Mikołaj Demczuk
 kapitan UB | |
| Data i miejsce urodzenia | 9 września 1916 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 1996 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1939–1948 |
| Formacja | |
| Jednostki | 34 Pułk Piechoty |
| Stanowiska | dowódca kompanii AL |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca | Zakłady Azotowe w Chorzowie |
| Odznaczenia | |
  | |
Mikołaj Demczuk (nazwisko konspiracyjne Mieczysław Dembski) (ur. 9 września 1916 w Ochtyrce, zm. 1996 w Zabrzu) – kapitan, uczestnik II wojny światowej w szeregach Wojska Polskiego i Armii Ludowej, oficer organów bezpieczeństwa PRL.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodził z polskiej rodziny prawosławnej zamieszkałej we wschodniej Ukrainie, która w 1921 wróciła wraz z nim do Polski i osiadła w Lejnie k. Parczewa. Przed wojną skończył szkołę średnią, a po wojnie został inżynierem chemikiem. 1937–1939 służył w Wojsku Polskim jako podoficer w 34 pułku piechoty w Białej Podlaskiej. Uczestnik wojny obronnej 1939.
Podczas okupacji działał w Armii Ludowej, gdzie był dowódcą kompanii w stopniu porucznika, a następnie zastępcą dowódcy batalionu w sowieckim oddziale partyzanckim gen. Siemiona Baranowskiego działającego w powiecie włodawskim. Pod koniec lipca 1944 organizował MO w Lubartowie, gdzie został zastępcą komendanta powiatowego. 5 sierpnia 1944 przyjęty do służbę w aparacie bezpieczeństwa i mianowany kierownikiem PUBP w Lubartowie. 12 stycznia 1945 mianowany kierownikiem Grupy Operacyjnej w Sosnowcu, gdzie od 1 lutego 1945 kierował tamtejszym Miejskim Urzędem Bezpieczeństwa Publicznego (MUBP). 1 maja 1945 przeniesiony na kierownika MUBP w Siemianowicach Śląskich. Początkowo w ankietach personalnych deklarował wyznanie prawosławne, a od 1946 figurował jako bezwyznaniowy. 1 stycznia 1946 został p.o. szefem MUBP w Zabrzu w stopniu kapitana. Na tym stanowisku romansował z Jadwigą Cieplińską, w mieszkaniu której poznał jej kuzyna – „Mariana Kaczmarka” – którym w rzeczywistości był prezes IV Zarządu Głównego WiN Łukasz Ciepliński, co wyszło na jaw po jego aresztowaniu 28 listopada 1947. 18 stycznia 1948 Mikołaj Demczuk został aresztowany pod zarzutem współpracy z organizacją Wolność i Niezawisłość, a 1 lutego 1948 zawieszony w obowiązkach za „całkowite nieróbstwo, które doprowadziło do demoralizacji i braku dyscypliny w urzędzie”. Następnie odwołany ze stanowiska. Nie udowodniono mu współpracy organizacyjnej z WiN, ale uznano go za winnego tego, że wykazał się „brakiem czujności w doborze towarzystwa” i zwolniono ze służby w aparacie bezpieczeństwa. W areszcie przebywał do października 1948. Później pracował w Zakładach Azotowych w Chorzowie.
W 1946 został odznaczony Srebrnym Medalem Zasłużonym na Polu Chwały[2], a w 1955 Medalem 10-lecia Polski Ludowej[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej [online], katalog.bip.ipn.gov.pl [dostęp 2019-04-29] (ang.).
- ↑ Monitorpolski.gov.pl/mp/1947/s/29/M1947029000001.pdf.
- ↑ http://dokumenty.rcl.gov.pl/M1955050048701.pdf.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Rok pierwszy. Powstanie i działalność aparatu bezpieczeństwa publicznego na Lubelszczyźnie (lipiec 1944-czerwiec 1945), red. Sławomir Poleszak, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2004.
- Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza (1944-1956) t. I, red. Krzysztof Szwagrzyk, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2005.
- „Zwyczajny” resort. Studia o aparacie bezpieczeństwa 1944-1956 red. Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2005.
- Katalog pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy organów bezpieczeństwa państwa [online], bip.ipn.gov.pl [dostęp 2012-11-22].