Poręba
| miasto i gmina | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Data założenia | XIV wiek | ||
| Prawa miejskie | lata 1973–1975, 1982 rok | ||
| Burmistrz | Ryszard Spyra | ||
| Powierzchnia | 40,04 km² | ||
| Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna | 32 | ||
| Kod pocztowy | 42-480 | ||
| Tablice rejestracyjne | SZA | ||
Położenie na mapie powiatu zawierciańskiego  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||
 50°29′34″N 19°20′01″E/50,492778 19,333611 | |||
| TERC (TERYT) | 2416011 | ||
| SIMC | 0942216 | ||
Urząd miejski ul. Dworcowa 142-480 Poręba | |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
Poręba – miasto w Polsce, w województwie śląskim, w powiecie zawierciańskim, nad Czarną Przemszą. Pomimo administracyjnej przynależności do województwa śląskiego od 1999 r., kulturowo, historycznie i geograficznie jest częścią Małopolski i dawnej ziemi krakowskiej[2].
Od 1933 roku ścisły obszar Poręby dzieli się na trzy sektory[3]:
- Poręba I (Nowa Wieś i osiedle fabryczne)
- Poręba II (wieś Poręba)
- Poręba III (wieś Kierszula)
W skład miejscowości wchodzą także dawne wsie: Dziechciarze, Krawce, Niwki i Krzemenda.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Dane z 30 czerwca 2004:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 8808 | 100 | 4598 | 52,2 | 4210 | 47,8 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 220 | 114,8 | 105,1 | |||
Piramida wieku mieszkańców Poręby w 2014 r.[1]: 
Integralne części miasta Poręba[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0945545 | Dziechciarze | część miasta |
| 0945574 | Kierszula | część miasta |
| 0945597 | Krawce | część miasta |
| 0945611 | Krzemenda | część miasta |
| 0945640 | Niwki | część miasta |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Osada założona została w XIV wieku. Pierwsza wzmianka o Porębie pochodzi z 1373 roku Do 1954 roku siedziba gminy Poręba. W 1957 roku uzyskała status osiedla. W latach 1973–1975 i od 1982 r. była samodzielnym miastem. W latach 1975–1982 położona w granicach Zawiercia. Na terenie dzisiejszej Poręby istniało dawniej wielkie rozlewisko wodne zwane Czarnym Jeziorem. Od tego jeziora Poręba wzięła część swej pierwotnej nazwy. W 1375 osada nosiła nazwę Czarnej Poręby i należała do morawczyka Krzywosąda, zwanego pospolicie Krzywakiem. W XV wieku nazwa została zmieniona na Porębę Mrzygłodzką i przeszła w ręce szlachcica Pileckiego. W XVI wieku osadnictwo tych terenów na prawie magdeburskim spowodowało znaczny rozkwit Poręby. Bujne tereny leśne, złoża węgla brunatnego i rudy sprzyjały rozwojowi przemysłu. W miejscowych lasach wypalano węgiel drzewny. Rozwijał się wytop żelaza oraz stali.
Po III rozbiorze Polski, w 1795 roku, wybudowano w zakładzie pierwszy piec do przetapiania rudy. Uruchomienie pieca odlewniczego stworzyło z Poręby ośrodek przemysłowy. Odlewano rury żelazne, elementy do młynów, cegielni oraz innych fabryk, a także na potrzeby rolnictwa. Odlewnia odlewała naczynia emaliowane i urządzenia sanitarne. Poręba rozwijała się wraz z fabryką. Powstawały nowe osiedla. W latach 1930–1935 wybudowano trzy szkoły podstawowe. W czasie II wojny światowej Niemcy zmienili nazwę Poręby na „Haudorf”. Jeszcze przed I wojną światową w fabryce rozpoczęto produkcję obrabiarek, a po II wojnie światowej obrabiarek ciężkich.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Poręba słynie także z lokalnej potrawy zwanej prażonkami (ziemniaki pokrojone w grube plastry pieczone razem z kiełbasą, boczkiem, cebulą i innymi składnikami). Unikatem jest też naczynie do ich przyrządzania jest to kociołek produkowany w Porębie od ponad 200 lat. Współcześnie ten odlew żeliwny posiada trzy nóżki i pokrywę, która jest do garnka dociskana śrubą. Jednak dawniej potrawę w garnku przykrywano odwróconą darnią trawy.
Co roku w Porębie urządzany jest Światowy Festiwal Prażonek, gdzie mieszkańcy wspólnie pieką w prażonki. Główną atrakcją festiwalu jest prażenie wielkiego żeliwnego kotła wypełnionego 160 kg ziemniaków.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- wieża wyciągowa w Porębie z 1798 roku – jeden z najstarszych zabytków techniki w województwie śląskim;
- dwie kapliczki z przełomu XVIII i XIX wieku znajdujące się w Porębie i na Górce;
- pałacyk z przełomu XVIII i XIX wieku obecnie poczta;
- pałacyk z XIX wieku obecnie urząd miasta;
- neogotycki kościół pw. Zesłania Ducha Świętego z lat 1901–1908 (należący do parafii św. Józefa Oblubieńca NMP);
- stary piec odlewniczy (wspomniana wyżej wieża wyciągowa to fragment pieca odlewniczego);
- Dąb „Bartek”, liczący ponad 700 lat, obwód 600 centymetrów - najstarszy pomnik przyrody w województwie śląskim;
- dwie lipy liczące około 300 lat, znajdujące się na Krzemiendzie przy trasie Zawiercie – Siewierz;
- starodrzew 92 dębów przy ul. Przemysłowej;
- hala starego zakładu z 1898 roku (spłonęła 2 czerwca 2008 roku – pozostały jednak mury zewnętrzne);
- karczma z II połowy XIX wieku w Niwkach.
Transport[edytuj | edytuj kod]
Przez miasto przebiega droga krajowa nr 78 Chmielnik – Chałupki oraz linia kolejowa nr 182 Tarnowskie Góry – Zawiercie.
Obiekty sportowe[edytuj | edytuj kod]
- Stadion Miejski w Porębie
- Teren MOSIR:
- Boisko do siatkówki plażowej,
- Ścianka do Squasha,
- Brodzik dla dzieci,
- Plaża miejska.
- Dwa zalewy Poręba I i Poręba II
- Boisko do gry w piłkę nożną, piłkę siatkową i koszykówki przy ZS w Porębie
- Hala widowiskowo-sportowa należąca do Szkoły Podstawowej Nr 1 im. Wojska Polskiego w Porębie
- Orlik 2012
Edukacja[edytuj | edytuj kod]
Przedszkola[edytuj | edytuj kod]
- Przedszkole Miejskie nr 1 im. Misia Uszatka w Porębie.
- Przedszkole nr 2 w Szkole Podstawowej nr 2 im. Jana Pawła II w Porębie
Szkoły podstawowe[edytuj | edytuj kod]
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Wojska Polskiego w Porębie
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Pawła II w Porębie
Szkoły średnie[edytuj | edytuj kod]
- Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół w Porębie
- Technikum w Zespole Szkół w Porębie
- Szkoła dla dorosłych w Zespole Szkół w Porębie
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
- Kościół rzymskokatolicki:
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Poręba (Sala Królestwa ulica Zakładowa 11)[4]
Współpraca międzynarodowa[edytuj | edytuj kod]
| Miasta partnerskie[5] | ||
| Kraj | Miasto | |
|---|---|---|
 Ukraina |  Winniki | |
 Węgry |  Kistelek | |
Sąsiednie gminy[edytuj | edytuj kod]
Łazy, Myszków, Siewierz, Zawiercie
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Poręba w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ https://damian.travel.pl/wycieczka/poreba-2015/
- ↑ Kielecki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 27, poz. 182
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14].
- ↑ Miasta partnerskie [online], Urząd Miasta Poręba [dostęp 2021-04-23] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Urząd Miasta Poręba
- Mrzygłodzka Poręba, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 772.
- Poręba 3) Mrzygłodzka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 816.
| Części miasta wg TERYT (dawne wsie) | |
|---|---|
| Historyczne części Poręby |
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
|
