Penicillium
 Pędzlak na mandarynce | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | pędzlak |
| Nazwa systematyczna | |
| Penicillium Link Mag. Gesell. naturf. Freunde, Berlin 3(1-2): 16 (1809) | |
| Typ nomenklatoryczny | |
| Penicillium crustaceum Link 1809 | |
Penicillium Link (pędzlak) – rodzaj grzybów z rodziny kropidlakowatych (Aspergillaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Aspergillaceae, Eurotiales, Eurotiomycetidae, Eurotiomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Synonimy nazwy naukowej: Aspergilloides Dierckx, Carpenteles Langeron, Chromocleista Yaguchi & Udagawa, Citromyces Wehmer, Coremium Link, Eladia G. Sm., Eupenicillium F. Ludw., Floccaria Grev., Hemicarpenteles A.K. Sarbhoy & Elphick, Pritzeliella Henn., Thysanophora W.B. Kendr., Torulomyces Delitsch, in Lembke & Delitsch, Walzia Sorokīn[2].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Są to grzyby mikroskopijne tworzące na powierzchni nalot potocznie zwany pleśnią. Z tworzących go strzępek wyrastają prostopadle do nich konidiofory, które na szczycie rozwidlają się wielokrotnie. Czasami mogą tworzyć koremium. Na końcach konidioforów powstają zarodniki konidialne tworzące łańcuszki bazypetalne. Nadaje to strzępkom kształt pędzelków – stąd nazwa grzyba. Rozgałęzienia są dość regularne i mogą tworzyć podwójne lub potrójne okółki symetrycznie ułożone wokół konidioforu. Na szczycie znajdują się smukłe, butelkowate komórki konidiotwórcze. Konidia są jednokomórkowe, kuliste, elipsoidalne lub owalne, gładkie lub chropowate, o barwie od jasnoszarej do zielonkawej, w masie są zielone, pylące i suche[3].
Opisane powyżej formy Penicillium to formy bezpłciowe (anamorfy). Formy płciowe (teleomorfy) dawniej uznawane były za odrębne gatunki z rodzajów Eupenicillium i Talaromyces[3]. Obecnie są to synonimy. U niektórych gatunków znane są wyłącznie anamorfy[1].
Znanych jest ponad 300 gatunków. Rozróżniane są poprzez mikroskopową analizę ich morfologii, analizę metodami biologii molekularnej i analizę budowy DNA. W laboratorium kolonie Penicillium hodowane są na podłożach hodowlanych na szalkach Petriego. Najlepiej nadają się do tego celu podłoża: CzA (Czapka), CYA, MCZ i M 20. Penicillium zaszczepia się na podłożu w trzech miejscach i trzyma na szalkach odwróconych do góry dnem (zapobiega to rozsiewaniu się zarodników). Dobrze zarodnikujące kultury tworzą się po 7–10 dniach[3].
Niektóre gatunki[edytuj | edytuj kod]
- Penicillium aurantiogriseum Dierckx 1901
- Penicillium brevicompactum Dierckx 1901
- Penicillium canescens Sopp 1912
- Penicillium citrinum Thom 1910
- Penicillium commune Thom 1910
- Penicillium corymbiferum Westling 1911
- Penicillium daleae K.W. Zaleski 1927
- Penicillium decumbens Thom 1910
- Penicillium digitatum (Pers.) Sacc. 1881
- Penicillium chrysogenum Thom 1910
- Penicillium expansum Link 1809
- Penicillium frequentans Westling 1912
- Penicillium gladioli Machacek 1927
- Penicillium glabrum (Wehmer) Westling 191o
- Penicillium granulatum Bainier 1905
- Penicillium hirsutum Diercx
- Penicillium italicum Wehmer 1894
- Penicillium janczewskii K.W. Zaleski 1927
- Penicillium lanosum Westling 1911
- Penicillium lilacinum Thom 1910
- Penicillium montanense M. Chr. & Backus 1963
- Penicillium ochrochloron Biourge 1923
- Penicillium oxalicum Currie & Thom 1915
- Penicillium paxilli Bainier 1907
- Penicillium purpurescens (Sopp) Biourge
- Penicillium roseopurpureum Dierckx 1901
- Penicillium simplicissimum (Oudem.) Thom 1930
- Penicillium solitum Westling 1911
- Penicillium spinulosum Thom 1910
- Penicillium verrucosum Dierckx 1901
- Penicillium waksmanii K.W. Zaleski 1927
Nazwy naukowe na podstawie Index Fungorum[4].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Gatunki z rodzaju Penicillium powszechnie występują we wszystkich strefach klimatycznych. Są głównie saprotrofami, ale niektóre gatunki są okolicznościowymi pasożytami roślin[3].
- Z gatunku Penicillium chrysogenum otrzymano pierwszy antybiotyk o nazwie penicylina[3].
- Wiele gatunków na nieodpowiednio przechowywanych produktach spożywczych wytwarza trujące mykotoksyny. Np. Penicillium expansum na jabłkach w przechowalniach wytwarza patulinę i cytryninę, P. glabrum na owocach cytrusowych wytwarza cytromycetynę[3].
- Niektóre gatunki powodują grzybowe choroby roślin. Np. P. expansum powoduje mokrą zgniliznę jabłek, a P. italicum i P. digitatum niebieską zgniliznę owoców cytrusowych[5]. P. aurantiogriseum i P. corymbiferum powodują zgniliznę bulw roślin cebulkowych[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2020-10-15] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2016-02-10] (ang.).
- ↑ a b c d e f Joanna Marcinkowska, Oznaczanie rodzajów grzybów sensu lato ważnych w fitopatologii, Warszawa: PWRiL, 2012, ISBN 978-83-09-01048-7.
- ↑ Index Fungorum (gatunki) [online] [dostęp 2013-10-20] (ang.).
- ↑ Pacific Pests and Pathogens – Fact Sheets [online] [dostęp 2020-10-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-06].
- ↑ Agnieszka Piwoni, Występowanie grzybów na bulwach sparaksisu uprawianego w okolicach Lublina, „Acta Agrobotanica”, 58 (2), 2005, s. 243–254.