Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki – publiczna uczelnia o profilu technicznym w Krakowie.
Uczelnia oferuje kształcenie na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych I i II stopnia oraz w Szkole Doktorskiej i na studiach podyplomowych. W ofercie edukacyjnej Politechniki znajduje się ponad 30 kierunków studiów w języku polskim. Ponadto, niektóre kierunki prowadzone są także w języku angielskim, a dwa kierunki w języku ukraińskim. Tak duży wybór oznacza różnorodność poszukiwań intelektualnych oraz rozwiązywanie ambitnych zadań pod okiem wykwalifikowanej kadry naukowej[4].
W 2018 r. Politechnika Krakowska znalazła się w światowym rankingu najlepszych szkół wyższych w poszczególnych dyscyplinach – Academic Ranking of World Universities (ARWU). Politechnika Krakowska została sklasyfikowana w kategorii „Inżynieria” w dyscyplinie naukowej „Inżynieria chemiczna”[5]. Klasyfikacja w rankingu Szanghajskim 2019, w kategorii Inżynieria mechaniczna[6].
Według wyników ewaluacji działalności naukowej za lata 2017-2021 Politechnika Krakowska znalazła się w gronie trzech najlepszych uczelni w Polsce. Uczelnia poddała ewaluacji działalność naukową w ramach 8 dyscyplin: architektura i urbanistyka, informatyka techniczna i telekomunikacja, automatyka, elektronika i elektrotechnika; inżynieria chemiczna; inżynieria lądowa i transport; inżynieria materiałowa; inżynieria mechaniczna, inżynieria środowiska, górnictwo i energetyka. Zgodnie z ostatecznymi decyzjami Ministerstwa Edukacji i Nauki wszystkie otrzymały kategorię naukową A+ (poziom wiodący) lub A (poziom bardzo dobry)[7].
Patronem Politechniki Krakowskiej jest od 1976 roku Tadeusz Kościuszko. Bohater narodu polskiego i amerykańskiego. Był nie tylko znakomitym dowódcą, ale też zdolnym inżynierem fortyfikatorem. Thomas Jefferson, trzeci prezydent USA i jeden z ojców założycieli tego kraju powiedział o nim: "najczystszy z mężów wolności jakiego kiedykolwiek znałem".
Tadeusz Kościuszko swoimi poglądami wyprzedzał epokę, w której żył był jednym z pierwszych przeciwników niewolnictwa w Stanach Zjednoczonych. Politechnika Krakowska stara się w swojej misji czerpać z dziedzictwa swojego patrona poprzez kultywowanie takich wartości jak: dążenie do prawdy, szacunek dla wiedzy i umiejętności, rzetelność w ich udostępnianiu i upowszechnianiu, otwartość na nowe idee, poszanowanie godności osobistej i praw obywatelskich człowieka, a także respektowanie swobód akademickich[8].
Powstanie Politechniki Krakowskiej związane jest z konsekwencjami społeczno-politycznymi II wojny światowej. Wyniszczony kraj potrzebował inżynierów zdolnych do jego odbudowy. Ponadto w wyniku zmian terytorialnych Politechnika Lwowska, będąca najstarszą polską uczelnią techniczną, znalazła się w granicach ZSRR. Wobec zaistniałej sytuacji prof. Izydor Stella-Sawicki, który przed wojną kierował Katedrą Budownictwa i Inżynierii na Akademii Górniczej, zaproponował utworzenie wyższej szkoły technicznej w Krakowie. Koncepcja spotkała się z przychylnością rektora AG, prof. Walerego Goetla, jak i poparciem ministra oświaty, Stanisława Skrzeszewskiego. W 1945 minister oświaty zezwolił na organizację przy Akademii Górniczej wydziałów politechnicznych: Architektury, Leśnego oraz Inżynierii Lądowej, Wodnej i Mierniczej. Miały one odrębność administracyjną i budżetową, a także własny senat. Prorektorem nowo powstałych wydziałów został prof. Stella-Sawicki.
19 listopada 1946 władze państwowe wydały dekret o utworzeniu w ramach AG Wydziałów Architektury, Inżynierii i Komunikacji, nazwanych Wydziałami Politechnicznymi. Akt posiadał moc wsteczną obowiązującą od 1 kwietnia 1945, a dzień ten uznano za datę powstania Politechniki. W 1947 siedziby wydziałów przeniesiono do zaadaptowanych do celów edukacyjnych budynków przy ul. Warszawskiej – dawnych austriackich koszar im. arcyksięcia Rudolfa, które w okresie międzywojennym nosiły imię króla Jana III Sobieskiego. Pierwszym rektorem Politechniki Krakowskiej został prof. Ludomir Sleńdziński. Pełną niezależność uczelnia uzyskała 7 lipca 1954, gdy podjęto uchwałę nr 409 Rady Ministrów w sprawie utworzenia Politechniki Krakowskiej[9]. 30 września 1976 nadano jej imię Tadeusza Kościuszki.
Od 2019 roku działalność badawcza pracowników uczelni koncentruje się wokół ośmiu dyscyplin naukowych, które zostały wyłonione m.in. na podstawie analizy potencjału badawczego i dorobku publikacyjnego pracowników. Wiodącymi dyscyplinami naukowymi na Politechnice Krakowskiej są: architektura i urbanistyka; automatyka, elektronika i elektrotechnika; informatyka techniczna i telekomunikacja; inżynieria chemiczna; inżynieria lądowa i transport; inżynieria materiałowa; inżynieria mechaniczna oraz inżynieria środowiska, górnictwo i energetyka[10].
Wskazanie głównych obszarów działalności badawczej umożliwiło oparcie struktury organizacyjnej uczelni na wydziałach skupionych wokół dyscyplin. W związku z tymi zmianami od 1 października 2019 r. na Politechnice Krakowskiej powołano nowy wydział – Inżynierii Materiałowej i Fizyki, a dwa inne wydziały rozszerzyły profil działania i zmieniły nazwy. Wydział Fizyki, Matematyki i Informatyki został przekształcony w Wydział Informatyki i Telekomunikacji, a Wydział Inżynierii Środowiska w Wydział Inżynierii Środowiska i Energetyki[10].
Powołana 29 maja 2019 roku[14]Szkoła Doktorska Politechniki Krakowskiej zgodnie z przyjętymi zasadami proponuje kształcenie w ośmiu dyscyplinach naukowych, w których Politechnika Krakowska posiada uprawnienia do nadawania stopnia doktora. Nadzór merytoryczny nad SD PK sprawuje Rada Szkoły Doktorskiej PK, w skład której wchodzą m.in. pracownicy naukowi uczelni reprezentujący dyscypliny naukowe. Radzie przewodniczy Dyrektor Szkoły. Funkcję tę pełni dr hab. inż. Małgorzata Cimochowicz-Rybicka, prof. PK[15].
Budynek koszar wojskowych w Krakowie, przekształcony później w siedzibę Politechniki Krakowskiej, fot. Ignacy Krieger
Główny kampus uczelni przy ul. Warszawskiej mieści się w XIX-wiecznych austriackich koszarach, których budowę nadzorował Antoni Łuszczkiewicz. Kompleks budynków, największy tego typu w Krakowie, otrzymał imię arcyksięcia Rudolfa – następcy austriackiego tronu. W okresie międzywojennym – po zmianie nazwy na koszary króla Jana III Sobieskiego – stacjonowały tu wojska polskie. Po II wojnie światowej kompleks został przekazany Politechnice Krakowskiej, początkowo w nieodpłatną dzierżawę na okres 5 lat z możliwością przedłużenia na kolejne 15[17]. Pełne przejęcie budynków przy ul. Warszawskiej przez uczelnię nastąpiło w 1956 r. Dawny obiekt kancelaryjno-sztabowy jest obecnie siedzibą władz uczelni oraz Wydziału Inżynierii Lądowej. W zabytkowych gmachach, stanowiących pozostałości koszar, mieszczą się wydziały Inżynierii Elektrycznej i Komputerowej, Inżynierii Środowiska i Energetyki, Architektury oraz uczelniana biblioteka i muzeum. Na terenie kampusu powstały nowe budynki, zaś historyczne fasady zostały odnowione, dzięki czemu siedziba Politechniki Krakowskiej stanowi doskonały przykład połączenia historii ze współczesnością[18].
Przejście ul. Krupniczą do Gmachu AG na pierwszą inaugurację roku akademickiego Politechniki w Krakowie. Od lewej profesorowie: Izydor Stella-Sawicki, Walery Goetel, Jan Krauze, 31 maja 1945.
W miarę rozwoju uczelni, a co za tym idzie, rozrastających się potrzeb, pozyskiwała ona kolejne obiekty lub budowała nowe. W roku 2010 od Agencji Mienia Wojskowego Politechnika Krakowska kupiła znajdujący się na terenie kampusu przy Warszawskiej obiekt – dawną działownię. Budynek został zaadaptowany na Międzywydziałowe Centrum Edukacyjno-Badawcze „Działownia”. W latach 2013-2014 wybudowano tu Małopolskie Laboratorium Budownictwa Energooszczędnego[19].
Dziekanaty wydziałów Architektury oraz Inżynierii Materiałowej i Fizyki mają swoją siedzibę w dawnym Pałacu Królewskim w Łobzowie (obecnie ul. Podchorążych) – najstarszej letniej rezydencji królów Polski. W 1955 r. Politechnika otrzymała 2/3 budynku, 1/3 otrzymała Akademia Medyczna. Od 1959 r. budynek stanowi własność uczelni, a od 1999 r. jest ona jego jedynym użytkownikiem. Historia budowli w Łobzowie liczy ponad sześć wieków. To tam urodził się król Władysław IV. Budynek, zniszczony w czasie potopu szwedzkiego, został odbudowany przez Jana III Sobieskiego. Legenda głosi, że właśnie tam, a nie na Wawelu, król świętował zwycięstwo w wojnie z Turcją[20].
W Pałacu Samuela Maciejowskiego, przy ulicy Kanoniczej mieści się Katedra Historii Architektury i Konserwacji Zabytków. Politechnika Krakowska otrzymała go do użytku w 1979 roku. Od 2012 roku jest własnością uczelni[21].
W 1968 r. Senat Politechniki Krakowskiej zdecydował o powstaniu nowego kompleksu uczelni zlokalizowanego w Czyżynach. Na powierzchni ponad 80 ha postanowiono wznieść m.in. budynki dydaktyczne i naukowe, laboratoria i akademiki. Projekt nowego kompleksu, wykonany przez profesora Witolda Cęckiewicza we współpracy z Biurem Studiów i Projektów Hutnictwa BIPROSTAL, został zatwierdzony w 1972 r. W roku 1973 rozpoczęła się, w części północnej terenu, budowa dwóch domów studenckich. W 1974 r. w strefie południowej ruszyła budowa obiektów dla Wydziału Mechanicznego oraz trzeciego domu studenckiego, hotelu asystenckiego i budynku stołówki. Pierwotnie planowano zakończenie tych inwestycji do roku 1977 r., a budowę całego kompleksu do roku 1990 r. Kryzys gospodarczy uniemożliwił pozyskanie kolejnych środków na inwestycję. Ostatecznie – w strefie północnej terenu – powstały cztery akademiki, hotel asystencki i dom socjalny ze stołówką. Prace nad siedzibą Wydziału Mechanicznego trwały z przerwami, ale pierwsze jednostki zaczęto przenosić z ul. Warszawskiej w 1980 r. Ostatecznie cały wydział został przeniesiony do Czyżyn w 2004 roku[22].
Politechnika Krakowska posiada własne Osiedle Akademickie. Zlokalizowane jest ono przy ul. Stanisława Skarżyńskiego w Czyżynach i składa się z czterech domów studenckich, w których zamieszkać może około 2 tys. osób. W ostatnich latach zmodernizowano przestrzeń przed akademikami, a także w samych domach studenckich. Efektem prac są m.in. strefy rozrywki i wypoczynku mieszkańców, sala kinowa, kuchnie dla mieszkańców wyposażone w piekarniki i szafki do przechowywania produktów czy pralnie z suszarkami na pranie. Wokół znajdują się boiska i korty tenisowe, a także Klub „Kwadrat”[23].
Uczelnia dysponuje halami sportowymi przy ul. Kamiennej (głównie do gier zespołowych; koszykówki i siatkówki) oraz w Czyżynach (do tenisa stołowego, tenisa, squasha, futsalu), Centrum Tenisowym posiadającym certyfikat Międzynarodowej Federacji Tenisowej, klubem fitness, ośrodkiem żeglarskim w Żywcu, otwartymi kortami tenisowymi przy ul. Skarżyńskiego oraz dwoma siłowniami[27].
Na pierwszy rok akademicki 1945/46 zarejestrowało się ponad 1530 osób, a na rok akademicki 1953/54 przyjęto już ponad 2350 studentów. Obecnie na Politechnice Krakowskiej studiuje 12201 osób, w tym 479 cudzoziemców[28].
Typ studiów
Liczba studentów (wykładowy język polski)
Liczba studentów cudzoziemców (wykładowy język angielski)
Politechnika Krakowska jest członkiem European University Association, a w 2023 roku wraz z ośmioma innymi uczelniami utworzyła Uniwersytet Europejski o nazwie Stars EU (Strategic Alliance for Regional Transition) i współpracuje z ośrodkami naukowymi na całym świecie, nie tylko na polu naukowo-badawczym, ale też w zakresie wymiany studentów i pracowników naukowo-dydaktycznych. W czasie nauki studentki i studenci mogą skorzystać z programu „Erasmus+”, w ramach którego prowadzona jest wymiana z większością krajów europejskich. Zawarte przez Politechnikę Krakowską umowy dwustronne pozwalają na współpracę z ponad 50 krajami, m.in.: Stanami Zjednoczonymi, Japonią, Australią, Republiką Korei, Chinami, Indiami, Meksykiem i Ukrainą[29].
Uczelnia podpisała także umowy o podwójnym dyplomowaniu, m.in. z: Cranfield University, University of Cagliari, Lviv Polytechnic National University, FH Münster University of Applied Sciences oraz Technische Universität Bergakademie Freiberg. Niektóre z kierunków prowadzonych na Politechnice posiadają akredytacje zagranicznych instytucji:
architektura, budownictwo, transport – European Network for Accreditation of Engineering Education (ENAEE)
Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej PK prowadzi trwające 4 semestry studia II stopnia w ramach konsorcjum European Master in Biorefinery (Erasmus Mundus BIOREF) wspólnie z University of Lille, University of Bari Aldo Moro i University of Technology of Troyes[30]
Politechnika Krakowska jest obecnie notowana w najważniejszych międzynarodowych rankingach uczelni wyższych, m.in.: THE University Rankings, QS World University Rankings, US News Best Global Universities Rankings, Shanghai Ranking's Global Ranking of Academic Subjects 2019 and 2020 – Mechanical Engineering, 2023 The Three University Missions Ranking oraz UI GreenMetric World University Ranking[31].
Politechnika Krakowska współpracuje też z zagranicznymi instytucjami naukowymi i badawczymi np. z Europejską Organizacją Badań Jądrowych (CERN). Pierwsze kontakty PK z CERN miały miejsce już w październiku 1990 r., a w roku 1997 została podpisana pierwsza umowa o współpracy pomiędzy Politechniką Krakowską i CERN. Pracownicy i absolwenci uczelni pełnili w CERN-ie funkcje kierowników jednostek organizacyjnych (sekcji oraz grup), a także funkcję doradcy dyrektora CERN ds. państw nie będących członkami CERN-u (dr T. Kurtyka). Główne obszary współpracy z CERN-em obejmowały projektowanie m.in.: akceleratorów cząstek elementarnych, systemów transportu wiązki, magnesów nadprzewodzących, układów sterowania magnesami korekcyjnymi, systemów kompensacji termomechanicznej, systemów wysokiej próżni, a także opracowanie nadprzewodników i ich połączeń, układów kriogenicznych, nadprzewodzących linii zasilających magnesy, kriostatów, systemów chłodzenia detektorów cząstek, struktur nośnych detektorów, soczewek magnetycznych. Porozumienie podpisane z tą instytucją w 2015 roku poprzedzone było 25-letnią współpracą. Naukowcy z Politechniki mieli swój udział w powstaniu Wielkiego Zderzacza Hadronów.
Naukowcy z Politechniki Krakowskiej mieli także duży udział w powstaniu Wielkiego Zderzacza Hadronów m.in. zaprojektowali i skonstruowali urządzenia znajdujące się w przestrzeniach pomiędzy magnesami głównymi akceleratora. W roku 2011 podpisano drugą umowę o współpracy z CERN, a kolejną – na czas nieokreślony – w roku 2015. W ramach umowy pracownicy, studenci i absolwenci PK uczestniczą w pracach zespołów naukowych CERN[32].
Baza laboratoryjna Politechniki Krakowskiej cały czas się rozwija i rozbudowuje, dzięki czemu uczelnia zwiększa swoje możliwości badawcze. Placówki PK nie tylko wspierają rozwój naukowy studentów oraz proces dydaktyczny, ale także współpracują z zewnętrznymi podmiotami, firmami i instytucjami naukowymi. Nowoczesna infrastruktura badawcza pozwala naukowcom adekwatnie odpowiadać na potrzeby współczesnego świata, np. w obszarze technologii IT, budownictwa niskoenergetycznego, medycyny czy transportu.
W latach 2013-2014 powstało Małopolskie Laboratorium Budownictwa Energooszczędnego, które zajmuje się badaniami technologii niskoenergetycznych. Budynek laboratorium jest podzielony na 14 stref klimatycznych i energetycznych, gdzie prowadzone są badania nad właściwościami materiałów i technologii energooszczędnych. 5-kondygnacyjny budynek został zbudowany zgodnie z rygorystycznymi standardami obiektów niskoenergetycznych. Charakteryzuje się zwartą bryłą, nowoczesną wyprawą elewacyjną i zastosowaniem zaawansowanych systemów instalacyjnych. Pod względem izolacyjności i szczelności obudowy spełnia wymagania charakteryzujące budynki pasywne[33].
Laboratorium Badań Technoklimatycznych i Maszyn Roboczych[edytuj | edytuj kod]
Laboratorium Badań Technoklimatycznych i Maszyn Roboczych
Do bazy laboratoryjnej uczelni należy unikatowe Laboratorium Badań Technoklimatycznych i Maszyn Roboczych, gdzie w komorze termoklimatycznej można prowadzić badania nad dużymi obiektami inżynierskimi (o masie do 60 ton) w skrajnych warunkach klimatycznych i atmosferycznych. Do badań tego typu należą przede wszystkim próby funkcjonalności, wytrzymałości oraz odporności całkowitej w zakresie temperatury od -50 °C do +70 °C, przy podwyższonej wilgotności do 98% RH. Oprócz tego prowadzi badania w takich obszarach jak: modelowanie i symulacja komputerowa oraz projektowanie hydraulicznych i pneumatycznych elementów i układów napędu i sterowania maszyn i urządzeń, połączone z doświadczalnymi badaniami weryfikacyjnymi, metody obliczeniowe oraz optymalizacja funkcjonalna układów transportu przemysłowego, w tym dźwignic i przenośników, wyznaczanie parametrów eksploatacyjnych środków transportu przemysłowego, projektowanie napędów elektromechanicznych i modernizacja istniejących systemów dla potrzeb przemysłu, rozwijanie metod analizy i syntezy strukturalnej, kinematycznej i dynamicznej mechanizmów, symulacja komputerowa mechanizmów i ich sterowania, badania i diagnostyka wibroakustyczna maszyn i urządzeń, projektowanie i ocena zabezpieczeń akustycznych (kabin, obudów, tłumików); badania właściwości akustycznych materiałów, badania z zakresu ergonomii stanowiska pracy (badania hałasu, drgań, komfortu cieplnego i oświetlenia)[34].
W Laboratorium Badań Technoklimatycznych i Maszyn Roboczych Wydziału Mechanicznego Politechniki Krakowskiej do wyprawy na Mount Everest przygotowywał się Piotr Śliwiński. Wraz z kolarzem ekstremalnym Valerianem Romanovskim spędził 100 godzin w komorze termoklimatycznej. Swoich sił próbował na rusztowaniu wspinaczkowym w temperaturze obniżonej do minus 50 stopni Celsjusza[35].
jeden z tuneli aerodynamicznych w Laboratorium Aerodynamiki Środowiskowej
W 2024 roku otwarte zostanie na Politechnice Krakowskiej unikatowe, jedno z najnowocześniejszych w Europie centrum badawcze – Laboratorium Aerodynamiki Środowiskowej. Inwestycję tę wspiera Województwo Małopolskie. Nowe laboratorium powstało na terenie kampusu Politechniki w Czyżynach. Laboratorium Aerodynamiki Środowiskowej, pozwoli specjalistom na prowadzenie badań, ekspertyz i analiz dotyczących m.in. przewietrzania miast, transportu zanieczyszczeń, dynamicznego oddziaływania na smog, systemów wymiany i regeneracji powietrza. Wyniki badań prowadzonych w Laboratorium Aerodynamiki Środowiskowej dostarczą także planistom i projektantom wiedzy przydatnej do projektowania nowych osiedli lub modernizacji istniejących czy wznoszenia wysokich budynków. W budynku laboratorium zaprojektowano m.in. dwa tunele aerodynamiczne o obiegu mieszanym, każdy wyposażony w dwie przestrzenie pomiarowe i zróżnicowany system wentylatorów oraz elementów infrastruktury technicznej, kształtujących parametry napływającego powietrza[36].
W ramach projektu Narodowej Sieci Metrologii Współrzędnościowej (NSMET), którego liderem jest Politechnika Krakowska, trwa budowa Laboratorium Ultraprecyzyjnych Pomiarów Współrzędnościowych. Naukową sieć i ośrodek badawczy światowej klasy tworzą cztery czołowe uczelnie techniczne: Politechnika Krakowska oraz Politechniki: Poznańska, Warszawska i Świętokrzyska. Wart ponad 49,8 mln zł projekt NSMET jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój (działanie 4.2 „Rozwój nowoczesnej infrastruktury badawczej sektora nauki”). W Laboratorium Ultraprecyzyjnych Pomiarów Współrzędnościowych zamontowana zostanie aparatura umożliwiająca wykonywanie pomiarów geometrii struktur wewnętrznych oraz zewnętrznych obiektów mierzonych, w skalach od nano do pomiarów wielkogabarytowych. W nowym centrum badawczym, pomiarom poddawane będą przede wszystkim części maszyn i układów z różnorodnych branż przemysłu, m.in.: samochodowego, lotniczego, energetycznego, medycznego, bioinżynierii, produkcji materiałów kompozytowych i nanomateriałów[37].
↑Dekret z dnia 19 listopada 1946 r. o utworzeniu wydziałów architektury, inżynierii i komunikacji w Akademii Górniczej w Krakowie (z mocą wsteczną od 1 kwietnia 1945. Dz.U. z 1947 r. nr 8, poz. 38).
50°04′18,1″N 19°56′38,8″E/50,071694 19,944111 
Bieg Kościuszkowski; start sztafety kobiet
Bieg Kościuszkowski; start VIPów
Mittyng lekkoatletyczny
Mittyng lekkoatletyczny
Mittyng lekkoatletyczny
Turniej Koszykówki o Puchar JM Rektora Politechniki Krakowskiej
