Most Tumski
 nr rej. A/1652/327/Wm z 15.10.1976[1] | |
 Most Tumski nocą (od północnego zachodu) | |
| Poprzednie nazwy | Dombrücke |
|---|---|
| Państwo | |
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Podstawowe dane | |
| Przeszkoda | |
| Długość | 52,19 m |
| Szerokość: • całkowita • jezdni • chodników |
|
| Dopuszczalna masa pojazdu: | 10 t |
| Liczba przęseł | 2 |
| Rozpiętość przęseł | 25,19 + 25,93 |
| Data budowy | |
| Data remontu | 1945, 1992 |
| Projektant | Alfred von Scholtz (kierownictwo budowy)[2] |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°06′52,95″N 17°02′32,35″E/51,114708 17,042319 | |
 przy Moście Tumskim. Na środku: latarnia gazowa |
 przy Moście Tumskim; widać niebieskozielony stalowy portal mostu, wieżę kościoła św.Krzyża i obie wieże archikatedry. Obok pomnika: latarnia gazowa |
 |
Most Tumski (nazywany także mostem Katedralnym, mostem Zakochanych lub mostem Miłości[3]) – dwuprzęsłowy stalowy, nitowany most we Wrocławiu zbudowany w roku 1889 nad północną odnogą Odry pomiędzy Ostrowem Tumskim a Wyspą Piasek, na miejscu wcześniejszego mostu drewnianego. Do roku 1945 nosił nazwę Dombrücke. Łączy ulicę Katedralną z ulicą Najświętszej Marii Panny.
Poprzednie konstrukcje, funkcjonujące w tym miejscu co najmniej od XII wieku, wyznaczały granicę pomiędzy jurysdykcją miejską (na Wyspie Piaskowej) i kościelną (na Ostrowie Tumskim). Most ten był wielokrotnie niszczony i naprawiany, zachował się m.in. przekaz opisujący katastrofę pod przechodzącą w 1423 roku przez most procesją w niedzielę palmową. Przez kolejne stulecia funkcjonował zazwyczaj jako drewniana konstrukcja trójkątno-wieszarowa z jednym przęsłem zwodzonym, w połowie XIX wieku była to już budowla trapezowo-wieszarowa ze stałym pomostem.
Długość obecnego, stalowego mostu wynosi 52,19 m, szerokość pomostu – 6,84 m, wysokość portalu – 6,90 m, przęsło – 25,19 i 25,93 m. Konstrukcję stalową kratownicową systemu Gerbera wyprodukowaną w Hucie Piła (Pielahütte) nad kanałem Kłodnickim w Rudzińcu (Rudzinitz) koło Gliwic (mimo znacznej odległości od Wrocławia funkcjonujące już wówczas połączenie wodne umożliwiało stosunkowo niedrogi i łatwy transport elementów mostu barkami) zmontowały zakłady G. Ruffera, a wykończone zostały przez zakład metaloplastyczny Gustawa Trelenberga. Roboty kamieniarskie powierzono firmie Granit und Quarz. Bramka portalowa oraz górna część kratownic nie pełnią de facto żadnych funkcji konstrukcyjnych. Kształt konstrukcji mostu był wzorowany na zwycięskim projekcie w konkursie na most w Mannheim, jednak przystosowanym do dwóch przęseł. Uroczystemu otwarciu mostu w obecności przedstawicieli zarządu prowincji towarzyszyły mowy radcy budowlanego Alexandra Kaumanna, kierującego budową inspektora Alfreda von Scholtza oraz toast wyniesiony przez nadburmistrza Ferdinanda Friedensburga[a].
W roku 1945 most przeszedł remont kapitalny. Usunięto wówczas najpoważniejsze uszkodzenia, jakich doznał w czasie oblężenia Festung Breslau. Pomimo to pozostały na niektórych elementach mostu ślady ostrzału i trafień odłamkami. Ostatni kapitalny remont most przeszedł w 1992 roku, wówczas zastąpiono w nim dotychczasowy pokład z kształtowników Zoresa nowym rozwiązaniem ze spawanych blach z żebrami poprzecznymi, opartymi na podłużnicach. 15 października 1976 most wpisany został do rejestru zabytków.
Przy moście, na brzegu Wyspy Piasek, na wysokich cokołach o neogotyckich formach stoją od 1893 figury św. Jadwigi (po lewej stronie mostu) i św. Jana Chrzciciela (po prawej), wykonane z piaskowca, dłuta Gustawa Grunenberga[4].
Przy moście Tumskim znajdują się ręcznie obsługiwane i sprawne zabytkowe lampy gazowe.
Szerokość jezdni na moście wynosi 4,50 m, a dwa chodniki mają po 1,17 m każdy. Ze względu na jego zabytkowy charakter ruch wszelkich pojazdów samochodowych bez zezwoleń przez ten most jest obecnie zakazany, a jego maksymalne dopuszczalne obciążenie ustalono na 10 ton.
W lipcu 2019 most został całkowicie wyłączony z ruchu (również pieszego) ze względu na remont generalny konstrukcji, który potrwa nie mniej niż kilka miesięcy[5].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Alfred von Scholtz w swojej notatce opublikowanej w czasopiśmie datowanym 5 lipca 1890 (5. Juli 1890) podaje jako datę otwarcia 28 lipca (28. Juli)[2], przy czym opisuje szczegóły wydarzenia już minionego. Jedynym wytłumaczeniem tej sytuacji jest literówka w nazwie miesiąca: wydarzenie odbyć się musiało w sobotę 28 czerwca 1890 (28. Juni, tydzień przed datą wydania czasopisma), a nie 28 lipca (28. Juli, tym bardziej że ten dzień przypadałby w poniedziałek, co nie sprzyjałoby uroczystościom tego rodzaju).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 217 [dostęp 2016-09-28].
- ↑ a b von Scholtz 1890 ↓.
- ↑ Most Tumski we Wrocławiu – atrakcje i zwiedzanie [online], VisitWroclaw.eu [dostęp 2023-07-20] (pol.).
- ↑ Encyklopedia Wrocławia. Jan Harasimowicz (red.). Wyd. III. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, s. 197. ISBN 83-7384-561-5.
- ↑ Most Tumski w remoncie – trwa zdejmowanie kłódek. ARAW, 2019-07-23. [dostęp 2019-10-06]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Maciej Łagiewski, Mosty Wrocławia. Wydawnictwo Ossolineum, s. 18–19, 1989 ISBN 83-04-02937-5.
- Alfred von Scholtz. Die Dombrücke in Breslau. „Deutsche Bauzeitung”. 24 (54), s. 328, 5 lipca 1890. Berlin. [dostęp 2019-10-06]. (niem.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Most Tumski – Dombrücke na portalu polska-org.pl
