Muhammad Nadżib
 Portret Muhammada Nadżiba z 1954 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| 1. Prezydent Arabskiej Republiki Egiptu | |
| Okres | od 13 czerwca 1953 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | Fuad II (król Egiptu) |
| Następca | |
| Premier Egiptu | |
| Okres | od 17 września 1952 |
| Poprzednik | Ali Mahir Pasza |
| Następca | |
| Premier Egiptu | |
| Okres | od 8 marca 1954 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
 | |
| Odznaczenia | |
 | |
Muhammad Nadżib (Muhammad Nagib; arab. محمد نجيب, ur. 20 lutego 1901 w Chartumie, zm. 28 sierpnia 1984 w Kairze) – pierwszy prezydent Republiki Egiptu sprawujący urząd w okresie od 18 czerwca 1953 do 14 listopada 1954.
Wczesne lata życia[edytuj | edytuj kod]
Muhammad Nadżib urodził się w Chartumie, będący wówczas częścią Sudanu Anglo-Egipskiego. Był najstarszym z dziewięciorga dzieci Joussefa Nadżiba i Zohry Ahmed Osman, która pochodziła z Sudanu. Jego ojciec był oficerem egipskiej armii. Pomimo to, nie zachęcał on swoich synów do kariery wojskowej, uważając, że armia egipska pełni rolę służącego czekającego tylko na rozkazy brytyjskich panów[1].
Całe swoje dzieciństwo spędził w Sudanie. Po śmierci ojca w 1916 rodzina przeniosła się do Kairu, gdzie Nadżib ukończył szkołę Gordon College. Dorabiał jako tłumacz i nauczyciel języka angielskiego.
Służba wojskowa[edytuj | edytuj kod]
W kwietniu 1917 wstąpił do Akademii Wojskowej w Egipcie, którą ukończył 23 stycznia 1918. Następnie wyjechał do Sudanu, gdzie od 19 lutego rozpoczął służbę w tym samym 17 Batalionie, w którym wcześniej służył jego ojciec. Podczas Rewolucji 1919, Nadżib wraz z grupą młodych egipskich oficerów wyjechał do Kairu i protestował, niosąc egipską flagę.
Następnie ukończył szkołę policyjną i od 28 kwietnia 1923 rozpoczął służbę w Królewskiej Gwardii w Kairze. W tym samym roku zdał maturę i rozpoczął studia językowe, zmieniając później kierunek na studia prawnicze. W trakcie studiów często był karany przez brytyjskich wykładowców za to, że krytykował rządy brytyjskie w Egipcie i Sudanie. To właśnie w tym okresie życia obrał sobie Napoleona Bonaparte jako wzór do naśladowania. Na wzór francuskiego generała sypiał na podłodze. Dorabiał jako tłumacz i nauczyciel języka angielskiego, francuskiego, włoskiego i niemieckiego. W 1924 otrzymał awans na podporucznika.
W 1927 po raz pierwszy się ożenił. W tym samym roku, jako pierwszy oficer egipskiej armii uzyskał tytuł magistra nauk politycznych i magistra prawa cywilnego. W 1931 rozpoczął studia doktoranckie, których nie ukończył. W 1931 chciał odejść z wojska, ale niespodziewany awans na kapitana sprawił, że zmienił decyzję. W 1934 został wysłany do służby w straży granicznej na półwyspie Synaj. Stacjonował w mieście Arisz. Większość jego pracy polegała na ściganiu beduińskich przemytników i pomaganie im w chorobach. W 1936 nadzorował organizację egipskiej armii w Chartumie. W 1938 odmówił udziału we wspólnych ćwiczeniach wojskowych z brytyjskimi żołnierzami.
W 1940 Nadżib otrzymał kolejny awans. Podczas uroczystości odmówił ucałowania ręki króla Faruka I, ograniczając się jedynie do podania królowi ręki. Gdy 4 lutego 1942 Brytyjczycy zmusili siłą króla Faruka do ustępstw, oburzony Nadżib wystosował list protestacyjny: „skoro armia nie została wezwana do obrony Waszej Królewskiej Mości, wstydzę się nosić ten mundur i proszę o pozwolenie na rezygnację.” Król odrzucił tę prośbę i w czerwcu 1944 awansował go na pułkownika. W 1948 został generałem brygady.
W 1948 Nadżib wziął udział w I wojnie izraelsko-arabskiej. Po wojnie Nadżib objął dowództwo Szkoły Oficerskiej w Kairze. Zdawał on sobie sprawę z licznych braków egispkiej armii. Jednocześnie w Egipcie przebywała grupa izraelskich jeńców wojennych, którzy mieli duże trudności w porozumiewaniu się. Z tego powodu w 1950 Nadżib rozpoczął naukę hebrajskiego na Akademii Wojskowej w Kairze i na Uniwersytecie w Aleksandrii.
W 1949 przystąpił do Ruchu Wolnych Oficerów. Była to grupa młodych oficerów, działających w ukryciu, którzy planowali obalić monarchię w Egipcie. 9 grudnia 1950 został awansowany na stopień generała majora[1].
Pucz i prezydentura[edytuj | edytuj kod]
23 lipca 1952 Ruch Wolnych Oficerów przeprowadził wojskowy zamach stanu i zmusił króla Faruka I do abdykacji na rzecz swego małoletniego syna Fuada II. Nadżib stał na czele Ruchu Wolnych Oficerów, nadając mu legitymizację w oczach społeczeństwa, polityków i armii. Z tego powodu został mianowany głównodowodzącym egipskiej armii[2].
W dniu 17 września Nadżib został premierem Egiptu i członkiem Królewskiej Rady Regencyjnej, pełniąc jednocześnie obowiązki ministra spraw wewnętrznych. 18 czerwca 1953, prawie jedenaście miesięcy od początku egipskiej rewolucji, Nadżib ogłosił koniec monarchii Egiptu i Sudanu, i utworzenie Republiki Egiptu. Równocześnie Muhammad Nadżib został pierwszym prezydentem Egiptu, zachowując funkcję premiera.
W rządzie prawie na samym początku zaczęło dochodzić do konfliktów pomiędzy Nadżibem a Gamalem Naserem. Spór dotyczył przede wszystkim celów, jakie rewolucyjny rząd powinien realizować. Nadżib popierał demokratyzację życia politycznego w państwie. Uważał, że armia powinna wycofać się z życia politycznego i ograniczyć swoją działalność jedynie do zadań obronnych. Umożliwiłoby to przywrócenie rządów cywilnych w kraju. Naser natomiast uważał, że demokracja i wycofanie armii z życia politycznego umożliwią radykalnym siłom muzułmańskim (np. Bracia Muzułmańscy) zwiększenie swoich wpływów i przejęcie w przyszłości władzy. Wpływy Nadżiba w rządzie bardzo szybko malały, aż postawiono mu ultimatum: mógł przejąć absolutną władzę, albo zrezygnować. 25 lutego 1954 ogłoszono rezygnację Nadżiba z funkcji prezydenta. Po masowych demonstracjach decyzję co prawda anulowano, ale dni Nadżiba były policzone. Stracił bowiem funkcję premiera na rzecz Nasera. W listopadzie 1954 Nadżib zrezygnował z prezydentury[1].
Późniejsze życie[edytuj | edytuj kod]
Po rezygnacji został osadzony w areszcie domowym w willi na przedmieściach Kairu. Został uwolniony w 1972 przez prezydenta Anwara Sadata. Zmarł w 1984 i miał wojskowy pogrzeb. W tym samym roku opublikowano jego wspomnienia pod tytułem „Byłem prezydentem Egiptu”.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Nevine Khalil: The forgotten president. [w:] Al-Ahram Weekly [on-line]. [dostęp 2011-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-10-30)]. (ang.).
- ↑ Michał Czajka: Słownik Biograficzny XX wieku. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2004, s. 645. ISBN 83-214-1321-8.
.svg)
|
- kursywą pełniący obowiązki
- ↑ jako przewodniczący Najwyższej Rady Sił Zbrojnych