Mykobakteriozy atypowe
Mykobakterioza (także mikobakterioza) – choroba wywołana przez prątki (łac. Mycobacterium), inne niż prątek gruźlicy, które są nazywane prątkami atypowymi lub niegruźliczymi (NTM non-tuberculous mycobacteria lub MOTT mycobacteria other than tuberculousis). W Polsce stwierdza się około 200 przypadków rocznie[1].
Mykobakterie powszechnie występują w przyrodzie, a ich naturalnym rezerwuarem jest gleba i woda. Są saprofitami i występują w układzie oddechowym, przewodzie pokarmowym i układzie moczowym. W warunkach osłabionej odporności osobniczej, mogą się jednak stać źródłem zakażenia. Dochodzi to tego zwłaszcza w przypadkach:
- zakażenia HIV,
- przebytej gruźlicy,
- mukowiscydozy,
- POChP,
- alkoholizmu.
Mykobakterie dzieli się 4 grupy:
- prątki fotochromogenne,
- prątki skotochromogenne,
- prątki niechromogenne,
- prątki szybko rosnące.
Inny podział rozróżnia tylko 2 grupy:
- prątki wolno rosnące (do wytworzenia kolonii dochodzi w okresie 2 - 8 tygodni),
- prątki szybko rosnące (tworzące kolonie w 3 - 5 dni).
W patologii ludzkiej największe znaczenie ma zakażenie Mycobacterium avium complex. Innymi czynnikami zakaźnymi dla człowieka są:
- Mycobacterium fortuitum complex,
- Mycobacterium kansasii,
- Mycobacterium scrofulaceum,
- Mycobacterium gordonae,
- Mycobacterium xenopi,
- Mycobacterium marinum,
- Mycobacterium genavense,
- Mycobacterium celatum,
- Mycobacterium malmoense.
Objawy[edytuj | edytuj kod]
Prątki niegruźlicze powodują zachorowanie o przebiegu podobnym do gruźlicy. Najczęściej jest to przewlekły kaszel, gorączka lub stan podgorączkowy, osłabienie, poty. Mykobakteriozy nie przenoszą się z człowieka na człowieka, choć opisano pojedyncze przypadki możliwej transmisji Mycobacterium abscessus subspecies massiliense u chorych na mukowiscydozę[2][3][4] i najprawdopodobniej ze zwierząt na człowieka.
Rozpoznanie[edytuj | edytuj kod]
Rozpoznanie mykobakteriozy opiera się na zgodności objawów klinicznych i potwierdzenia mikrobiologicznego.
Kryteria kliniczne (konieczne spełnienie wszystkich warunków):
- objawy choroby płuc, guzki lub jamy na zdjęciu przeglądowym klatki piersiowej lub wieloogniskowe rozstrzenia oskrzeli z licznymi drobnymi guzkami
- wykluczenie innej przyczyny prezentowanych objawów
Kryteria mikrobiologiczne:
- dodatni wynik posiewu przynajmniej 2 próbek plwociny lub
- dodatni wynik posiewu przynajmniej 1 materiału z popłuczyn oskrzelowych lub płynu z BAL lub
- zgodny obraz histopatologiczny materiału z biopsji płuca (zapalenie ziarniniakowe lub stwierdzenie prątków kwasoopornych (AFB)) i dodatni wynik posiewu materiału z biopsji lub zgodny obraz histopatologiczny materiału z biopsji płuca (zapalenie ziarniniakowe lub stwierdzenie prątków kwasoopornych (AFB)) i dodatni wynik posiewu przynajmniej 1 próbki plwociny lub 1 materiału z popłuczyn oskrzelowych
Leczenie[edytuj | edytuj kod]
W leczeniu stosuje się leki przeciwprątkowe (przeciwgruźlicze). czas leczenia wynosi co najmniej 12 miesięcy od uzyskania ujemnego posiewu, choć w niektórych przypadkach konieczne jest 2 letni okres leczenia.
Mycobacterium avium complex[edytuj | edytuj kod]
W przypadkach zakażenia Mycobacterium avium complex (MAC) stosuje się następujące schematy:
- postać nieciężka (np. ujemny preparat bezpośredni w kierunku obecności prątków, bez obecności jam lub nasilonych zmian zapalnych w badaniu radiologicznym klatki piersiowej, łagodne/umiarkowane objawy, bez objawów ogólnoustrojowych choroby):
- ryfampicyna 600 mg 3 razy w tygodniu
- etambutol 25 mg/kg 3 razy w tygodniu
- azytromycyna 500 mg 3 razy w tygodniu lub klarytromycyna 1 g w dwóch dawkach podzielonych 3 razy w tygodniu
- postać ciężka (np. dodatni preparat bezpośredni w kierunku obecności prątków, obecność jam lub nasilonych zmian zapalnych w badaniu radiologicznym klatki piersiowej, nasilone objawy chorobowe):
- ryfampicyna 600 mg codziennie
- etambutol 15 mg/kg codziennie
- azytromycyna 250 mg codziennie lub klarytromycyna 1 g w dwóch dawkach podzielonych codziennie
- można rozważyć zastosowanie dożylnej amikacyny do 3 miesięcy lub amikacyny w nebulizacji (można rozważyć zastosowanie leku w nebulizacji przy konieczności długoterminowego stosowania amikacyny lub przeciwwskazań do stosowania dożylnego czy brak możliwości technicznych takiego leczenia)
- MAC oporny na klarytromycynę:
- ryfampicyna 600 mg codziennie
- etambutol 15 mg/kg codziennie
- izoniazyd 600 mg codziennie (z pirydoksyną 10 mg) lub moksyfloksacyna 400 mg codziennie
- można rozważyć zastosowanie dożylnej amikacyny do 3 miesięcy lub amikacyny w nebulizacji
Mycobacterium kansasii[edytuj | edytuj kod]
W przypadkach zakażenia Mycobacterium kansasii stosuje się następujące schematy:
- Mycobacterium kansasii wrażliwy na rifampicynę:
- ryfampicyna 600 mg codziennie
- etambutol 15 mg/kg codziennie
- izoniazyd 300 mg codziennie (z pirydoksyną 10 mg) lub azytromycyna 250 mg codziennie lub klarytromycyna 1 g w dwóch dawkach podzielonych codziennie
- Mycobacterium kansasii oporny na rifampicynę:
- schemat zawierający 3 leki potencjalnie skuteczne wobec patogenu, nie należy kierować się wynikami lekowrażliwości
Mycobacterium malmoense[edytuj | edytuj kod]
W przypadkach zakażenia Mycobacterium malmoense stosuje się następujące schematy:
- postać nieciężka (np. ujemny preparat bezpośredni w kierunku obecności prątków, bez obecności jam lub nasilonych zmian zapalnych w badaniu radiologicznym klatki piersiowej, łagodne/umiarkowane objawy, bez objawów ogólnoustrojowych choroby):
- ryfampicyna 600 mg codziennie
- etambutol 15 mg/kg codziennie
- azytromycyna 250 mg codziennie lub klarytromycyna 1 g w dwóch dawkach podzielonych codziennie
- postać ciężka (np. dodatni preparat bezpośredni w kierunku obecności prątków, obecność jam lub nasilonych zmian zapalnych w badaniu radiologicznym klatki piersiowej, nasilone objawy chorobowe):
- ryfampicyna 600 mg codziennie
- etambutol 15 mg/kg codziennie
- azytromycyna 250 mg codziennie lub klarytromycyna 1 g w dwóch dawkach podzielonych codziennie
- można rozważyć zastosowanie dożylnej amikacyny do 3 miesięcy lub amikacyny w nebulizacji
AIDS[edytuj | edytuj kod]
W przypadkach AIDS obecnie zalecane są następujące schematy[5]:
- klarytromycyna 500 mg 2 razy dziennie + EMB 1200 mg raz dziennie + ryfabutyna 300 mg raz dziennie,
- azytromycyna 600 mg raz dziennie + EMB 1200 mg raz dziennie + ryfabutyna 300 mg raz dziennie.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Monika Szturmowicz, Anna Fijałkowska, Ewa Rowińska-Zakrzewska,Leila Youssef Khalil, Anna Piwek, Paweł Kuca, Lucyna Opoka,Ewa Augustynowicz-Kopeć, Zofia Zwolska, Adam Torbicki;Dwa przypadki mykobakteriozy (M. kansasii) u chorych na przewlekłe nadciśnienie płucne zakrzepowo – zatorowym.Pneumonologia i Alergologia Polska 2004/72
- ↑ JM. Leung, KN. Olivier. Nontuberculous mycobacteria: the changing epidemiology and treatment challenges in cystic fibrosis.. „Curr Opin Pulm Med”. 19 (6), s. 662-9, Nov 2013. DOI: 10.1097/MCP.0b013e328365ab33. PMID: 24048085.
- ↑ ML. Aitken, A. Limaye, P. Pottinger, E. Whimbey i inni. Respiratory outbreak of Mycobacterium abscessus subspecies massiliense in a lung transplant and cystic fibrosis center.. „Am J Respir Crit Care Med”. 185 (2), s. 231-2, Jan 2012. DOI: 10.1164/ajrccm.185.2.231. PMID: 22246710.
- ↑ JM. Bryant, DM. Grogono, D. Greaves, J. Foweraker i inni. Whole-genome sequencing to identify transmission of Mycobacterium abscessus between patients with cystic fibrosis: a retrospective cohort study.. „Lancet”. 381 (9877), s. 1551-60, May 2013. DOI: 10.1016/S0140-6736(13)60632-7. PMID: 23541540.
- ↑ Leczenie i profilaktyka chorób wskaźnikowych dla AIDS
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- "Choroby wewnętrzne" pod red. A. Szczeklika, str. 601-602 ISBN 83-7430-069-8
