Merano
| miasto i gmina | |||||
 Widok na miasto z północnego zachodu | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Region autonomiczny | |||||
| Prowincja | |||||
| Kod ISTAT | 021051 | ||||
| Burmistrz | Paul Rösch | ||||
| Powierzchnia | 26 km² | ||||
| Wysokość | 325 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2011) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość | 1448,96 os./km² | ||||
| Numer kierunkowy | 0473 | ||||
| Kod pocztowy | 39012 | ||||
Położenie na mapie Trydentu-Górnej Adygi  | |||||
Położenie na mapie Włoch  | |||||
 46°40′N 11°10′E/46,666667 11,166667 | |||||
| Strona internetowa | |||||
Merano (niem. Meran, lad. Maran) – miasto i gmina we Włoszech, w regionie Trydent-Górna Adyga, w prowincji Bozen-Tyrol Południowy. Jest popularnym uzdrowiskiem i ośrodkiem turystycznym.
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
W skład miasta, oprócz Merano właściwego (nazywanego często „Altstadt”) wchodzą następujące dzielnice: Gratsch (Quarazze), Obermais (Maia Alta), Untermais (Maia Bassa), Labers i Sinich (Sinigo). Trzy pierwsze dzielnice do grudnia 1923 r. były niezależnymi gminami.
Podobnie jak w przypadku Bolzano w mieście nie obowiązuje podział na frazioni. Jako frazione do Merano na mocy królewskiego Dekretu nr 550 z 23 kwietnia 1931 zostało włączone Hafling, które dopiero w oparciu o zapisy Ustawy Regionalnej nr 7 z 18 maja 1957 odzyskało niezależność[1].
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Merano jest umiejscowione na odcinku doliny Adygi tradycyjnie zwanym Burggrafenamt (Burgraviato). Leży w zagłębieniu otoczonym przez szczyty pasm Texelgruppe, Sarntaler Alpen i wschodniej części pasma Gruppo Ortles-Cevedale.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W czasach starożytnego Rzymu na dzisiejszym obszarze miasta Meran znajdowała się osada Castrum Maiense. Pierwsza wzmianka o samym mieście pod nazwą Mairania pojawiła się w dokumencie z 857, przyznającym biskupowi diecezji Chur kilka dóbr ziemskich w jego okolicy[2]. We wczesnym średniowieczu miasto zyskało na znaczeniu i w 1317 r. zostało stolicą zarządzanego przez hrabiów Tyrolu[2]. Oficjalnie pozostawało nią do 1420, kiedy to przeniesiono krajowy dwór książęcy do Innsbrucka (formalnie Meran pełnił jednak funkcję stolicy Tyrolu aż do 1849)[2][3]. Fakt ten zapoczątkował stopniowy upadek miasta, który dodatkowo pogłębiło przeniesienie w 1477 r. książęcej mennicy do Hall[2][4]. Dotychczas dobrze prosperujący Meran z trudem wytrzymywał rosnącą konkurencję ze strony Bozen i Innsbrucka, które zaczęły odgrywać coraz ważniejszą rolę w handlu i komunikacji[2].
Dzięki rozwijającej się od lat 30. XIX wieku turystyce Meran zyskał większe, ponadregionalne znaczenie. Z kolei 1836 rok jest uważany za początek Meranu jako miasta udrowiskowego[2]. To wtedy wiedeński lekarz Johann Huber w kilku swoich publikacjach zwrócił uwagę na łagodny, śródziemnomorski klimat i czyste powietrze miasta, co miało szczególnie umożliwić leczenie chorób płuc. Najpóźniej od 1855 r. można mówić o Meranie jako prężnie działającym kurorcie, odwiedzanym przez szlachtę, wyższą burżuazję oraz różne inne znane osobistości - dwukrotnie gościem uzdrowiska była cesarzowa Austrii Sisi[2].
Punktem zwrotnym w historii miasta był koniec I wojny światowej w 1918, kiedy to region, w którym się znajdowało, Tyrol Południowy był okupowany, zaś później anektowany przez Włochy. Po dojściu do władzy w tym państwie faszystów Meran w przeciwieństwie do Bozen czy Brixen nie został objęty intensywnym procesem italianizacji, przez co nacisk na mieszkańców by dokonali wyboru między asymilacją, a emigracją był znacznie niższy niż w innych częściach regionu[2].
Po rozpoczęciu II wojny światowej, we wrześniu 1939 r. miała miejsce deportacja żydowskiej ludności miasta. Przez cały okres trwania tego konfliktu Meran pełnił funkcję miasta-lazaretu[2]. Po jego zakończeniu, w latach 1945–1947 w mieście w celach leczniczych przebywało około 15 tysięcy Żydów, którzy przeżyli Holocaust[5] W późniejszych latach Meran ponownie stał się znaczącym uzdrowiskiem, co ostatecznie przyczyniło się do ukształtowania go jako ważnego ośrodka turystycznego[2]. W XIX w. na cmentarzu w Merano znajdowało się wiele mogił polskich emigrantów[6].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Według spisu statystycznego z 1991 r. liczba mieszkańców gminy Merano wynosiła 33 504 osoby, spis z 2001 r. ustalił tę liczbę na 33 656, zaś ten z 2011 r. na 37 368[potrzebny przypis].
Zgodnie z wynikami spisu z 2001 r. język niemiecki był językiem ojczystym dla 51,50%, włoski dla 48,01%, a ladyński dla 0,49% mieszkańców. Z kolei spis z 2011 r. wykazał, że ludność niemieckojęzyczna stanowiła 50,47% liczby mieszkańców, włoskojęzyczna 49,06%, zaś ladyńskojęzyczna 0,47%[7].
Transport[edytuj | edytuj kod]
W mieście znajduje się stacja kolejowa obsługująca połączenia na liniach Bolzano-Merano i Merano-Mals[8].
Sport[edytuj | edytuj kod]
W mieście działa klub hokeja na lodzie HC Merano.
Miasto trzykrotnie było gospodarzem mistrzostw świata w kajakarstwie górskim: w 1953, w 1971 i w 1983.
W 1981 r. w Merano został rozegrany mecz o mistrzostwo świata w szachach pomiędzy Anatolijem Karpowem, a Wiktorem Korcznojem[9].
Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Entstehung und Geschichte. [w:] Wissenswertes [on-line]. comune.avelengo.bz.it. [dostęp 2019-03-01]. (niem.).
- ↑ a b c d e f g h i j Geschichte von Meran. [w:] Meran [on-line]. goruma.de. [dostęp 2019-03-01]. (niem.).
- ↑ Jarosław Swajdo, Południowy Tyrol kontra Górna Adyga - Histmag.org [online] [dostęp 2017-08-09].
- ↑ Maria Deiters, Jan Raue, Claudia Rückert: Der Berliner Totentanz: Geschichte – Restaurierung – Öffentlichkeit. books.google.pl, 2014. [dostęp 2019-03-01]. (niem.).
- ↑ Bettina Spoerri: Als die Alpen arisch wurden: Die Juden und das Hochgebirge: Geschichte einer unerwiderten Liebe. juedische-allgemeine.de, 2007-08-02. [dostęp 2019-03-01]. (niem.).
- ↑ Z Meranu, „Gazeta Toruńska”, 13 (140), 20 czerwca 1879, s. 4 [dostęp 2022-10-20].
- ↑ Zusammensetzung der drei Sprachgruppen in Prozenten (bezogen auf die bei den Volkszählungen 2001 und 2011 abgegebenen gültigen Erklärungen) nach Gemeinden/Consistenza percentuale per comune dei tre gruppi linguistici sul totale delle dichiarazioni valide rilasciate ai censimenti della popolazione del 2001 e del 2011. [w:] Volkszählung 2011/Censimento della popolazione 2011 [on-line]. astat.provinz.bz.it, 2012-06. [dostęp 2019-02-28]. (niem.).
- ↑ Bahnhof Meran. [w:] Kultur - Meran [on-line]. hiwio.com. [dostęp 2019-02-28]. (ang.).
- ↑ Karpov vs Korchnoi, 1981; The Massacre in Merano. [w:] History of the World Chess Championship [on-line]. chessgames.com. [dostęp 2019-02-28]. (ang.).