Pomnik Czynu Polaków
 Pomnik Czynu Polaków (2009) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ obiektu | |
| Projektant | |
| Fundator | Społeczeństwo Pomorza Zachodniego |
| Data odsłonięcia | 3 września 1979 |
Położenie na mapie Szczecina  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |
 53°26′34,00″N 14°32′15,69″E/53,442778 14,537692 | |
Pomnik Czynu Polaków (potocznie: Pomnik Trzech Orłów) – pomnik znajdujący się w Szczecinie w Parku Kasprowicza vis-à-vis Jasnych Błoni. Zaprojektowany został przez Gustawa Zemłę, a odsłonięty w 1979 roku.
Historia[edytuj | edytuj kod]
6 września 1972 Komitet Wojewódzki PZPR w Szczecinie, z inicjatywy Janusza Brycha, ówczesnego I Sekretarza KW PZPR, postanowił wznieść w Szczecinie monument. Miał on być wyrazem szacunku i podziękowania społeczeństwu Szczecina za odbudowanie i rozbudowanie miasta w ciągu 35 lat od zakończenia II wojny światowej. Realizacji tego zadania podjęło się Towarzystwo Przyjaciół Szczecina, którego przewodniczącym był Jan Stopyra, ówczesny Prezydent Miasta. Po wielu perturbacjach i dyskusjach koncepcyjnych, we wrześniu 1976 powołano Komitet Organizacyjny Budowy Pomnika, którego przewodniczącym został również Jan Stopyra (Prezydentowi podlegały służby miejskie, niezbędne dla budowy Pomnika).
Wizję artystyczną Trzy pokolenia – Trzy orły nadał Pomnikowi jego wykonawca, prof. Gustaw Zemła, przy współpracy z Eugeniuszem Kozakiem. Dokumentację konstrukcyjną postumentu opracował prof. Jerzy Piskorz-Nałęcki, przy współpracy z inż. Jerzym Podesławskim i inż. Edwardem Pianko. Głównymi wykonawcami Pomnika (odlewy orłów z brązu), byli pracownicy Zakładów Mechanicznych im. Marcelego Nowotki w Warszawie i pracownicy Stoczni Szczecińskiej im. A. Warskiego (stalowy postument).
Z Warszawy orły zostały, pod nadzorem wiceprezydenta Szczecina Zdzisława Pacały, przewiezione rzeką Wisłą, barkami Żeglugi Szczecińskiej, do portu w Gdańsku, a dalej Morzem Bałtyckim do portu w Świnoujściu, a potem przez Zalew Szczeciński, rzeką Odrą do portu w Szczecinie, a stąd ulicami miasta do Parku Kasprowicza. Postument miał o wiele krótszą drogę (Stocznia-Park Kasprowicza). Całością prac na placu budowy Pomnika, wraz z jego otoczeniem, kierował inż. Kazimierz Szulc.
Decydenci, po wielu dyskusjach i konsultacjach, nadali Monumentowi nazwę: "Pomnik Czynu Polaków" jako wyraz szacunku i podziękowania za walkę, pracę i naukę dla ojczyzny, trzem pokoleniom Polaków:
- Polonii szczecińskiej sprzed II wojny światowej,
- Pionierom powojennego Szczecina,
- Pokoleniu rozbudowującemu miasto.
Pomnik został wzniesiony z okazji 35 rocznicy Odrodzenia Polski. Odsłonięcia pomnika dokonano 3 września 1979 r. w 40. rocznicę rozpoczęcia II wojny światowej (w 1979 r. 1 września przypadał w sobotę, w związku z czym inauguracja roku szkolnego odbyła się w poniedziałek, a na odsłonięcie sprowadzono masowo uczniów szczecińskich szkół). Odsłonięcia dokonał minister spraw wewnętrznych Stanisław Kowalczyk[1]. Równocześnie Rada Państwa PRL, w uznaniu zasług społeczności szczecińskiej dla rozwoju PRL, nadała miastu Szczecin Order Sztandaru Pracy I klasy.
Wokół Pomnika na tablicach z brązu umieszczono nazwiska i nazwy współtwórców.
Charakterystyka techniczna[edytuj | edytuj kod]
Wysokość Pomnika – 22,5 m, rozpiętość skrzydeł – 6,5 m, waga orłów – 60 ton, całkowita wysokość kolumny wynosi – 22,75 m, a dolna krawędź orłów jest usytuowana na wysokości 7,70 m nad powierzchnią gruntu. Ponad 4 metry konstrukcji kolumny znajduje się pod powierzchnią gruntu i ta jej część jest zatopiona w około 150-tonowej bryle betonu[2]. W tej podziemnej części kolumny znajduje się komora ochronna, skąd dwie drabinki prowadzą do wnętrza orłów. Służą one do obsługi i konserwacji konstrukcji od wewnątrz. Do wykonania postumentu zużyto około 83 tony stali z czego około 10 ton, to stal nierdzewna, która została użyta do wykonania poszycia zewnętrznego kolumny na całej jej wysokości. Konstrukcja usztywnień kolumny to stal zwykła.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Gustaw Zemła
Trzy Orły -
Grupa orłów
widziana z dołu -
Iluminacja Trzech Orłów -
Iluminacja pomnika -
Pomnik Czynu Polaków -
Tablica lewa -
Napis pod pomnikiem -
Tablica prawa
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Instytut Pamięci Narodowej- Szczecin, Pomnik Czynu Polaków [online], Instytut Pamięci Narodowej - Szczecin [dostęp 2020-11-11] (pol.).
- ↑ Informacje na podstawie tablic informacyjnych umieszczonych przy podstawie pomnika
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Encyklopedia Szczecina, tom II, Szczecin 2000, ISBN 83-7241-089-5.
- Stefan Szczęsny Janusiewicz, Trzy Orły - Ikona, Szczecin 2004, ISBN 83-89260-37-7.
- Pomnik Czynu Polaków, Kazimierz Kozłowski (red.), Szczecin: „Dokument”, 1998, ISBN 83-86992-36-0, OCLC 751043447.
- Biuletyn KW PZPR w Szczecinie z 6-go września 1972 r. - obecnie w Archiwum Państwowym w Szczecinie.
- Biuletyn KW PZPR w Szczecinie z września 1979 r. - obecnie w Archiwum Państwowym w Szczecinie.
- Tadeusz Karwacki, Pomnik Czynu Polaków, Szczecin: KAW, 1980.
| Pomniki osób |
|
|---|---|
| Pomniki wydarzeń | |
| Rzeźby plenerowe | |
| Pomniki nieistniejące |
