Morela japońska

Morela japońska
	; Kwitnące morele japońskie
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	śliwa
Podrodzaj	śliwa
Sekcja	morela
Gatunek	morela japońska
	Nazwa systematyczna
	Prunus mume Siebold & Zucc.; Fl. jap. 1:29, t. 11. 1836
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Morela japońska, mume (Prunus mume Siebold & Zucc.) – gatunek drzewa należący do rodziny różowatych. Pochodzi z południowo-środkowych Chin i Laosu. Rozpowszechniony został już w starożytności na pozostałym obszarze Chin, w Korei, Japonii i na Tajwanie^[4]^[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Drzewo o wysokości do 6–9 m, żyjące kilkadziesiąt lat. Korona ma kulisty pokrój.
Pień: Kora ciemnobrunatnoszara, z licznymi spękaniami.
Liście: Owalne, do 10 cm długości, jasnozielone, błyszczące, ostro zakończone.
Kwiaty: W zależności od odmiany – od białych poprzez różowe do czerwonych, pięciokrotne, zwykle pojedyncze lub w parach, lekko pachnące. Najczęściej średnica korony ma 1–3 cm. Kwitnie bardzo wcześnie, przed pojawieniem się liści na południu Japonii lub USA już w styczniu lub na początku lutego.
Owoce: Pestkowiec o długości 2-3 cm, prawie okrągły, z wyraźną bruzdą wzdłuż owocu, zielonawy lub żółtawy, o omszonej skórce, czasem z czerwonawym rumieńcem. Mdły w smaku, prawie niejadalny, o miąższu żółtym, przyrośniętym do pestki. Dojrzewa wcześnie, w Japonii już w czerwcu. W Chinach dojrzewanie zwiastuje początek pory deszczowej^[6]^[7].

Zmienność[edytuj | edytuj kod]

W Japonii jest ponad 300 odmian uprawnych ume, które dzieli się na trzy grupy:

yabai (dzika morela japońska) – uprawiana z przeznaczeniem na podkładki do szczepienia dla moreli, śliw i innych Prunus sp.,
hibai (japońska morela purpurowa) – uprawiana jako roślina ozdobna o okazałych kwiatach i czerwono zabarwionych pędach,
bungo (morela bungo, od nazwy dawnej prowincji Bungo, Prunus mume var. bungo) – uprawiana głównie jako roślina owocowa, są także odmiany powstałe ze skrzyżowania z morelą zwyczajną, charakteryzujące się smaczniejszymi owocami.

Najpopularniejszymi odmianami są^[8]:

'Alboplena' – odmiana wczesna o półpodwójnych białych kwiatach,
'Benishidori' – o małych podwójnych kwiatach o purpurowej barwie i późnym kwitnieniu,
'Dawn' – o dużych jasnoróżowych, podwójnych kwiatach z poskręcanymi płatkami, późno kwitnąca,
'Matsubara Red' – o ciemnoczerwonych podwójnych kwiatach, ma bardziej wyniosły charakter wzrostu i może dorastać do 10 m wysokości,
'Pendula' – nieduży krzew o zwisających pędach z pojedynczymi jasnoróżowymi kwiatami i bardzo wczesnym kwitnieniu.

Prunus mume skrzyżowana z czerwonolistną odmianą ałyczy (Prunus cerasifera 'Atropurpurea') dała czerwonolistną Prunus x blireiana André., uprawianą także w Polsce jako gatunek ozdobny.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Jest rośliną uprawną głównie w krajach dalekowschodniej Azji. Jako roślina ozdobna spotykana sporadycznie w cieplejszych rejonach innych kontynentów (strefy mrozoodporności 6-10)^[9].

Roślina lecznicza: Owoc wykorzystuje się w chińskiej medycynie tradycyjnej pod nazwą 'wu mei'. Stosowany jako środek przeciwko pasożytom i wrzodom, dla poprawy funkcjonowania systemu trawiennego oraz jako środek na serce. W Korei sok moreli japońskiej jest sprzedawany jako środek wzmacniający o dużych walorach zdrowotnych^{[potrzebny przypis]}.

Sztuka kulinarna: W Japonii produkuje się napój alkoholowy umeshu otrzymywany poprzez zalanie zielonych owoców mocną, klarowną wódką shōchū – zwany błędnie także winem śliwkowym. Ma słodki i łagodny smak. Smak umeshu mogą polubić osoby, którym zwykle nie smakują napoje alkoholowe. Produkty podobne do umeshu produkuje się także w Korei^{[potrzebny przypis]}.

Umeboshi: Owoce ume są suszone i marynowane w soli oraz „kolorowane” na czerwono przyprawą w postaci liści pachnotki zwyczajnej (odmiany czerwonej Perilla frutescens var. crispa f. purpurea i odmiany zielonej P. frutescens var. crispa f. viridis) używane są m.in. do sashimi i sushi. Umeboshi mają smak intensywnie słono–kwaśny. Z tego powodu spożywa się je w małych ilościach, często jako pikle do ryżu^{[potrzebny przypis]}.

Znaczenie kulturowe[edytuj | edytuj kod]

Drzewo moreli japońskiej jest bardzo wysoko cenione w kulturze chińskiej. Dotyczy to w szczególności jego kwiatów. Mume kwitnie w najzimniejszej porze roku i z tego względu uznawane jest jako symbol witalności i umiejętności przeciwstawiania się niesprzyjającym warunkom^{[potrzebny przypis]}.

21 lipca 1964 roku parlament Tajwanu nadał mume status kwiatu państwowego. Z tego względu na samolotach linii China Airlines widnieje symbol tego kwiatu. Ponieważ namalowanie kwiatu ze względu na jego wygląd wymaga dużo pracy – a pracę tę wykonuje się ręcznie – wizerunki kwiatu na samolotach różnią się między sobą. Symboliczny wizerunek kwiatu moreli znajduje się także na dolarach tajwańskich^{[potrzebny przypis]}.

W Wietnamie ze względu na piękno drzewa i jego kwiatów słowo 'mai' – oznaczające morelę japońską – jest imieniem nadawanym dziewczętom. Największy szpital w Hanoi nazywa się Bạch Mai co oznacza 'biały kwiat moreli', a ponadto wiele innych miejsc w tym mieście nawiązuje w swoich nazwach do tej rośliny. Bardzo wiele wierszy poświęconych jest tej roślinie^{[potrzebny przypis]}.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
↑ Prunus mume, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Prunus mume (Siebold) Siebold & Zucc.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-25].
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-04-28].
↑ Bolesław Sękowski: Pomologia systematyczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993. ISBN 83-01-10859-2.
↑ Michael A. Dirr: Dirr's Trees and Shrubs for Warm Climates. Portland, Oregon: Timber Press, 2002. ISBN 0-88192-525-X.
↑ Ernie Wasson (Chef Consultant). The Complete Encyclopedia of Trees (2003). Thunder Bay Press, San Diego. ISBN 1-59223-055-5
↑ Ernie Wasson: The Complete Encyclopedia of Trees and Shrubs: Descriptions, Cultivation Requirements, Pruning, Planting. San Diego: Thunder Bay Press (CA), 2001, s. 816. ISBN 1-59223-055-5.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).

[iucn-3] Prunus mume, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[powo-4] Prunus mume (Siebold) Siebold & Zucc.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-25].

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-04-28].

[6] Bolesław Sękowski: Pomologia systematyczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993. ISBN 83-01-10859-2.

[7] Michael A. Dirr: Dirr's Trees and Shrubs for Warm Climates. Portland, Oregon: Timber Press, 2002. ISBN 0-88192-525-X.

[ceot-8] Ernie Wasson (Chef Consultant). The Complete Encyclopedia of Trees (2003). Thunder Bay Press, San Diego. ISBN 1-59223-055-5

[9] Ernie Wasson: The Complete Encyclopedia of Trees and Shrubs: Descriptions, Cultivation Requirements, Pruning, Planting. San Diego: Thunder Bay Press (CA), 2001, s. 816. ISBN 1-59223-055-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]