Opływ Motławy
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Początek | |
| Akwen | |
| Miejsce | |
| współrzędne | |
| Koniec | |
| Akwen | |
| współrzędne | |
| Typ kanału | |
 Fosa wzdłuż południowo-wschodnich fortyfikacji bastionowych Gdańska na mapie z 1687 – dzisiejszy Opływ Motławy. | |
Położenie na mapie Gdańska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Opływ Motławy (niem. Umfluter)[1] – ramię ujściowe Motławy do Martwej Wisły w postaci fragmentu dawnej fosy Gdańska.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W latach 1622-1636 Gdańsk otoczono zespołem fortyfikacji bastionowych wraz z fosą mokrą[2]. Fosa zasilana była wodami rzeki Motławy, dzięki wzniesionej śluzie fortecznej, to znaczy Śluzie Kamiennej. Umożliwiała ona regulowanie poziomu wody w fosie. Ponadto zbudowano zrzut wody z Kanału Raduni, który również mógł służyć zasilaniu fos[3]. W związku z rozwojem techniki wojskowej, fortyfikacje Gdańska straciły przydatność militarną w drugiej połowie XIX wieku, a od 1888 roku rozpoczął się proces niwelowania umocnień. W pierwszej kolejności zaczęto niwelować północny ciąg fortyfikacji miasta[4]. Natomiast w 1897 r. zasypano zachodnią fosę miasta, kończąc ją w miejscu dzisiejszego zachodniego krańca Opływu Motławy[5]. Rozbiórka fortyfikacji odcinka północno-wschodniego była prowadzona wiele lat, aż do okresu po I wojnie światowej[6]. Wtedy też, w latach 20. XX wieku, skierowano wody dawnej fosy do Martwej Wisły pomiędzy Sienną Groblą, a Gęsią Karczmą, nadając ciekowi dzisiejszy kształt. Miał on pełnić funkcje ramienia ujściowego Motławy i być zabezpieczeniem przeciwpowodziowym. Pierwotna niemiecka nazwa Umfluter oznacza „Opływ” i była używana wyłącznie do określenia tego cieku na odcinku od Śluzy Kamiennej do Martwej Wisły. Po 1945 r. przyjęła się nazwa Opływ Motławy, a także zaczęto używać jej również w odniesieniu do zachowanego odcinka fosy po zachodniej stronie Śluzy Kamiennej[1].
Przyroda[edytuj | edytuj kod]
Wzdłuż Opływu Motławy, na odcinku od ul. Okopowej do ul. Elbląskiej, ciągnie się Park nad Opływem Motławy[7]. W wodach cieku stwierdzono występowanie chronionych grzybieni północnych oraz grążela żółtego. Bytują tutaj różne gatunki ptaków, na przykład perkoz, brzegówka, kokoszka wodna, łabędzie nieme[8], a także świstuny i bernikla kanadyjska[9].
Fortyfikacje nad Opływem Motławy[edytuj | edytuj kod]
Zachowany ciąg fortyfikacji z XVII wieku, który bronił Gdańska od południa[8]:
- Bastion św. Gertrudy
- Brama Nizinna
- Brama Kolejowa
- Bastion Żubr
- Śluza Kamienna
- Bastion Wilk
- Bastion Wyskok
- Bastion Miś
- Bastion Królik
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Śluza Kamienna -
Widok na Dolne Miasto -
Bastion Wilk
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Gedanopedia – Opływ Motławy
- ↑ Bukal s. 39-40.
- ↑ Bukal s. 111.
- ↑ Olimanowska s. 310
- ↑ Olimanowska s. 324-325.
- ↑ Olimanowska s. 332.
- ↑ gzdiz.gda.pl – Park nad Opływem Motławy.
- ↑ a b gdansk.pl – zespół Opływu Motławy.
- ↑ trojmiejskagrupaotop – Opływ Motławy.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Grzegorz Bukal (red.): Fortyfikacje Gdańska. Gdańsk: Nadbałtyckie Centrum Kultury, 2006. ISBN 83-919189-6-3.
- Małgorzata Olimanowska: Defortyfikacja Gdańska na tle przekształceń miast niemieckich w XIX wieku. Biuletyn Historii Sztuki nr 72. Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2010.