Pierwiosnek maleńki

Pierwiosnek maleńki
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

wrzosowce

Rodzina

pierwiosnkowate

Rodzaj

pierwiosnek

Gatunek

pierwiosnek maleńki

Nazwa systematyczna
Primula minima L.
Sp. Pl. 1: 143. 1753[3]
Multimedia w Wikimedia Commons
Kwiat

Pierwiosnek maleńki, pierwiosnka maleńka[4] (Primula minima L.) – gatunek rośliny z rodziny pierwiosnkowatych. Występuje w górach Europy – w Alpach, Karpatach oraz na Bałkanach[5]. W Polsce występuje głównie w Tatrach, gdzie jest dosyć częsty. Oprócz tego spotyka się go jeszcze w Karkonoszach, gdzie został po raz pierwszy rozpoznany jako nowy gatunek przez Josephine Kablick[6], brak go natomiast na Babiej Górze[7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga
Bardzo krótki (1 cm) głąbik[8].
Liście
Zimozielone liście odziomkowe o klinowatym, rozszerzonym na zewnątrz kształcie mają na szczycie wycięte 3 ząbki. Liście są mięsiste i lśniące, gdyż pokryte są woskiem, chroniącym je przed nadmierną utratą wody w czasie upałów[8][9].
Kwiaty
Na krótkiej łodyżce wyrastają pojedyncze kwiaty, o purpurowym kolorze. Kwiaty mają średnicę ok. 3 cm. Ich dzwonkowaty, pięcioząbkowy kielich ma zrośnięte działki. Korona ma 5 głęboko wciętych płatków, a wewnątrz pierścień białych włosków. Słupek o długiej szyjce zakończony jest kulistym znamieniem[8][9].
Owoc
Torebka pękająca 5 klapkami. Nasiona liczne i bardzo drobne[8].
Korzeń
Bardzo duży w porównaniu do niewielkiej części nadziemnej. Z nasady korzenia odchodzi jedna, lub więcej odnóg, z których wyrastają różyczki pędów nadziemnych[8].

Biologia[edytuj | edytuj kod]

Bylina. Kwiaty wytwarzające nektar, zapylane są przez trzmiele i pszczoły. Są bardzo duże w stosunku do niewielkich rozmiarów pędu – to przystosowanie do zwabienia owadów, które w wysokich górach rzadko latają ze względu na często niesprzyjająca pogodę. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Duże korzenie to przystosowanie umożliwiające roślinie przetrwanie w bardzo niesprzyjających warunkach wysokogórskich. Dzięki takiemu systemowi korzeniowemu roślina ta jest odporna na zimno, wysuszający wiatr, a także na długo zalegającą pokrywę śniegową[8].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

  • Siedlisko: rośnie głównie na granitowym, kwaśnym podłożu, na różnych nawet malutkich półkach skalnych i wśród skał, na piargach, na trawiastych zboczach. W niektórych miejscach można spotkać całe łany tej roślinki. Jedna z najbardziej wysokogórskich roślin, oreofit. Rośnie głównie w górnych partiach gór, bardzo rzadko można go spotkać poniżej 1300 m n.p.m. W Tatrach rośnie nawet na najwyższych szczytach (Gerlach 2655 m n.p.m.)[8].
  • W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy Juncetea trifidi[10].

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

W Polsce gatunek objęty od 2004 r. ścisłą ochroną gatunkową. Wszystkie jego stanowiska znajdują się na terenie parków narodowych: Karkonoskiego i Tatrzańskiego. Zagrożone są tylko miejsca przy ścieżkach turystycznych, gdzie ulega on wydeptywaniu[11].

 Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-12] (ang.).
  3. ↑ The Plant List. [dostęp 2017-01-26].
  4. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. ↑ Primula minima L. | Plants of the World Online | Kew Science [online], Plants of the World Online [dostęp 2023-12-19] (ang.).
  6. ↑ Pejzaż karkonoski. „BoxNet Kulturalnie”. 15 (20), s. 4, 9 listopada 2012. ISSN 2299-2456. 
  7. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
  8. ↑ a b c d e f g Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie (Atlasy botaniczne). Irena Zaborowska (ilustr.). Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.
  9. ↑ a b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
  10. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  11. ↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pierwiosnek_maleńki&oldid=72985811”