Minóg rzeczny
| Lampetra fluviatilis[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek | minóg rzeczny | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Minóg rzeczny[3], minog rzeczny[4] (Lampetra fluviatilis) – europejski gatunek pasożytniczego bezżuchwowca z rodziny minogowatych (Petromyzontidae), występujący na większości europejskich wybrzeży.
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Przybrzeżne wody europejskie od południowych wybrzeży Norwegii do wybrzeży północnych Włoch. W okresie tarła wpływa do rzek, a w jeziorach Ładoga i Onega tworzy całkowicie słodkowodną odmianę. W Polsce jest spotykany w dolnej Wiśle i jej dopływach.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Minóg rzeczny jest bardzo podobny do minoga strumieniowego. Posiada wężowate ciało o długości dochodzącej do 40–50 cm[5], z charakterystycznie osadzonymi zębami (2 zęby rogowe górne i 7 dolnych) tak, że jego otwór gębowy przypomina lejek. Grzbiet i boki są ciemnoniebiesko-szare lub szarozielone, a brzuch srebrzystobiały, ewentualnie nakrapiany szarymi plamkami. Obie części płetwy grzbietowej stykają się u nasady. Na każdym boku ciała znajduje się siedem niedużych, okrągłych otworów skrzelowych. Ciało pokryte jest miękką skórą obficie pokrytą śluzem. Oczy zakrywa półprzezroczysta powieka.
Rozród[edytuj | edytuj kod]
Minóg rzeczny jest bezżuchwowcem wędrownym. W okresie tarła wpływa z morza do rzek. Pozbywa się lęku przed światłem, dzięki czemu może przebywać nawet w najpłytszych wodach. Przemianom ulega wtedy także ciało zwierzęcia: przybiera ono odcień brązowy, w przewodzie pokarmowym zachodzi atrofia, zęby tępieją. Powoduje to zaprzestanie żeru.
Inne fizyczne zmiany u minoga rzecznego zachodzące podczas tarła to powiększenie się płetw grzbietowych oraz rozpulchnienie spodu ciała w okolicy odbytu, a samcom wyrasta tam długa rureczka. Samiec wygrzebuje w podłożu jamę, przyczepia się do karku samicy i owija wokół jej ciała, tak by ich kloaki znajdowały się blisko siebie. Złożone przez samicę jaja są zapładniane, po czym oba minogi zasypują gniazdo. Minogi trą się tylko kilka sekund, przy czym liczba złożonych jaj wynosi od 10 do 25 tysięcy. Po tarle osobniki dorosłe giną.
Rozwój[edytuj | edytuj kod]
Larwy wylęgają się z jaj w ciągu 9–20 dni, w zależności od temperatury. Opuszczają gniazdo po zaniku woreczka żółtkowego. Przez 4–6 lat żyją w tunelach utwardzonych specjalną wydzieliną i wydrążonych w mule. Zagrzebane w ten sposób wyłapują szczątki roślinne i mikroskopijne glony niesione przez wodę. Ślepe larwy mają otwór gębowy wyposażony w dwie mięsiste wargi. Nie mają za to aparatu przyssawkowego. Wiosną spływają do morza, gdzie spędzają 2 lata, po czym wędrują znów do rzek, na tarło.
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Larwy żywią się szczątkami roślinnymi unoszącymi się w wodzie, ale dorosłe minogi są pasożytami. Odżywiają się płynami ciała i mięsem drobnych ryb, do których przyczepiają się przyssawką. W jamie gębowej tego bezżuchwowca znajdują się gruczoły, których wydzielina uniemożliwia krzepnięcie krwi.
Połów[edytuj | edytuj kod]
Minóg rzeczny ma duże znaczenie gospodarcze w rejonie Bałtyku. Jest tam odławiany w dużych ilościach, podczas migracji i jest w niektórych obszarach uważany za wielki przysmak. Mięso nadaje się do wędzenia i solenia.
Z powodu przejedzenia minogami zmarł prawdopodobnie król Anglii Henryk I Beauclerc[6].
Ochrona[edytuj | edytuj kod]
W Europie minóg rzeczny jest gatunkiem zagrożonym. W Polsce był pod ścisłą ochroną[7]. Od 2014 r. podlega ochronie częściowej[8][9].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Lampetra fluviatilis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Lampetra fluviatilis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Ryby : encyklopedia zwierząt. Henryk Garbarczyk, Małgorzata Garbarczyk i Leszek Myszkowski (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN : Dorota Szatańska, 2007. ISBN 978-83-01-15140-9.
- ↑ Krystyna Kowalska, Jan Maciej Rembiszewski, Halina Rolik Mały słownik zoologiczny, Ryby, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973
- ↑ Stanislav Frank: Wielki Atlas Ryb. Warszawa: PWRiL, 1974, s. 18.
- ↑ Introduction: A surfeit of lampreys. W: Judith A. Green: Henry I: King of England and Duke of Normandy. Cambridge University Press, 2009. ISBN 978-0-521-74452-2.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2011 r. nr 237, poz. 1419)
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r., poz. 1348). [dostęp 2014-10-08].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r., poz. 2183). [dostęp 2017-01-16]..
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Władysław Strojny: Nasze zwierzęta. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1981. ISBN 83-09-00045-6.
- Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
- Andrzej Rudnicki: Ryby wód polskich – atlas. Warszawa: WSiP, 1989, s. 104. ISBN 83-02-01071-5. (pol.).