Monolit

Płaskorzeźba na monolicie Stone Mountain

Monolit – geologiczny lub technologiczny twór (np. góra lub obelisk) składający się z pojedynczego bloku skalnego. Formacje takie zazwyczaj ujawniane są na skutek erozji. Najczęściej stworzone są z niezwykle twardej skały metamorficznej.

Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa monolithus, a to z greckiego μονόλιϑος (monolithos) pochodzącego od słów μόνος ("jeden" lub "samotny") oraz λίϑος ("głaz").

Terminem określa się także ludzi, rzeczy oraz zjawiska jednorodne, spójne, tworzące niezróżnicowaną całość^[1].

Monolity geologiczne[edytuj | edytuj kod]

Monolity geologiczne

Trzy największe obecnie znane monolity na Ziemi to:

Mount Augustus w Australii Zachodniej
La Peña de Bernal, w Meksyku
Stone Mountain, w Stone Mountain Park, Stone Mountain, na przedmieściach Atlanty, Georgia, USA

Warto zaznaczyć, że przez wiele lat za największy monolit świata uznawany był monolit Uluru (zwany również Ayers Rock). Nie jest to jednak prawdą, gdyż monolit Mount Augustus jest ponad dwukrotnie większy. Ponadto wedle nowszych badań^[2] Uluru wcale nie jest monolitem, lecz częścią większej formacji skalnej, do której należą również Kata Tjuta i Mount Connor.

Inne przykłady monolitów:

Ameryka Północna[edytuj | edytuj kod]

Stone Mountain, Stone Mountain, Georgia
Bottleneck Peak and Moon, Sids Mountain, Utah
Devils Tower National Monument, Wyoming
El Capitan, Park Narodowy Yosemite, Kalifornia
Haystack Rock, Cannon Beach, Oregon
Stawamus Chief, Squamish, Kolumbia Brytyjska, Kanada
Enchanted Rock, Llano County, Teksas
Haystack Rock, Clatsop County, Oregon
Rocher-Percé, Quebec, Kanada

Europa[edytuj | edytuj kod]

Frau Holle Stone, w pobliżu Fulda, Niemcy
Humber Stone, Humberstone, w pobliżu Leicester, Anglia.
King Arthur's Stone (Kornwalia)
Logan Stone (Trereen, Kornwalia)
Odin Stone (Stenhouse, Orkady; zniszczony 1814 r.)
Skała Gibraltarska

Afryka[edytuj | edytuj kod]

Sztuczne monolity[edytuj | edytuj kod]

Szczytowy głaz Mauzoleum Teodoryka w Rawennie
Kamień Słońca związany z kalendarzem azteckim
kamienie runiczne
stele
obeliski
Ogham Stone, Dingle Peninsula, Irlandia (wyspa)
Adam and Eve Stones, Avebury, Wiltshire, Anglia
Merlin Stone, kamienny krąg w Avebury, Wiltshire, Anglia
Manzanar National Historic Landmark, USA
wykute w litej skale kościoły w Lalibeli (Etiopia)

Kultura popularna[edytuj | edytuj kod]

Najbardziej znanym przykładem wykorzystania monolitu w kulturze popularnej jest monolit pojawiający się w serii książek i filmów science-fiction Odyseja kosmiczna. W serii tej tajemnicze Monolity (prostopadłościany o charakterystycznych wymiarach pozostających w stosunku 1:4:9) uczestniczą w rozwoju ludzkości. Jak się później okazuje tworzą one potężną, kosmiczną sieć stworzoną miliony lat temu przez obcą cywilizację, mającą na celu obserwację eksperymentu polegającego na tworzeniu cywilizacji na różnych planetach.