Muráň (miejscowość)
 Muráň, w tle góra Cigánka z ruinami zamku Murań | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Powiat | |
| Starosta | Roman Goldschmidt[1] |
| Powierzchnia | 103,15[2] km² |
| Wysokość | 393[3] m n.p.m. |
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość | |
| Nr kierunkowy | +421 58[3] |
| Kod pocztowy | 049 01[3] |
| Tablice rejestracyjne | RA |
Położenie na mapie kraju bańskobystrzyckiego  | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
 48°44′26″N 20°02′46″E/48,740556 20,046111 | |
| Strona internetowa | |
Muráň (węg. Murányalja, niem. Unter-Muran) – wieś (obec) na Słowacji, w powiecie Revúca w kraju bańskobystrzyckim. Około 1250 mieszkańców (2011). Położona jest przy ujściu Dolińskiego Potoku (Dolinský potok) do rzeki Muráň, na granicy dwóch regionów: Muránska planina i Góry Stolickie (Stolické vrchy).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś powstała krótko po 1321 r. wokół folwarku, należącego do górującego nad nim zamku Murań. Należała do rozległego feudalnego „państwa” Murań i była punktem poboru myta. W 1574 r. spalili ją Turcy, a na początku XVII w. powstańcy Stefana Bocskaya. Na początku XVIII w. wiele ofiar pochłonęła zaraza morowa. W lutym 1849 r. miała tu miejsce jedna z potyczek między wojskiem węgierskim a słowackimi powstańcami. W czasie II wojny światowej mieszkańcy wsi aktywnie uczestniczyli w ruchu oporu, a następnie w słowackim powstaniu narodowym, za co w grudniu 1944 r. Niemcy rozstrzelali co dziesiątego mężczyznę.
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
W XVI wieku rozpoczęto tu wydobycie rudy żelaza, powstała huta i kuźnie. Po ich upadku od XIX w. mieszkańcy wsi zajmowali się hodowlą, pracą w lesie, produkcją gontów i wielu innych wyrobów z drewna. Szeroko znane były również wyroby z gliny i kamionki, wyrabiane w manufakturze działającej tu w latach 1823–1907. Powstał działający do dziś tartak. Funkcjonuje leśnictwo, zarządzające wielkimi obszarami leśnymi m.in. na terenie Krasu Murańskiego i Gór Stolickich.
Murań jest lokalnym węzłem komunikacyjnym. Droga krajowa nr 532 z Jelszawy przez Rewucę łączy się tu z drogą nr 531 Tisovec – Červená Skala. We wsi znajduje się końcowa stacja kolejowa linii z Pleszywca.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Ruiny zamku Murań na górującym nad wsią szczycie Cigánka (935 m n.p.m.);
- Klasycystyczny budynek siedziby gminy z 1800 r.;
- Budynek dawnej manufaktury wyrobów kamionkowych z początku XIX w.;
- Kaplica katolicka pw. Matki Boskiej od Siedmiu Boleści z 1890 r.;
- Kościół katolicki pw. św. Jerzego, neogotycki z lat 1893–1894, we wnętrzu barokowe rzeźby przeniesione z kaplicy zamkowej.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Wieś Murań leży na obszarze strefy ochronnej Parku Narodowego Murańska Płanina (słow. Národný park Muránska Planina), a granica parku przebiega północnym skrajem zwartej zabudowy wsi. Na jej terenie znajduje się punkt informacyjny parku oraz punkty wyjściowe dwóch ścieżek dydaktycznych: do dolinki Piecky i na zamek Murań. We wsi początek szlaków turystycznych na zamek Murań oraz na Murańską Płaninę. W centrum miejscowości skromna noclegownia. Na pobliskim wzgórzu Žabica narciarski wyciąg orczykowy.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-11-17]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 103,15S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.