Powiat kazimierski
| powiat | |||||||
 | |||||||
| |||||||
| Państwo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||
| TERC | 2603 | ||||||
| Siedziba | |||||||
| Starosta | |||||||
| Powierzchnia | 422,18 km² | ||||||
| Populacja (31.12.2019) • liczba ludności |
| ||||||
| • gęstość | 79,6 os./km² | ||||||
| Urbanizacja | 19,77% | ||||||
| Tablice rejestracyjne | TKA | ||||||
Adres urzędu: ul. Kościuszki 1228-500 Kazimierza Wielka | |||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||
| |||||||
Położenie na mapie województwa | |||||||
| Strona internetowa | |||||||
Powiat kazimierski – powiat w Polsce (województwo świętokrzyskie), reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Kazimierza Wielka.
Według danych z 31 grudnia 2021 roku[2] powiat zamieszkiwało 33 205 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 33 89? osób[3].
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
W skład powiatu wchodzą:
- gminy miejsko-wiejskie: Kazimierza Wielka, Opatowiec, Skalbmierz
- gminy wiejskie: Bejsce, Czarnocin
- miasta: Kazimierza Wielka, Opatowiec, Skalbmierz
| Gmina | Ludność | Powierzchnia |
|---|---|---|
 Kazimierza Wielka(w tym miasto) | 16 395 (5575) | 139,86 km² (5,33 km²) |
 Skalbmierz(w tym miasto) | 6772 (1310) | 85,94 km² (7,13 km²) |
 Opatowiec(w tym miasto) | 3458 (329) | 68,58 km² (5,47 km²) |
 Bejsce | 4195 | 57,48 km² |
 Czarnocin | 4008 | 70,32 km² |
| Razem | 34 828 | 422,18 km² |
Powiat kazimierski graniczy z dwoma powiatami województwa świętokrzyskiego: pińczowskim i buskim oraz z czterema powiatami województwa małopolskiego: dąbrowskim, tarnowskim, proszowickim i miechowskim.
Liczba ludności i powierzchnia gmin wg stanu na 31 grudnia 2010[4]
Historia[edytuj | edytuj kod]
Powiat kazimierski został powołany dnia 1 stycznia 1956 roku w województwie kieleckim, czyli 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat kazimierski złożyły się 2 miasta, 1 osiedle i 29 gromad, które wyłączono z powiatu pińczowskiego w tymże województwie[5]:
- miasta Działoszyce i Skalbmierz
- osiedle Kazimierza Wielka
- gromady Bejsce, Boszczynek, Czarnocin, Czyżowice, Dobiesławice, Donatkowice, Donosy, Drożejowice, Dzierążnia, Dziekanowice, Gabułtów, Głuchów, Jakubowice, Kobylniki, Koszyce, Krzczonów, Książnice, Michałowice, Opatowiec, Pełczyska, Piotrkowice, Przemyków, Sieradzice, Sokolina, Stradlice, Tempoczów, Topola, Wielgus i Zięblice
1 lipca 1956 roku do powiatu kazimierskiego przyłączono gromadę Chwalibogowice, którą wyłączono z powiatu buskiego[6].
Na uwagę zasługuje fakt, iż w momencie utworzenia powiatu kazimierskiego jego stolica była osiedlem[7]; prawa miejskie Kazimierza Wielka otrzymała dopiero 1 stycznia 1959 roku[8]; tego dnia z wyłączono też z powiatu kazimierskiego gromadę Pełczyska i włączono ją z powrotem do powiatu pińczowskiego[9].
1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla, a w ich miejsce reaktywowano gminy[10]. Powiat kazimierski podzielono na 3 miasta i 8 gmin[11]:
- miasta Działoszyce, Kazimierza Wielka i Skalbmierz
- gminy Bejsce, Czarnocin, Działoszyce, Kazimierza Wielka, Koszyce, Opatowiec, Skalbmierz i Wielgus
Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku całe terytorium zniesionego powiatu kazimierskiego weszło w skład nowego (mniejszego) województwa kieleckiego[12].
1 lipca 1976 roku zniesiono gminę Wielgus a jej obszar przyłączono do gminy Kazimierza Wielka[13]. Tego samego dnia do gminy Działoszyce przyłączono główną część znoszonej gminy Stępocice[13]. 1 stycznia 1984 roku z gminy Działoszyce wyłączono sołectwo Węchadłów i włączono je do gminy Michałów[14]. 1 stycznia 1992 roku jednoimienne miasta i gminy wiejskie Działoszyce, Kazimierza Wielka i Skalbmierz połączono we wspólne gminy miejsko-wiejskie[15]. 1 stycznia 1994 roku z gminy Bejsce wyłączono wieś Jankowice i włączono ją do gminy Koszyce[16].
Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w nowym województwie świętokrzyskim przywrócono powiat kazimierski[17]. W porównaniu z obszarem z 1975 roku został on zmniejszony o gminę Działoszyce (która znalazła się w powiecie pińczowskim w tymże województwie) i gminę Koszyce (która zmieniła przynależność wojewódzką przez przyłączenie do powiatu proszowickiego w województwie małopolskim). Gmina Wielgus nie została reaktywowana.
W porównaniu z obszarem z 1956 roku miasto Działoszyce oraz obszar dawnych gromad Dzierążnia, Dziekanowice, Jakubowice i Pełczyska leżą obecnie na terenie powiatu pińczowskiego a obszar dawnych gromad Koszyce, Książnice i Przemyków są obecnie w powiecie proszowickim w województwie małopolskim – pozostałe są ponownie w powiecie kazimierskim.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2010[18]):
| Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| osób | % | osób | % | osób | % | |
| Ogółem | 34 828 | 100 | 17 669 | 50,73 | 17 159 | 49,27 |
| Miasto | 6885 | 19,77 | 3595 | 10,32 | 3290 | 9,45 |
| Wieś | 27 943 | 80,23 | 14 074 | 40,41 | 13 869 | 39,82 |
- Piramida wieku mieszkańców powiatu kazimierskiego w 2014 roku[19].
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
W 1283 roku opat tyniecki Tomasz założył w Opatowcu klasztor dominikanów. W Kazimierzy Małej w XV w. Długosz wymieniał istnienie kościoła pw. Wniebowzięcia NMP. Kościół drewniany został zbudowany w 1698 roku. W XV w. powstała parafia małoszowska, z drewnianym kościołem. W 1500 roku w Opatowcu, przy kościele parafialnym, biskup krakowski Fryderyk założył bractwo literackie, skupiające mężczyzn umiejących czytać. W połowie XVI w. w Rogowie jej właściciele – Szafrańcowie oddali go pod zastaw Włochowi Prosperowi Provanie. Był on gorliwym wyznawcą kalwinizmu, a później poglądów Fausta Socyna. Wspólnie z Szafrańcami Provana przekształcił miejscowy kościół parafialny w zbór braci polskich. W 1562 roku w Rogowie odbył się zjazd przywódców ruchu unitariańskiego. W 1836 roku został wystawiony kolejny kościół drewniany w Kazimierzy Małej, który został później przeniesiony do miejscowości Topola, a na jego miejscu stanął wzniesiony w latach 1958–1973 obecny, murowany kościół. W Jakuszowicach mieści się Sala Królestwa zboru Świadków Jehowy[20].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-06-11].
- ↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
- ↑ GUS, Tabl. II. Ludność, ruch naturalny oraz migracje ludności według powiatów w pierwszym półroczu 2020 R., 30 czerwca 2020.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r, GUS, 10 sierpnia 2011, s. 142, ISSN 1505-5507.
- ↑ Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 288.
- ↑ Dz.U. z 1956 r. nr 23, poz. 106.
- ↑ Od 13 listopada 1954 – Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 253.
- ↑ Dz.U. z 1958 r. nr 73, poz. 364.
- ↑ Dz.U. z 1958 r. nr 69, poz. 343.
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.
- ↑ Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974.
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92.
- ↑ a b Dz.U. z 1976 r. nr 23, poz. 142.
- ↑ Dz.U. z 1983 r. nr 70, poz. 314.
- ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397.
- ↑ Dz.U. z 1993 r. nr 123, poz. 554.
- ↑ Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652.
- ↑ Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2010 r, GUS, 10 czerwca 2011, s. 44, ISSN 1734-6118.
- ↑ Powiat kazimierski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2016-07-25].
