Plac Sejmu Śląskiego w Katowicach
| Śródmieście | |
.jpg) Plac Sejmu Śląskiego (2021) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′13,6″N 19°01′25,4″E/50,253774 19,023734 | |
Plac Sejmu Śląskiego w Katowicach – plac położony w katowickiej dzielnicy Śródmieście, pomiędzy ulicą Jagiellońską, ulicą Józefa Lompy i ulicą Juliusza Ligonia. Ten plac znajduje się w pasie placów miejskich (pl. Karola Miarki, pl. Sejmu Śląskiego, pl. Bolesława Chrobrego, pl. Rady Europy)[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Został wytyczony w latach 20. XX wieku. Przed I wojną światową znajdowało sie tu puste miejsce, otoczone wytyczanymi dopiero uliczkami[2]. Plac wziął swoją nazwę od znajdującego się przy nim gmachu Sejmu Śląskiego, powstałego w latach 1925–1929[3]. Plac był miejscem wielu uroczystości. Plac w dwudziestoleciu międzywojennym XX wieku nosił nazwę pl. Powstańców Śląskich[4]. 15 lipca 1939 na ówczesnym Placu Powstańców Śląskich odbył się koncert Jana Kiepury i Jerzego Gardy, z którego dochód został przekazany Funduszowi Obrony Narodowej[5]. W budynku Urzędów Niezespolonych w czasie II wojny światowej, gdy Katowice były w Rzeszy Niemieckiej w budynku nazwanym Polizeipräsidium, mieściła się siedziba regionalna Gestapo, którym kierował Johann Thümmler. W czasie Polski Ludowej patronem placu był Feliks Dzierżyński[6]. 14 marca 1968 tow. I Sekr. Komitetu Wojewódzkiego PZPR Edward Gierek wygłosił przemówienie o śląskiej wodzie, co pogruchocze kości syjonistom i innym wrogom ustroju[7].
Wiosną 1977 rozpoczęto prace nad wzniesieniem budynku będącego siedzibą Centrum Kultury Katowice – dawniej Górnośląskie Centrum Kultury. Pomysłodawcą tego przedsięwzięcia był Zdzisław Grudzień – ówczesny I Sekretarz Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Przez dziesięć dni zabudowania, znajdujące się w miejscu inwestycji, rozebrano. Południowa pierzeja placu została zburzona, wyburzono m.in. secesyjną willę, w którym w 1957 zainaugurowano powstanie Telewizji Katowice, budynek Hurtowni Wyrobów Tytoniowych z ogrodem oraz kilka okolicznych kamienic (posiadały adresy ul. J. Ligodnia 35 oraz ul. J. Ligonia 37-39[8]). Budynek dzisiejszej siedziby CKK został oddany do użytku 3 grudnia 1979[9]. Dyrekcja Wojewódzkiej Hali Widowiskowo Sportowej zarząd nad nim przejęła 23 marca 1982, natomiast od 1 lipca 1983 funkcjonuje nowo powołana instytucja – Centrum Kultury w Katowicach[6].
19 czerwca 1999 na placu odsłonięto pomnik Wojciecha Korfantego dłuta Zygmunta Brachmańskiego[10]. Na cokole widnieje napis: Wojciech Korfanty 1873–1939. Jedną tylko wypowiadam prośbę do ludu śląskiego, by pozostał wierny swym zasadom chrześcijańskim i swemu przywiązaniu do Polski. Akt erekcyjny pomnika wmurowano 21 czerwca 1997 w obecności wnuka Korfantego – Feliksa. Przy tej okazji Wojciech Korfanty został pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego[11].
W 2009 na placu zorganizowano festyn „Miasteczko PRL” w ramach ogólnopolskich obchodów dwudziestu lat demokracji i końca PRL[12].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Plac otaczają następujące budynki:
- gmach Sejmu Śląskiego przy ul. Jagiellońskiej 25, wzniesiony w latach 1924–1927, czterofrontowy, zbudowany według projektu L. Wojtyczki, P. Jurkiewicza i S. Żerleńskiego w stylu wtórnego klasycyzmu; koszt budowy wyniósł 13 milionów złotych; budynek posiada 634 pomieszczenia, w 1929 był budynkiem o największej kubaturze w Polsce[13]; wartość budynku na dzień 1 września 1939 wynosiła 13 500 000 złotych[14][15]; gmach wpisano do rejestru zabytków 19 sierpnia 1978 (nr rej.: A/285/09)[3][16];
- sześciokondygnacyjny gmach Urzędów Niezespolonych przy ul. Jagiellońskiej 23 i pl. Sejmu Śląskiego 1[10], wzniesiony w latach 1935–1936 według projektu Witolda Kłębkowskiego[4][13]; od 1990 w budynku mieści się Wydział Filologii Uniwersytetu Śląskiego[17]; wartość budynku na dzień 1 września 1939 wynosiła 2 200 000 złotych[14]; w południowej części elewacji po lewej stronie przed II wojną światową istniała płaskorzeźba, przedstawiająca orła wpisanego w koło, której autorem był Stanisław Szukalski (w 2011 planowane jest jej odtworzenie[18][19]); 10 kwietnia 2011 w budynku odsłonięto tablicę pamiątkową, poświęconą Krystynie Bochenek[20];
- gmach przy placu Sejmu Śląskiego 2, siedziba m.in. Katowic – Miasta Ogrodów (obiekt wzniesiono w latach 1977–1979[21]).
Pomnik Wojciecha Korfantego jest otoczony przez miejsca parkingowe. W czasie uroczystości państwowych cały plac jest niedostępny dla samochodów osobowych[22].
Instytucje[edytuj | edytuj kod]
Przy placu Sejmu Śląskiego swoją siedzibę mają[23]:
- Katowice Miasto Ogrodów – Instytucja Kultury im. Krystyny Bochenek dawniej Centrum Kultury Katowice im. Krystyny Bochenek[24] przy pl. Sejmu Śląskiego 2 (powstałe 1 lipca 2010 z połączenia dawnego Górnośląskiego Centrum Kultury i Estrady Śląskiej), w którego budynku mieszczą się:
- Centrum Scenografii Polskiej[25] – oddział Muzeum Śląskiego w Katowicach[26],
- Teatr Korez,
- Kwartalnik Kulturalny "Opcje",
- Biuro ESK Katowice 2016,
- galerie autorskie: Engram, Sektor I, Piętro Wyżej, Pusta oraz Galeria 5 i Galeria Ściana Sztuki Dziecka;
- redakcja lokalnego miejskiego przewodnika „Ultramaryna”,
- redakcja kwartalnika literacko-artystycznego FA-art[27],
- Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia (NOSPR)[28],
- Stowarzyszenie Pokolenie,
- Stowarzyszenie „Inicjatywa”,
- Fundacja „Edukacja bez granic”,
- Jazz Club Hipnoza;
- księgarnia „Libella” (pl. Sejmu Śląskiego 1);
- Uniwersytet Śląski – Wydział Filologiczny w Katowicach (pl. Sejmu Śląskiego 1);
- Szkoła Języka i Kultury Polskiej Uniwersytetu Śląskiego (pl. Sejmu Śląskiego 1);
- British Council Regional Library – Biblioteka i Czytelnia Brytyjska Uniwersytecka (pl. Sejmu Śląskiego 1)[29].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Architektura Katowic
- Place w Katowicach
- Sejm Śląski (II Rzeczpospolita)
- Zmiany nazw ulic i placów w Katowicach
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Raport o stanie miasta Katowice 2005. Urząd Miasta Katowice. [dostęp 2011-07-19].
- ↑ Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, Katowice 2018, s. 272.
- ↑ a b Urząd Miasta Katowice: Lokalny Program rewitalizacji miasta Katowice na lata 2007–2013. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
- ↑ a b Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 33. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 129. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ a b Historia istnienia Górnośląskiego Centrum Kultury. www.ck.art.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
- ↑ Gierek – Syjoniści.avi. maropro07 2010-03-06. [dostęp 2018-03-18].
- ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, s. 69, 70, ISBN 978-83-7729-502-1.
- ↑ Michał Bulsa: Ulice i place Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2012, s. 226, 227. ISBN 978-83-933-665-8-3. (pol.).
- ↑ a b Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
- ↑ Pomniki Katowic. www.katowice.eu. [dostęp 2011-07-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-25)]. (pol.).
- ↑ Miasteczko PRL na placu Sejmu Śląskiego. www.mmsilesia.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
- ↑ a b Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf-Mar, 2000, s. 165. ISBN 83-913341-0-4.
- ↑ a b Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf-Mar, 2000, s. 182. ISBN 83-913341-0-4.
- ↑ Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami w województwie śląskim na lata 2010–2013. slaskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-13)]. (pol.) www.slaskie.pl [dostęp 2011-07-19]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2013-03-19].
- ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf-Mar, 2000, s. 166. ISBN 83-913341-0-4.
- ↑ Orzeł Szukalskiego powstanie jeszcze w tym roku. www.mmsilesia.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
- ↑ Orzeł wujka DiCaprio może wrócić do Katowic www.katowice.gazeta.pl [dostęp 2011-07-19]
- ↑ Odsłonięcie tablic upamiętniających Krystynę Bochenek www.katowice.naszemiasto.pl [dostęp 2011-07-19]
- ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Sekrety Katowic, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2018, s. 54–56, ISBN 978-83-7729-386-7, OCLC 1066105156.
- ↑ Plac Sejmu Śląskiego w Katowicach – parking czy plac. www.katowice.naszemiasto.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, Cz. 1, Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
- ↑ Centrum Kultury Katowice im. Krystyny Bochenek. www.ck.art.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
- ↑ Oficjalna strona internetowa Centrum Scenografii Polskiej. www.scenografia-polska.pl. [dostęp 2011-07-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-10)]. (pol.).
- ↑ Oficjalna strona internetowa Muzeum Śląskiego w Katowicach. www.muzeumslaskie.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
- ↑ FA-art. www.fa-art.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
- ↑ NOSPR Katowice. www.nospr.org.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
- ↑ PDM – Katalog Katowickich Firm. www.pdm.net.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- K. Szaraniec, L. Szaraniec, K. Szarowski, Katowice i Górnośląski Okręg Przemysłowy, Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Katowice 1980.
- Katowice – Plan miasta, wyd. Demart SA, Warszawa 2009/2010.
