Organizacja plutonu pieszego żandarmerii w 1939
Organizacja plutonu pieszego żandarmerii w 1939 – etat pododdziału żandarmerii Wojska Polskiego II RP w 1939 roku.
Pluton był podstawową jednostką taktyczną żandarmerii Wojska Polskiego w kampanii wrześniowej. Plutony piesze nie występowały w organizacji pokojowej wojska. Były pododdziałami formowanymi w wypadku wojny według założeń planu mobilizacyjnego „W”.
W 1937 planowano zmobilizować:
- Oddział Ochronny Kwatery Głównej Naczelnego Wodza (2 plutony żandarmerii + pluton Policji),
- Szwadron Ochronny Ministerstwa Spraw Wojskowych,
- Zamkowy Pluton Żandarmerii,
- 80 plutonów pieszych żandarmerii,
- 23 plutony konne żandarmerii (11 plutonów dla brygad kawalerii + 12 plutonów dla armii),
- 32 plutony krajowe żandarmerii dla okręgów korpusów,
- Ośrodek Zapasowy Żandarmerii "Staszów".
Plutony piesze żandarmerii przeznaczone były dla:
- 30 czynnych dywizji piechoty (plutony nr 1-30),
- Obszaru Warownego "Wilno" (nr 31) → 35 DP (rez.),
- Obszaru Warownego "Śląsk" (nr 32)
- 8 rezerwowych dywizji piechoty (nr 44, ?, 49, 50, 52, 55, 56, 66),
- Korpusu Interwencyjnego (nr 121),
- 6 armii (osiemnaście plutonów).
Pozostałe plutony stanowić miały odwód naczelnego dowódcy żandarmerii.
Piotr Zarzycki podając liczbę 80 plutonów pieszych, które planowano zmobilizować, wymienił tylko 78. Brak dwóch plutonów, w tym plutonu nr 107. Nie został sprecyzowany skład Oddziału Ochronnego KG NW i Szwadronu Ochronnego MSWojsk. Otwartym pozostaje pytanie, czy w skład tego pierwszego oddziału wchodziły dwa plutony piesze, czy też dwa plutony konne, ewentualnie jeden pluton pieszy i jeden konny. Zagadką jest nadal kwestia, czy do liczby 135 plutonów (80 pieszych, 23 konnych i 32 krajowych) należy dodać dwa plutony Oddziału Ochronnego KG NW, czy też te dwa plutony należy zaliczyć do grupy 135 plutonów.
79 plutonów pieszych żandarmerii mobilizowanych było przez 10 dywizjonów żandarmerii i wchodzące w ich skład plutony, natomiast pluton pieszy żandarmerii Nr 44 dla 33 DP (rez.) formowany był przez pluton żandarmerii Brygady KOP „Grodno”.
Czterdzieści dwa plutony mobilizowane były w alarmie (53,9%), w czterech grupach jednostek oznaczonych kolorami:
- czarne – jednostki przeznaczone w czasie pokoju do zadań specjalnej interwencji wewnątrz lub na zewnątrz państwa, a w czasie mobilizacji do wzmocnienia sił w strefie granicy zagrożonej
- czerwone – jednostki przeznaczone do osłony granicy wschodniej
- niebieskie – jednostki przeznaczone do osłony granicy zachodniej
- żółte – jednostki przeznaczone do wzmocnienia osłony obu granic
Trzydzieści sześć plutonów (46,1%) mobilizowanych było w I rzucie mobilizacji powszechnej, przy czym szesnaście plutonów miało osiągnąć gotowość bojową trzeciego dnia mobilizacji, kolejnych piętnaście plutonów – czwartego dnia, a pięć dalszych – piątego dnia. Do tej grupy plutonów należy dodać pluton pieszy żandarmerii Nr 107.
23 marca 1939 zarządzona została mobilizacja dziewięciu plutonów:
- pluton pieszy żandarmerii Nr 9 dla 9 DP,
- pluton pieszy żandarmerii Nr 20 dla 20 DP,
- pluton pieszy żandarmerii Nr 26 dla 26 DP,
- pluton pieszy żandarmerii Nr 30 dla 30 DP,
- pluton pieszy żandarmerii Nr 121 dla Korpusu Interwencyjnego,
- pluton pieszy żandarmerii Nr 138 dla Armii „Łódź”
- pluton pieszy żandarmerii Nr 139 dla Armii „Modlin”
- pluton pieszy żandarmerii Nr 9 dla Nowogródzkiej BK
- pluton krajowy żandarmerii „Siedlce”
15 maja 1939 weszło w życie nowe studium planu „W”, zgodnie z którym na bazie Obszaru Warownego „Wilno” mobilizowana była 35 Dywizja Piechoty (Rezerwowa). Ponadto przygotowane zostały elaboraty mobilizacyjne dla 38 Dywizji Piechoty (Rezerwowej).
| Tryb mobilizacji | Numery plutonów pieszych żandarmerii | Razem plutonów |
|---|---|---|
| Mob. alarm., grupa czarna | 26, 28, 121 | 3 |
| Mob. alarm., grupa czerwona | 9, 12, 19, 27, 30, 139 | 6 |
| Mob. alarm., grupa niebieska | 4, 7, 8, 16, 18, 23, 25, 32, 131, 132, 133, 134, 135 | 13 |
| Mob. alarm., grupa żółta | 1, 6, 10, 13, 14, 15, 17, 20, 31, 44, 66, 101, 113, 114, 119, 123, 126, 129, 130, 138 | 20 |
| I rzut mob. pow., dzień 3 | 2, 5, 11, 21, 22, 24, 102, 103, 108, 109, 117, 122, 124, 127, 136, 140 | 16 |
| I rzut mob. pow., dzień 4 | 56, 104, 105, 106, 110, 111, 112, 115, 118, 125, 128, 137, 141, 142 | 15 |
| I rzut mob. pow., dzień 5 | 50, 52, 55, 116, 120 | 5 |
Każdy z plutonów przydzielony do dywizji piechoty wydzielał ze swego składu trzy posterunki żandarmerii. Posterunki w składzie 5 żandarmów delegowane były do pułków piechoty i przy tych oddziałach pełniły służbę żandarmską. Pozostała część plutonu pełniła służbę ochronną w kwaterze głównej dywizji piechoty.
Organizacja plutonu pieszego żandarmerii przewidywała 51 żandarmów, w tym:
- 1 oficera – dowódcę plutonu,
- 31 podoficerów,
- 19 szeregowych.
Pluton posiadał 10 koni wierzchowych i dwa taborowe. Na jego wyposażeniu znajdował się jeden wóz taborowy i motocykl oraz dwa kotły do gotowania. Dowódca plutonu uzbrojony był w pistolet, a pozostali żołnierze w karabiny i karabinki (żandarmi konni). Ponadto pododdział posiadał 60 granatów ręcznych[1]
Plutony piesze żandarmerii w 1939 roku[edytuj | edytuj kod]
| Nr plutonu | Dowódca | Jednostka mobilizująca | Tryb mob. | Przydział takt. lub operac. |
|---|---|---|---|---|
| 1 | ppor. rez. żand. Adam Jan Felczyński | Pluton Żandarmerii „Wilno” | Żółta | 1 DP Leg. |
| 2 | ? | Pluton Żandarmerii „Kielce” | I rzut | 2 DP Leg. |
| 3 | ? | Pluton Żandarmerii „Zamość” | I rzut | 3 DP Leg. |
| 4 | ppor. rez. żand. Herbert Wojciech Wruck[2] | 8 Dywizjon Żandarmerii | Niebieska | 4 DP |
| 5 | ppor. rez. żand. Kazimierz Oster | 6 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | 5 DP |
| 6 | ppor. rez. żand. Leon Czarkowski | 5 Dywizjon Żandarmerii | Żółta | 6 DP |
| 7 | por. żand. Karski | Pluton Żandarmerii „Częstochowa” | Niebieska | 7 DP |
| 8 | ppor. żand. Leon Schreiter | Pluton Żandarmerii „Modlin” | Niebieska | 8 DP |
| 9 | kpt. żand. Zygmunt Pracki | Pluton Żandarmerii „Siedlce” | Czerwona | 9 DP |
| 10 | ppor. żand. Hieronim Wielądek | 4 Dywizjon Żandarmerii | Żółta | 10 DP |
| 11 | kpt. żand. Franciszek Kugler | Pluton Żandarmerii „Stanisławów” | I rzut | 11 DP |
| 12 | por. żand. Eugeniusz Zboromirski | Pluton Żandarmerii „Tarnopol” | Czerwona | 12 DP |
| 13 | ppor. rez. żand. Tworek | Pluton Żandarmerii „Równe” | Żółta | 13 DP |
| 14 | ppor. rez. żand. Antoni Bryniarski | 7 Dywizjon Żandarmerii | Żółta | 14 DP |
| 15 | kpt. żand. Karol Gabriel Waguła | Pluton Żandarmerii „Bydgoszcz” | Żółta | 15 DP |
| 16 | ppor. żand. Marceli Cichowski | Pluton Żandarmerii „Grudziądz” | Niebieska | 16 DP |
| 17 | kpt. żand. Stanisław Fliszewski | Pluton Żandarmerii „Gnizno” | Żółta | 17 DP |
| 18 | ? | Pluton Żandarmerii „Łomża” | Niebieska | 18 DP |
| 19 | por. żand. rez. Mieczysław Masłowski | Pluton Żandarmerii „Lida” | Czerwona | 19 DP |
| 20 | ppor. rez. żand. Zygmunt Sutkowski | Pluton Żandarmerii „Baranowicze” | Żółta | 20 DP |
| 21 | kpt. żand. Zenon Kazimierz Wysocki | pluton żandarmerii Bielsko | I rzut | 21 DPG |
| 22 | ppor. rez. żand. Stefan Bednarek | 10 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | 22 DPG |
| 23 | por. żand. Karol Kaszycki | Pluton Żandarmerii „Katowice” | Niebieska | 23 DP |
| 24 | ppor. rez. żand. Tadeusz Dziurzyński | Pluton Żandarmerii „Jarosław” | I rzut | 24 DP |
| 25 | ppor. rez. żand. Zbigniew Kempiński | Pluton Żandarmerii „Kalisz” | Niebieska | 25 DP |
| 26 | ppor. żand. Stanisław Kupczyński | Pluton Żandarmerii „Skierniewice” | Czarna | 26 DP |
| 27 | por. żand. Kawałkowski | Pluton Żandarmerii „Kowel” | Czerwona | 27 DP |
| 28 | ppor. rez. żand. Stanisław Gorzechowski | Pluton Żandarmerii „Dęblin” | Czarna | 28 DP |
| 29 | ppor. żand. Leonard Zub-Zdanowicz | 3 Dywizjon Żandarmerii | Żółta | 29 DP |
| 30 | kpt. żand. Stanisław Miechurski | 9 Dywizjon Żandarmerii | Czerwona | 30 DP |
| 31 | kpt. żand. Stanisław Dziurzyński | Pluton Żandarmerii „Wilno” | Żółta | OWar. „Wilno” / 35 DP (rez.) |
| 32 | ? | Pluton Żandarmerii „Katowice” | Niebieska | Obszar Warowny „Śląsk” |
| 44 | kpt. żand. Antoni Wiśniewski | Pluton Żandarmerii KOP „Grodno” | Żółta | 33 DP (rez.) |
| 50 | ? | 1 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | 39 DP (rez.) |
| 52 | ? | 1 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | 41 DP (rez.) |
| 55 | por. żand. Antoni Bielawski | 4 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | 44 DP (rez.) |
| 56 | ppor. żand. Zygmunt Sławikowski | 5 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | 45 DP (rez.) |
| 66 | 5 Dywizjon Żandarmerii | Żółta | 55 DP (rez.) | |
| 101 | ? | 1 Dywizjon Żandarmerii | Żółta | KG Armia „Prusy” |
| 102 | ? | 1 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | ? |
| 103 | ? | 1 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | ? |
| 104 | ? | 1 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | ? |
| 105 | ppor. żand. Malinowski | 1 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | ? / 39 DP (rez.) |
| 106 | ? | 1 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | ? |
| 107 | ? | 1 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | ? |
| 108 | ppor. żand. Jan Klajn | 2 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | ? |
| 109 | ppor. żand. Szczęsny Brańczyk | 2 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | ? |
| 110 | ppor. żand. Władysław Kujawiak | 2 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | ? |
| 111 | kpt. żand. Henryk Nipowski | 2 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | ? |
| 112 | ? | Pluton Żandarmerii „Kowel” | I rzut | ? |
| 113 | kpt. żand. Alojzy Sałaciński | Pluton Żandarmerii „Równe” | Żółta | ? |
| 114 | ? | 3 Dywizjon Żandarmerii | Żółta | KG SGO „Narew” |
| 115 | por. żand. Mieczysław Karol Roj | 3 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | GO „Grodno” |
| 116 | ppor. rez. żand. Zapander | 3 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | ? |
| 117 | ? | Pluton Żandarmerii „Lida” | I rzut | ? |
| 118 | ? | Pluton Żandarmerii „Białystok” | I rzut | ? |
| 119 | por. żand. Wenanty Skonecki | 4 Dywizjon Żandarmerii | Żółta | KG Armia „Łódź” |
| 120 | por. żand. Marian Siwiec | 4 Dywizjon Żandarmerii | I rzucie | ? |
| 121 | ppor. żand. Adam Kaczmarek | Pluton Żandarmerii „Skierniewice” | Czarna | Korpus Interwencyjny |
| 122 | ? | Pluton Żandarmerii „Częstochowa” | I rzut | ? |
| 123 | ? | 5 Dywizjon Żandarmerii | Żółta | KG Armia „Kraków” |
| 124 | ppor. rez. żand. Baran | 5 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | ? |
| 125 | ? | 5 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | ? |
| 126 | por. rez. żand. N. Czarnecki | 6 Dywizjon Żandarmerii | Żółta | KG GO „Bielsko” |
| 127 | por. żand. Józef Wrześniowski | 6 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | ? |
| 128 | ppor. żand. Jan Zawiejski | 6 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | ? |
| 129 | ? | 7 Dywizjon Żandarmerii | Żółta | ? |
| 130 | p.o. st. wachm. Kmieć | Pluton Żandarmerii „Gniezno” | Żółta | ? |
| 131 | ? | 8 Dywizjon Żandarmerii | Niebieska | ? |
| 132 | por. żand. Władysław Wierzbicki | 8 Dywizjon Żandarmerii | Niebieska | KG Armia „Poznań” |
| 133 | ? | 8 Dywizjon Żandarmerii | Niebieska | ? |
| 134 | kpt. żand. Rudolf Petz | Pluton Żandarmerii „Grudziądz” | Niebieska | KG Armia „Pomorze” |
| 135 | ? | Pluton Żandarmerii „Grudziądz” | Niebieska | ? |
| 136 | ppor. żand. Wójcik | 9 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | ? |
| 137 | por. żand. Michał Wolnik | 9 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | KG Armia „Modlin” |
| 138 | ? | Pluton Żandarmerii „Baranowicze” | Żółta | KG GO „Piotrków” |
| 139 | ppor. żand. Leopold Serbałowicz | Pluton Żandarmerii „Pińsk” | Czerwona | Etapy Armia „Modlin” |
| 140 | ? | Pluton Żandarmerii „Pińsk” | I rzut | ? |
| 141 | por. żand. Stanisław Jazienicki | 10 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | KG Armia „Karpaty” |
| 142 | ppor. rez. rez. Longin Kaczor | 10 Dywizjon Żandarmerii | I rzut | KG GO „Jasło” |
| Nr lub nazwa plutonu | Dowódca | Jednostka formująca | Przydział takt. lub operac. |
|---|---|---|---|
| Pluton Żandarmerii Dowództwa Obrony Warszawy | kpt. w st. spocz. żand. Stanisław Piwnicki | Szef Żandarmerii OK I | Dowództwo Obrony Warszawy |
| Pluton Zapasowy Żandarmerii | kpt. w st. spocz. żand. Stanisław Piwnicki por. rez. żand. Marian Antoni Usakiewicz[3] | Szef Żandarmerii OK I | Dowództwo Obrony Warszawy |
| 91 | ppor. Maksymilian Muszyński | 9 Dywizjon Żandarmerii | 60 DP |
| 92 | kpt. żand. Grzegorz Czeski | 9 Dywizjon Żandarmerii | 50 DP |
| 93 | kpt. żand. Włodzimierz Jan Nawrocki | 9 Dywizjon Żandarmerii | szef int. SGO „Polesie” |
| 94 | kpt. żand. Stanisław Miechurski | 9 Dywizjon Żandarmerii | KG SGO „Polesie” |
| 95 | por. żand. Marcin Gutka | 9 Dywizjon Żandarmerii | dowódca żand. SGO „Polesie” |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Uzbrojenie i wyposażenie podano w oparciu o relację ppor. rez. Zygmunta Sutkowskiego, dowódcy plutonu pieszego żandarmerii nr 20. Wymieniony pluton zamiast etatowego motocykla otrzymał samochód osobowy.
- ↑ Herbert Wojciech Wruck urodził się 4 stycznia 1905 roku. Awansował na podporucznika ze starszeństwem z 1 stycznia 1933 roku i 3549. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Bydgoszcz Miasto i posiadał przydział mobilizacyjny do 61 Pułku Piechoty w Bydgoszczy. Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 111, 521.
- ↑ Marian Antoni Usakiewicz urodził się 1 października 1897 roku. Na porucznika awansował ze starszeństwem z 2 stycznia 1932 roku w korpusie oficerów rezerwy żandarmerii. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III i posiadał przydział mobilizacyjny do 1 Dywizjonu Żandarmerii w Warszawie. 9 września 1939 roku zastąpił kapitana Stanisława Piwnickiego na stanowisku dowódcy Plutonu Zapasowego Żandarmerii Okręgu Korpusu Nr I. Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34, s. 191, 721.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny "W", Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Oficyna Wydawnicza "Ajaks" i Zarząd XII Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3.
- Władysław Wierzbicki, Przyczynki do historii Żandarmerii odrodzonego Wojska Polskiego, Koło Oddziałowe Stowarzyszenia Polskich Kombatantów nr 106 „Żandarm”, Londyn 1990.
- Jan Suliński, Żandarmeria organ bezpieczeństwa armii 1918-1945, Warszawa: Kompas II, 2003, ISBN 83-912638-5-1, OCLC 189611436.
- Jan Suliński, Żandarmeria Wojskowa w latach 1918-1947. Szkic organizacyjno-historyczny, Drukarnia Warszawskiego Okręgu Wojskowego, Warszawa 1994.
- Grzegorz Ratajczyk, Żandarmeria Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, Toruń: Dom Wydawniczy DUET, 2004, ISBN 83-89706-20-2, OCLC 309915820.
- Ludwik Głowacki, Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939, Wydawnictwo Lubelskie, wyd. II, Warszawa 1986, ISBN 83-222-0377-2.