Polityczny Komitet Wyzwolenia Narodowego

Polityczny Komitet Wyzwolenia Narodowego (gr. Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης, Politiki Epitropi Ethnikis Apeleftherosis, PEEA), zwany „Rządem gór”[1] – rząd utworzony przez lewicowy Narodowy Front Wyzwoleńczy (EAM) dla zarządzania obszarami wyzwolonymi spod okupacji przez oddziały ELAS. Funkcjonował między marcem 1944 a majem 1944, gdy EAM zawarł porozumienie z rządem greckim na emigracji w sprawie utworzenia wspólnego rządu jedności narodowej.

Polityczny Komitet Wyzwolenia Narodowego powstał w marcu 1944 z inicjatywy lewicowego Frontu Wyzwolenia Narodowego (EAM) – koalicji powołanej w 1941 przez Komunistyczną Partię Grecji (KKE) i inne małe partie[2]. Jego zadaniem miało być sprawowanie władzy na terenach pozostających pod kontrolą ELAS – partyzanckiej siły zbrojnej związanej z EAM. Organ ten stanowił konkurencję wobec greckiego rządu na uchodźstwie, uznawanego przez aliantów[3], lecz nieposiadającego ani demokratycznej legitymizacji[a], ani praktycznie żadnego poparcia w społeczeństwie okupowanej Grecji[4].

PEEA organizował administrację na górskich terenach wyzwolonych spod okupacji przez siły ELAS[5]. Na terenach wyzwolonych przez ELAS powstawały instytucje nowej władzy, określanej jako władza ludowa: szkoły, placówki służby zdrowia, samorząd i milicja. W kwietniu 1944 na terenach kontrolowanych przez „rząd z gór” miały miejsce wybory do Rady Narodowej, w których wzięło udział ok. 1,8 mln osób, w tym, po raz pierwszy w historii Grecji, kobiety[1].

Początkowo rządem kierował Ewripidis Bakirtzis, następnie Aleksandros Swolos[5]. W składzie PEEA w marcu 1944 znaleźli się:

Z wymienionych do partii komunistycznej należał Siantos, a jako tajni członkowie prawdopodobnie także Kokalis i Mandakas. Hadzibis i Askutsis byli lewicowymi liberałami, Gawrilidis należał do Partii Agrarnej[6].

Powstanie PEEA zostało negatywnie przyjęte przez Wielką Brytanię. Winston Churchill wrogo odnosił się do lewicowego ruchu oporu w Grecji, zakładając, że zdominowana przez lewicę Grecja znajdzie się po wojnie pod kontrolą ZSRR[1]. Równocześnie apel PEEA o utworzenie rządu jedności narodowej skłoniły część oficerów wojsk greckich na Bliskim Wschodzie, by domagać się od premiera rządu na uchodźstwie podjęcia rozmów z PEEA o utworzeniu wspólnego gabinetu[1]. Premier rządu na emigracji Emmanuel Tsuderos podał się do dymisji i został zastąpiony przez Sofoklisa Wenizelosa, a następnie przez Jeoriosa Papandreu. Ten zwrócił się do Brytyjczyków z prośbą o pomoc w spacyfikowaniu buntu wojsk greckich, co też nastąpiło[7].

W maju 1944 delegacja PEEA zawarła w Bejrucie porozumienie z rządem Papandreu, na mocy którego obydwa gabinety zostały zjednoczone w Rządzie Jedności Narodowej, który stał się zarazem zwierzchnikiem całego greckiego ruchu oporu. W nowym rządzie reprezentanci EAM uzyskali jedynie pięć tek, w drugorzędnych resortach[7]. Początkowo kierownictwo EAM żądało dla siebie reprezentacji proporcjonalnej co do znaczenia lewicy w ruchu oporu - kluczowych ministerstw i odejścia Papandreu (wenizelisty o przekonaniach antykomunistycznych). Dopiero w sierpniu kierownictwo EAM, prawdopodobnie pod wpływem radzieckiej misji wojskowej, zaakceptowało porozumienie[6].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Król Jerzy II Grecki w 1936 poparł zamach stanu gen. Joanisa Metaksasa, po którym w Grecji wprowadzona została dyktatura znana jako reżim 4 sierpnia. Por. Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.: Historia Grecji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005, s. 556-557. ISBN 83-08-03819-0.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Brzeziński A.: Grecja. Warszawa: TRIO, 2002, s. 120-123. ISBN 83-88542-30-3.
  2. ↑ Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.: Historia Grecji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005, s. 585. ISBN 83-08-03819-0.
  3. ↑ Clogg R.: Historia Grecji nowożytnej. Kraków: Książka i Wiedza, 2006, s. 149-152. ISBN 83-05-13465-2.
  4. ↑ Clogg R.: Greece, 1940–1949: occupation, resistance, civil war : a documentary history. Palgrave Macmillan, 2002, s. 14-16. ISBN 83-05-13465-2.
  5. ↑ a b Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.: Historia Grecji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005, s. 588. ISBN 83-08-03819-0.
  6. ↑ a b c Clogg R.: Historia Grecji nowożytnej. Kraków: Książka i Wiedza, 2006, s. 158-161. ISBN 83-05-13465-2.
  7. ↑ a b Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.: Historia Grecji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005, s. 590. ISBN 83-08-03819-0.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polityczny_Komitet_Wyzwolenia_Narodowego&oldid=66712391”