Modlitewnik niderlandzki
_(cropped).jpg) Karta 14r | |
| Oznaczenie | Rps 3779 I |
|---|---|
| Autor iluminacji | |
| Data powstania | około 1440 |
| Rodzaj | |
| Język | |
| Technika | |
| Rozmiary | 14,5×10 cm |
| Liczba kart | 203 + VIII |
| Miejsce przechowywania | |
Modlitewnik niderlandzki (hol. Geert Groote, Getijdenboek) – niderlandzki iluminowany modlitewnik z XV w., znajdujący się w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Według ustaleń Stanisławy Sawickiej (1938) modlitewnik mógł powstać około 1440 w pobliżu Utrechtu, być może w klasztorze św. Agnieszki w Delfcie[1]. Autorem iluminacji mógł być tzw. Mistrz en grisaille z Delftu[2]. Do Polski manuskrypt trafił w XVIII w., zakupiony przez Józefa Andrzeja Załuskiego, i znalazł się w zbiorach Biblioteki Załuskich[3][4]. W czasie zaborów znajdował się w Petersburgu w Bibliotece Ermitażu i Cesarskiej Bibliotece Publicznej[2]. Obecnie modlitewnik przechowywany jest w zbiorach Biblioteki Narodowej pod sygnaturą Rps 3779 I (historyczne sygnatury manuskryptu to: 5.2.107, Hol.O.v.I.3, BN akc. 7532)[5][2].
W 1994 badania modlitewnika prowadził znawca niderlandzkich rękopisów iluminowanych prof. James H. Marrow z Uniwersytetu Princeton[4]. Stwierdziwszy zły stan zachowania kodeksu, zorganizował wraz z żoną Emily Rose wsparcie renowacji w kwocie 5 tys. dolarów amerykańskich[4]. Dzięki temu w 1995 rozpoczęła się gruntowna renowacja modlitewnika prowadzona w Zakładzie Konserwacji Zbiorów Bibliotecznych BN[4].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Pergaminowy manuskrypt ma wymiary 14,5×10 cm[2]. Składa się z 203 kart i VIII kart dodatkowych[2][6]. Oprawa z deski obciągniętej skórą z tłoczeniami pochodzi prawdopodobnie z XVII wieku[6][2]. W wyniku nieprawidłowego złożenia przez introligatora dwóch pierwszych składek kolejność kart została zaburzona[6].
Modlitewnik w języku holenderskim przeznaczony był do prywatnych modlitw dla osób świeckich[3]. Na treść modlitewnika składa się: kalendarz, Godzinki o Krzyżu Świętym, Godzinki o Najświętszej Marii Pannie, psalmy pokutne, modlitwy za zmarłych, litanie i modlitwy do świętych, modlitwy na różne okazje[1].
- Zdobienia modlitewnika
- 10 miniatur wykonanych techniką en grisaille wzbogaconych niewielkimi złoceniami (8 pierwszych miniatur przedstawia pasję Chrystusa)[6]
- duże wielobarwne inicjały o ornamentyce roślinnej z towarzyszącymi bordiurami na marginesach (na 29 kartach)[6]
- dwubarwne (niebieskie i czerwone) inicjały z rysunkiem stylizowanej wici roślinnej (na 13 kartach)[6]
- niebieskie i czerwone inicjały graficzne (na większości kart z tekstem)[6]
- rubrykowanie (wyróżnianie niektórych liter i słów czerwoną barwą)[6]
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Miniatura wykonana techniką en grisaille (karta 13v) -
Strona z dużym inicjałem i bordiurą (15r) -
Strona z małym inicjałem (15v) -
Standardowa strona z graficznymi inicjałami i rubrykowaniem (16v)
_(cropped).jpg)
_(cropped).jpg)
_(cropped).jpg)
_(cropped).jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Karłowska-Kamzanowa 2001 ↓, s. 95.
- ↑ a b c d e f Inwentarz rękopisów 2012 ↓, s. 105.
- ↑ a b Sobucki, Jarmińska i Rams 1998 ↓, s. 134.
- ↑ a b c d Woźniak 2001 ↓, s. 105.
- ↑ Getijdenboek. Polona. [dostęp 2021-02-22].
- ↑ a b c d e f g h Woźniak 2001 ↓, s. 106.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Inwentarz rękopisów do połowy XVI wieku w zbiorach Biblioteki Narodowej. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2012. ISBN 978-83-7009-619-9.
- Alicja Karłowska-Kamzanowa. Geneza i funkcje ideowe „Modlitewnika niderlandzkiego” ze zbiorów Biblioteki Narodowej w Warszawie. „Rocznik Biblioteki Narodowej”. XXXI–XXXIV, s. 95–104, 2001. Biblioteka Narodowa.
- Władysław Sobucki, Danuta Jarmińska, Donata Rams. Rękopiśmienne skarby Biblioteki Narodowej – badania technologiczne. „Ochrona Zabytków”. 51/2 (201), s. 133–146, 1998.
- Maria Woźniak. Konserwacja „Modlitewnika niderlandzkiego”. „Rocznik Biblioteki Narodowej”. XXXI–XXXIV, s. 105–109, 2001. Biblioteka Narodowa.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Modlitewnik niderlandzki w bibliotece Polona