienia[9].

W okresie późniejszym nazwę Powszechne Domy Towarowe zamieniono na Państwowe Domy Towarowe. W okresie przemian ustrojowych w Polsce po roku 1989 dokonano przekształcenia PDT w spółki prawa handlowego.

W 1993 udostępniono akcje Domów Towarowych Centrum S.A.[10] W 1998 roku powstała spółka Galeria Centrum, która przejęła akcje pochodzące z prywatyzacji Domów Towarowych Centrum (spółki państwowej, powstałej z przedsiębiorstwa Państwowe Domy Towarowe). Spółka ta w 2009 upadła na skutek utraty płynności finansowej i została zlikwidowana[11].

Wybrane Powszechne Domy Towarowe
Powszechny Dom Towarowy Renoma, po remoncie w 2009 roku – Wrocław
Powszechny Dom Towarowy Praga z 1952 roku, po remoncie w 1997 roku – Warszawa
Powszechny Dom Towarowy z 1880 roku, po remoncie w 2000 roku – Toruń
Centralny Dom Towarowy Smyk z lat 1948–1952 – Warszawa
Powszechny Dom Towarowy Wola z lat 1949–1956 – Warszawa


Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Zarządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 29 listopada 1947 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Skarbu i Prezesem Centralnego Urzędu Planowania o utworzeniu przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą „Powszechne Domy Towarowe” (M.P. z 1948 r. nr 7, poz. 35).
  2. ↑ Zarządzenie Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia 20 maja 1949 r. w sprawie zmiany zarządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 29 listopada 1947 r. o utworzeniu przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą „Powszechne Domy Towarowe” (M.P. z 1949 r. nr 43, poz. 589).
  3. ↑ Mariola Balicka. Szklane domy. „Polityka”. 24 (2405), s. 40–42, 14 czerwca 2003. Warszawa: Polityka sp. z o.o. ska. ISSN 0032-3500. 
  4. ↑ a b c Bitwa o handel. Muzeum Historii Polski w Warszawie, 2010. [dostęp 2012-07-02].
  5. ↑ Dz.U. z 1947 r. nr 43, poz. 218 Ustawa z dnia 2 czerwca 1947 r. o zwalczaniu drożyzny i nadmiernych zysków w obrocie handlowym..
  6. ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 165.
  7. ↑ Warszawski Kalendarz Ilustrowany „Stolicy” – 1967. „Stolica”, s. 23, 1967. Wydawnictwo Warszawskiego Tygodnika Ilustrowanego Stolica. 
  8. ↑ Zarządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 29 listopada 1947 roku wydane w porozumieniu z Ministrem Skarbu i Prezesem Centralnego Urzędu Planowania o utworzeniu przedsiębiorstwa „Powszechne Domy Towarowe” M.P. z 1948 r. nr 7, poz. 35.
  9. ↑ M.P. z 1949 r. nr 43, poz. 589.
  10. ↑ Dz.U. z 1995 r. nr 45, poz. 233.
  11. ↑ Koniec Galerii Centrum. PAP, onet.pl, 2009-11-02. [dostęp 2012-07-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-06)].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Powszechne_Domy_Towarowe&oldid=72679149”