Owiraptorozaury
| Oviraptorosauria | |
| Barsbold, 1976 | |
 Profile głów członków podrodziny Oviraptorinae | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| (bez rangi) | archozaury |
| (bez rangi) | Ornithodira |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| (bez rangi) | celurozaury |
| Nadrodzina | owiraptorozaury |
Owiraptorozaury (Oviraptorosauria, łac. – „jaszczury złodzieje jaj”) – grupa teropodów, obejmująca takie dinozaury jak m.in. Oviraptor i Gigantoraptor. Podzielona jest ona na kilka rodzin. Owiraptorozaury są blisko spokrewnione z ptakami, a niektórzy badacze (np. Osmólska i inni, 2004) uważają je za wtórnie nielotne ptaki. Należą do większej grupy Oviraptoriformes, zdefiniowanej przez Paula Sereno jako obejmującej dinozaury bliżej spokrewnione z owiraptorem niż z wróblem[1].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Owiraptorozaury wyróżniały się charakterystyczną budową czaszki. Miały one dziób przypominający papuzi. Na ich czaszce znajdował się także kostny grzebień. Osmólska i inni stwierdzili u jednego z owiraptorozaurów obecność pygostyla, ale Witmer (2002) neguje wyniki tych badań[2]. U niektórych owiraptorozaurów (np. u kaudipteryksa) stwierdzono obecność piór, a u owiraptorozaura Nomingia – pygostyla, służącego u ptaków jako miejsce przyczepu sterówek. Innym razem znaleziono skamieniałości owiraptorozaurów wysiadujących jaja, co dowodzi że miały one pióra.
Dieta[edytuj | edytuj kod]
Dieta owiraptorozaurów jest niepewna. Są na jej temat różne teorie: dinozaury te mogły być roślinożerne, wszystkożerne, jajożerne lub odżywiać się niewielki kręgowcami. W gnieździe Citipati znaleziono szkielet jaszczurki oraz dwie czaszki młodych troodontów, co stanowi dowód, że były one drapieżnikami polującymi na niewielkie kręgowce. Tymczasem dowodami na roślinożerność owiraptorozaurów są gastrolity znalezione w okolicach jamy brzusznej kaudipteryksa. Zdaniem niektórych owiraptorozaury odżywiały się mięczakami. Wskazuje na to silny dziób, przystosowany do miażdżenia ich muszli. Początkowo uważano, że dinozaury te odżywiały się jajami, jako dowód wskazując na szczątki owiraptor znalezione wokół rzekomego gniazda protoceratopsa, ale obecnie uważa się, że owiraptor nie wykradał jaj roślinożercy, lecz wysiadywał własne.
Pokrewieństwo z ptakami[edytuj | edytuj kod]
Analiza kladystyczna Turnera z 2007 roku umieszcza owiraptorozaury poza gromadą Aves, tym samym uważając je za nieptasie dinozaury. Analiza ta zasugerowała również, że owiraptorozaury są siostrzaną grupą dla terizinozaurów i że są bardziej prymitywne niż przedstawiciele Paraves[3]. Neguje to wyniki wcześniejszych badań, sugerujących, że owiraptorozaury to wtórnie nielotne ptaki. Jednak kilku badaczy nie zgadza się z tymi wnioskami. Panuje jednak konsensus, że owiraptorozaury są blisko spokrewnione z ptakami, a ich szkielet przypomina ptasi. Jednak obecnie znane są dinozaury jeszcze bliżej spokrewnione z ptakami – deinonychozaury i skansoriopteryksy.
Klasyfikacja[edytuj | edytuj kod]
- Oviraptorosauria
- Incisivosaurus
- Protarchaeopteryx
- Avimimus
- Rodzina Caudipteridae
- Caudipteryx
- Similicaudipteryx
- Xingtianosaurus[4]
- Nadrodzina Caenagnathoidea
- Hagryphus
- Rodzina Caenagnathidae
- Rodzina Oviraptoridae
- Gigantoraptor
- Microvenator
- Shixinggia
- Podrodzina Ingeniinae
- Podrodzina Oviraptorinae
Filogeneza[edytuj | edytuj kod]
Kladogram za Senter, 2007[5]
| Oviraptorosauria |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Sereno, P. C. 2005. Oviraptoriformes. Stem Archosauria—TaxonSearch [version 1.0, 2005 November 7] (ang.) [dostęp 23 sierpnia 2009]
- ↑ Lawrence M. Witmer: The Debate on Avian Ancestry; Phylogeny, Function and Fossils. W: Mesozoic Birds: Above the Heads of Dinosaurs. 2005, s. 3-30. ISBN 0-520-20094-2.
- ↑ Alan H. Turner, Diego Pol, Julia A. Clarke, Gregory M. Erickson i inni. A Basal Dromaeosaurid and Size Evolution Preceding Avian Flight. „Science”. 317 (5843), s. 1378–1381, 2007. DOI: 10.1126/science.1144066. (ang.).
- ↑ Rui Qiu i inni, A new caudipterid from the Lower Cretaceous of China with information on the evolution of the manus of Oviraptorosauria, „Scientific Reports”, 9 (1), 2019, s. 6431, DOI: 10.1038/s41598-019-42547-6, ISSN 2045-2322 [dostęp 2023-12-25] (ang.).
- ↑ Phil Senter. A new look at the phylogeny of Coelurosauria (Dinosauria: Theropoda). „Journal of Systematic Palaeontology”. 5 (4), s. 429–463, 2007. DOI: 10.1017/S1477201907002143. (ang.).
| Infrarzędy dinozaurów | |
|---|---|
| Era dinozaurów | |
| Dyscypliny powiązane |
