Metropolici warszawscy i całej Polski

Herb Warszawskiej Metropolii Prawosławnej
Sobór św. Marii Magdaleny w Warszawie – świątynia metropolitów warszawskich i całej Polski
Rezydencja metropolitów warszawskich i całej Polski, widok od ulicy Świętych Cyryla i Metodego

Metropolita warszawski i całej Polski, w pełnym brzmieniu Jego Eminencja Wielce Błogosławiony Prawosławny Arcybiskup Metropolita Warszawski i całej Polski, cs. Błażenniejszyj mitropolit warszawskij i wsieja Polszi – tytuł przysługujący zwierzchnikom Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Metropolici warszawscy i całej Polski są równocześnie ordynariuszami diecezji warszawsko-bielskiej[1] oraz honorowymi zwierzchnikami monasteru św. Onufrego w Jabłecznej (stauropigia)[2].

Metropolita warszawski i całej Polski, jako przewodniczący Soboru Biskupów PAKP, jest zarazem przedstawicielem Kościoła w jego relacjach wewnętrznych i zewnętrznych. Urząd pełniony jest dożywotnio.

Warszawa jest siedzibą prawosławnej diecezji od 1840, jednak jej zwierzchnicy otrzymują każdorazowo godność metropolity dopiero od 1922. Tytuł metropolita warszawski i całej Polski pojawił się po wejściu struktur Kościoła prawosławnego w Polsce w jurysdykcję Patriarchatu Konstantynopolitańskiego w 1923 i był od tego czasu stosowany z przerwą w latach 1939–1945.

Obowiązki i wybór[edytuj | edytuj kod]

Zgodnie ze statutem PAKP, metropolita warszawski i całej Polski jest przedstawicielem Kościoła w jego relacjach wewnętrznych i zewnętrznych (w tym z instytucjami świeckimi)[3]. Jego obowiązkiem jest dbałość o dobro Kościoła; metropolita jest ponadto przewodniczącym Soboru Biskupów PAKP i zwołuje, zgodnie z jego uchwałą, Sobór Lokalny PAKP. Ma prawo udzielać rad wszystkim hierarchom Kościoła oraz dba o obsadzanie katedr biskupich w PAKP, może nadawać biskupom godność arcybiskupią. Utrzymuje relacje z innymi prawosławnymi Kościołami lokalnymi. Swoją działalność przedstawia w sprawozdaniach dla Soboru Biskupów[3].

Zewnętrzną oznaką godności metropolity warszawskiego i całej Polski są dwie panagie oraz biały kłobuk z krzyżem[3].

Elekcji zwierzchnika PAKP każdorazowo dokonuje Sobór Biskupów w terminie nie dłuższym niż trzy miesiące od powstania wakatu na urzędzie[3]. W przypadku śmierci metropolity lub niemożności pełnienia przez niego urzędu obowiązki pełni hierarcha najstarszy chirotonią[3].

Zarys historyczny[edytuj | edytuj kod]

Warszawa po raz pierwszy stała się siedzibą prawosławnego biskupa w 1834. Wówczas Świątobliwy Synod Rządzący zdecydował, iż w mieście tym mieli rezydować wikariusze eparchii wołyńskiej, z których każdy kolejny miał otrzymywać tytuł biskupa warszawskiego. Pierwszym duchownym z tym tytułem został biskup Antoni (Rafalski)[4]. Jednak już po sześciu latach władze Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego postanowiły powołać samodzielną eparchię warszawską i nowogieorgijewską, której pierwszym ordynariuszem również został Antoni (Rafalski)[5]. Od reorganizacji eparchii po likwidacji unickiej diecezji chełmskiej w 1875 rezydujący w Warszawie hierarchowie prawosławni nosili tytuł biskupów chełmskich i warszawskich. Natomiast od 1905, gdy wydzielona została samodzielna eparchia chełmska, przysługiwał im tytuł biskupów – warszawskich i nadwiślańskich[6].

W 1915 arcybiskup warszawski i nadwiślański Mikołaj (Ziorow) wyjechał z Warszawy na fali bieżeństwa i nigdy do niej nie wrócił[7] (zmarł w Piotrogrodzie w tym samym roku[8]). Sobór Lokalny Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, obradujący w latach 1917–1918, wyznaczył do objęcia wakującej katedry arcybiskupa Serafina (Cziczagowa). Ten jednak nie otrzymał zgody na wjazd na terytorium niepodległej Polski z powodu nieposiadania obywatelstwa polskiego[9], dodatkowo w tym samym czasie władze radzieckie nie zezwoliły na jego wyjazd z kraju[10]. Władze polskie podjęły tymczasem starania na rzecz odnalezienia kandydata na nowego biskupa warszawskiego, który miałby równocześnie stanąć na czele autokefalicznego polskiego Kościoła prawosławnego[11].

Ostatecznie na mocy porozumienia między rządem polskim a patriarchą moskiewskim i całej Rusi Tichonem w 1921 Rosyjski Kościół Prawosławny zgodził się na powstanie autonomicznego Kościoła prawosławnego obejmującego terytorium Polski i pozostającego w jurysdykcji Patriarchatu Moskiewskiego[12]. Na jego czele, jako tymczasowy administrator i egzarcha patriarszy stanął arcybiskup Jerzy (Jaroszewski)[13]. W roku następnym arcybiskup Serafin (Cziczagow) ostatecznie zrezygnował ze starań o objęcie katedry warszawskiej, co umożliwiło nadanie arcybiskupowi Jerzemu tytułu metropolity warszawskiego[14].

Tytuł metropolita warszawski i całej Polski pojawił się po wejściu struktur Kościoła prawosławnego w Polsce w jurysdykcję Patriarchatu Konstantynopolitańskiego w 1923[15].

Lista metropolitów warszawskich i całej Polski[edytuj | edytuj kod]

Fotografia Hierarcha Okres pełnienia urzędu Uwagi
od do
Jerzy (Jaroszewski) 30 stycznia 1922 8 lutego 1923 W wykazach prawosławnych metropolitów warszawskich i całej Polski wymieniany jest jako pierwszy, z uwagi na rolę hierarchy w uzyskaniu przez Kościół w Polsce autokefalii[16][6][17]. Za życia nigdy jednak nie posługiwał się tym tytułem ani też nie został mu oficjalnie nadany[12].
Dionizy (Waledyński) 29 kwietnia 1923 23 listopada 1939,

ponownie do 17 kwietnia 1947

W 1939 został zmuszony przez hitlerowców do rezygnacji z urzędu i przekazania zarządu podległych mu struktur biskupowi berlińskiemu i niemieckiemu Serafinowi (Lade). W latach 1940–1944 nie posługiwał się tytułem metropolity warszawskiego i całej Polski, lecz metropolity Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w Generalnej Guberni[18]. W 1948 dekret prezydenta Bolesława Bieruta cofnął mu zgodę władz państwowych na pełnienie urzędu, natomiast większość autokefalicznych Kościołów prawosławnych nadal uznawała go za legalnego zwierzchnika PAKP[19].
Tymoteusz (Szretter) 17 września 1947 7 sierpnia 1951 Locum tenens metropolii warszawskiej[20].
Makary (Oksijuk) 7 sierpnia 1951 9 grudnia 1959 Delegowany do pracy duszpasterskiej w PAKP przez Rosyjski Kościół Prawosławny. Odszedł z urzędu z powodu złego stanu zdrowia i pod naciskiem polskich władz[21].
Tymoteusz (Szretter) 9 grudnia 1959 5 maja 1961 Locum tenens metropolii warszawskiej[1].
5 maja 1961 20 maja 1962 Elekcji na metropolitę warszawskiego zarzucano złamanie prawa kanonicznego, ponieważ wyboru dokonał Sobór Biskupów PAKP, a nie Sobór Elekcyjny[22].
Jerzy (Korenistow) 24 maja 1962 25 maja 1965 Locum tenens metropolii warszawskiej[1].
Stefan (Rudyk) 25 maja 1965 26 marca 1969 Elekcji metropolity warszawskiego dokonano po trzech latach od śmierci poprzedniego metropolity – Tymoteusza. Wynikało to z postawy władz PRL-u, które nie dopuszczały do chirotonii nowych hierarchów, stawiając tym samym przeszkody w uzyskaniu wymaganej przez prawo kanoniczne liczby biskupów w Kościele autokefalicznym uprawnionych do wyboru metropolity[23].
Jerzy (Korenistow) 26 marca 1969 24 stycznia 1970 Locum tenens metropolii warszawskiej[1].
Bazyli (Doroszkiewicz) 24 stycznia 1970 24 stycznia 1998 Wybór Bazylego został zaakceptowany przez władze PRL z uwagi na treść składanych przez niego memoriałów z propozycjami przekształceń w Kościele[24]. Działalność Bazylego nosiła charakter ekumeniczny i była skierowania na ożywienie kontaktów z innymi lokalnymi Kościołami prawosławnymi[25]. Zmarł po miesięcznym pobycie w szpitalu, w okresie choroby nie był w stanie wypełniać obowiązków metropolity[26].
Sawa (Hrycuniak) 28 stycznia 1998 12 maja 1998 Locum tenens metropolii warszawskiej[27].
od 31 maja 1998

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d A. Mironowicz: Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2001, s. 377. ISBN 83-7431-046-4.
  2. ↑ Kalendarz prawosławny 2010. Warszawa: Waszawska Metropolia Prawosławna, 2009, s. 237.
  3. ↑ a b c d e Statut PAKP. cerkiew.pl. [dostęp 2011-01-20]. (pol.).
  4. ↑ P. Paszkiewicz: Pod berłem Romanowów. Sztuka rosyjska w Warszawie 1815-1915. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1991, s. 40.
  5. ↑ A. Mironowicz: Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2001, s. 46. ISBN 83-7431-046-4.
  6. ↑ a b A. Mironowicz: Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2001, s. 371. ISBN 83-7431-046-4.
  7. ↑ A. Mironowicz: Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2001, s. 58. ISBN 83-7431-046-4.
  8. ↑ Николай (Зиоров). [dostęp 2011-01-20]. (ros.).
  9. ↑ A. Mironowicz: Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2001, s. 84. ISBN 83-7431-046-4.
  10. ↑ Житие священномученика митрополита Серафима (Чичагова). Часть вторая. days.ru. [dostęp 2011-01-20]. (ros.).
  11. ↑ A. Mironowicz: Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2001, s. 87–88. ISBN 83-7431-046-4.
  12. ↑ a b A. Mironowicz: Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2001, s. 89. ISBN 83-7431-046-4.
  13. ↑ M. Bendza: Droga Kościoła prawosławnego w Polsce do autokefalii. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2006, s. 17. ISBN 978-83-7431-109-0.
  14. ↑ M. Papierzyńska-Turek: Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918-1939. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, s. 108–109. ISBN 83-01-08985-7.
  15. ↑ A. Mironowicz: Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2001, s. 102–103. ISBN 83-7431-046-4.
  16. ↑ G.J. Pelica: Kościół prawosławny w województwie lubelskim (1918-1939). Lublin: Fundacja Dialog Narodów, 2007, s. 371. ISBN 978-83-925882-0-7.
  17. ↑ M. Bendza: Droga Kościoła prawosławnego w Polsce do autokefalii. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2006, s. 46–48. ISBN 978-83-7431-109-0.
  18. ↑ S. Dudra: Metropolita Dionizy (Waledyński) 1876-1960. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2010, s. 76–87. ISBN 978-83-603-11-34-9.
  19. ↑ S. Dudra: Metropolita Dionizy (Waledyński) 1876-1960. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2010, s. 104. ISBN 978-83-603-11-34-9.
  20. ↑ A. Mironowicz: Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2001, s. 248. ISBN 83-7431-046-4.
  21. ↑ S. Dudra: Kościół prawosławny na ziemiach zachodnich i północnych Polski po II wojnie światowej. Zielona Góra: Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2004, s. 67–68. ISBN 83-89712-37-7.
  22. ↑ A. Mironowicz: Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2001, s. 266. ISBN 83-7431-046-4.
  23. ↑ A. Mironowicz: Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. s. 267-268.
  24. ↑ K. Urban: Kościół prawosławny w Polsce 1945-1970. Kraków: Nomos, 1996, s. 218. ISBN 83-85527-35-4.
  25. ↑ Mogę spokojnie umierać. Bazyli prawosławny metropolita Warszawski i całej Polski 1914 – 1998. Białystok: Orthdruk, 1998, s. 7. ISBN 83-85368-44-2.
  26. ↑ Mogę spokojnie umierać. Bazyli prawosławny metropolita Warszawski i całej Polski 1914 – 1998. Białystok: Orthdruk, 1998, s. 9, 52. ISBN 83-85368-44-2.
  27. ↑ W służbie Bogu i ludziom. Księga Jubileuszowa Metropolity Warszawskiego i całej Polski Sawy. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2008, s. 15. ISBN 978-83-60311-14-1.
Metropolici warszawscy i całej Polski
  1. ↑ a b c d e p.o. zast. locum tenens
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Metropolici_warszawscy_i_całej_Polski&oldid=73452555”