Mogielnica (województwo podkarpackie)
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) | 1429[2] |
| Strefa numeracyjna | 17 |
| Kod pocztowy | 36-040[3] |
| Tablice rejestracyjne | RZE |
| SIMC | 0645004[4] |
Położenie na mapie gminy Boguchwała  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu rzeszowskiego  | |
 49°58′37″N 21°53′11″E/49,976944 21,886389[1] | |
| Strona internetowa | |
Mogielnica (do 1968 roku Mogielnice[5]) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie rzeszowskim, w gminie Boguchwała[6][4].
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0645010 | Gruszawa | część wsi |
| 0645027 | Kamionka | część wsi |
| 0645033 | Korczyna | część wsi |
| 0645040 | Środek | część wsi |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego.
Miejscowość jest siedzibą parafii Podwyższenia Krzyża Świętego i NMP Matki Kościoła, należącej do dekanatu Boguchwała, diecezji rzeszowskiej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś leży w dolinie potoku Mogielnica na północ od Lutoryża, od którego oddziela ją wzniesienie, pomiędzy Niechobrzem na zachodzie a Boguchwałą na wschodzie. W okresie dawnej Rzeczypospolitej pomiędzy Niechobrzem w województwie sandomierskim[7] a Boguchwałą w województwie ruskim ciągnęła się historyczna granica Polski i Rusi, ustalona w toku walk w XI–XIII wieku[8][a], która straciła charakter międzypaństwowy po podboju Rusi Halicko-Włodzimierskiej przez Kazimierza Wielkiego po 1340 i wcieleniu jej do Polski przez Jadwigę Andegaweńską w 1387. Granica etniczna przesunęła się wówczas o 20–40 km na wschód w wyniku zasiedlenia obszaru przez ludność polską i asymilacji ludności ruskiej[9].
Teren Mogielnicy pozostawał niezamieszkany w pierwszej dekadzie rządów austriackich po I rozbiorze Polski według stanu odzwierciedlonego na mapie Miega (1779–1783[10])[11].
W 1849 Mogielnica była przysiółkiem na północnych obrzeżach Lutoryża[12]. Pod koniec XIX w. składała się z „kilku chat” na prawym, południowym brzegu potoku, które sąsiadowały z polami uprawnymi Niechobrza[13]. Pola te również nazywano od potoku Mogielnicą[14].
W 1932 w Niechobrzu-Mogielnicach powstała publiczna szkoła powszechna, której pierwszym dyrektorem został Jan Ulrych. Nauka była prowadzona do 1947 wyłącznie w prywatnych domach (do 1939 Stanisława Brody, 1939–1945 Mateusza Kyca, po 1945 Józefa Chrzanowskiego i Tomasza Gila) i przeniosła się do murowanego budynku szkoły w 1958[15].
W 1934 w gromadzie Niechobrz gminy Racławówka wyodrębniana była miejscowość Mogielnice[16].
W 1945 na terenie późniejszych Mogielnic istniał jeden murowany dom, należący do właścicielki lasu Larskiej[17].
Jesienią 1945 ukonstytuowała się Ochotnicza Straż Pożarna w Mogielnicach, której pierwszym komendantem został Tadeusz Rusinek[2][17].
W 1948 z połączenia przysiółków Lutoryża, Niechobrza i Boguchwały powstała wieś Mogielnice. Oś jej rozwoju wytyczyło koryto potoku Mogielnica i biegnąca nim droga do Boguchwały[18][2].
W 1954 Mogielnice weszły wraz z Lutoryżem i Zwięczycą w skład nowo utworzonej gromady w Boguchwale[19].
W 1957 nastąpiła elektryfikacja wsi, a w 1958 oddane do użytku zostały budynki szkoły i domu ludowego[17][2].
W latach 1960–1968 zbudowana została w czynie społecznym mieszkańców droga do Boguchwały (obecnie droga powiatowa 1407R), co umożliwiło uruchomienie w 1975 linii autobusowej 33 do Rzeszowa[2].
W 1981 biskup Ignacy Tokarczuk doprowadził przy udziale mieszkańców do rozpoczęcia konstrukcji kościoła, a w 1982 parafia rzymskokatolicka rozpoczęła działalność[2][17].
Rozbudowa infrastruktury objęła sieć gazową w 1989, telefoniczną w 1991 i wodociągową w 1999[2].
W 1995 powstała Biblioteka Publiczna, w 1998 filia Gminnego Ośrodka Kultury i Wypoczynku, a w 1999 Ludowy Klub Sportowy „Grom”[2].
Między Mogielnicą a Lutoryżem przebiega budowany od 2020 w ramach trasy Via Carpatia odcinek drogi ekspresowej S19.
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Bronisław Wilk, który próbował na drodze spekulacji ustalić miejsce pobicia księcia halickiego i chełmskiego Szwarny przez księcia krakowskiego i sandomierskiego Bolesława Wstydliwego w rejonie pogranicza w 1266, wysunął teorię, że nazwa Mogielnicy powstała od cmentarzyska poległych w tej bitwie[20]. Ponieważ nazwa ta nie jest jak dotąd potwierdzona źródłowo przed XIX wiekiem, a na terenie miejscowości nie są notowane żadne stanowiska archeologiczne, sugestię o jej związku z bitwą należy uznać za próbę stworzenia legendy.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 82529
- ↑ a b c d e f g h Mogielnica [online], Gmina Boguchwała, 18 grudnia 2013.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 791 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju) [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2015-11-18] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-03].
- ↑ Zarządzenie nr 17 Prezesa Rady Ministrów z dnia 5 lutego 1968 r. w sprawie zmiany i ustalenia nazw niektórych miejscowości i obiektów fizjograficznych. (M.P. z 1968 r. nr 6, poz. 34)
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Pietruski i Liske 1888 ↓, s. 330.
- ↑ Parczewski 1991 ↓, s. 45–47.
- ↑ Parczewski 1991 ↓, s. 66–67.
- ↑ Konias 2012 ↓, s. xvii.
- ↑ Bukowski, Dybaś i Noga 2012 ↓, s. 100 (nr mapy).
- ↑ Malczewski 2015 ↓, s. 156.
- ↑ Maciszewski 1885 ↓, s. 580.
- ↑ Niechobrz – informacje o miejscowości [online], Info Polska [dostęp 2024-03-29].
- ↑ Historia Szkoły Podstawowej w Mogielnicy [online], Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Mogielnicy, 1 października 2015.
- ↑ Rozporządzenie wojewody lwowskiego z dnia 10 września 1934 r. o podziale obszaru gmin wiejskich w powiecie rzeszowskim na gromady, „Lwowski Dziennik Wojewódzki” (nr 19 poz. 111), 17 września 1934, s. 223.
- ↑ a b c d Fryderyk Gil, Historia OSP w Mogielnicy [online], Ochotnicza Straż Pożarna w Mogielnicy.
- ↑ Malczewski 2015 ↓, s. 159.
- ↑ Kalendarium XX w. [online], „Moja mała Ojczyzna” – Boguchwała [dostęp 2024-03-29].
- ↑ Wilk 2011 ↓, s. 12.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Waldemar Bukowski, Bogusław Dybaś, Zdzisław Noga (red.), Galicja na józefińskiej mapie topograficznej 1779–1783 = Die Josephinische Landesaufnahme von Galizien 1779–1783, t. 4B, Kraków: Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk, 2012, ISBN 978-83-7271-785-6.
- Andrzej Konias, Pierwsze wojskowe zdjęcie topograficzne Galicji z okresu „józefińskiego” = Die erste militärisch-topographische Landesaufnahme von Galizien aus der josephinischen Zeit, [w:] Waldemar Bukowski, Bogusław Dybaś, Zdzisław Noga (red.), Galicja na józefińskiej mapie topograficznej 1779–1783 = Die Josephinische Landesaufnahme von Galizien 1779–1783, t. 4A, Kraków: Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk, 2012, xv–xxxi, ISBN 978-83-7271-785-6.
- Maurycy Maciszewski, Mogilnica, [w:] Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski (red.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 6, Warszawa: Władysław Walewski, 1885, s. 580.
- Jan Malczewski, Miasta i wsie na południe od Rzeszowa (Wisłok lewobrzeżny). Studium historyczno-kulturowe i krajobrazowe, Rzeszów: Pro Carpathia, 2015, ISBN 978-83-61577-69-0.
- Michał Parczewski, Początki kształtowania się polsko-ruskiej rubieży etnicznej w Karpatach. U źródeł rozpadu Słowiańszczyzny na odłam wschodni i zachodni, Kraków: Instytut Archeologii UJ, 1991, ISBN 83-85531-00-9.
- Oktaw Pietruski, Ksawery Liske, Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie, t. 13, Lwów: Seyfarth i Czajkowski, 1888.
- Bronisław Wilk, Zagadka miejsca bitwy sprzed 750 lat, „Skarby Podkarpackie”, 27 (2), 2011, s. 10–13.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Mogilnica (III), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 580.
- Strona sołectwa. boguchwala.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-16)].
- Siedziba gminy: Boguchwała
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Integralne części wsi |
|
