Medioznawstwo

Na medioznawstwo (nauki o mediach) składa się szereg przedmiotów akademickich traktujących o treści, historii, znaczeniu i skutkach różnych mediów. Uczeni z dziedziny nauk o mediach skupiają swoją uwagę na różnych tematach: politycznej, społecznej, ekonomicznej czy kulturalnej roli spełnianej przez media lub wywieranym przez nie wpływie.

Medioznawstwo bazuje zarówno na tradycji nauk społecznych, jak i nauk humanistycznych i dzieli po części swoje zainteresowania z takimi pokrewnymi dyscyplinami jak komunikacja i komunikacja masowa oraz nauki i studia o komunikacji. Uczeni rozwijają i wykorzystują teorie i metody różnych dyscyplin takich jak kulturoznawstwo, retoryka, filozofia, teoria literatury, psychologia, nauki polityczne, ekonomia polityczna, ekonomia, socjologia, teoria społeczna, psychologia społeczna, wpływ mediów, antropologia kulturowa, studia muzealnicze, historia i krytyka sztuki, filmoznawstwo i studia dotyczące wideo oraz teoria informacji.

Naukowcy mogą koncentrować się na strukturze mediów i sposobu, jaki tworzą one to, co uważa się za wiedzę i to, co można przekazać na drodze komunikacji. Pokrewna dziedzina – psychologia mediów zajmuje się psychologicznym wpływem mediów na jednostki i kulturę.

Uznanie zyskały prace z zakresu mediów między innymi takich uczonych jak Marshall McLuhan, Neil Postman, John Fiske, Stuart Hall, Manuel Castells. Analizami mediów zajmowali się też Umberto Eco i Jean Baudrillard.

Na kształt współczesnej refleksji nad mediami wpływ wywarli ponadto między innymi:

Lewis Mumford (amerykański filozof techniki)
Jacques Ellul (francuski filozof, autor pracy z zakresu filozofii techniki La Technique: L’enjeu du siècle)
Paul Virilio (francuski filozof, teoretyk kultury i techniki)
Arthur Kroker (kanadyjski badacz kultury i techniki)
Harold Innis (kanadyjski teoretyk mediów i komunikacji oraz ekonomista, mentor i kolega Marshalla McLuhana)
Derrick de Kerckhove (kanadyjski socjolog pochodzenia belgijskiego, teoretyk mediów, autor m.in. pracy Powłoka kultury)
Pierre Lévy (kanadyjski medioznawcza, autor pracy Qu’est-ce que le virtuel?)
Armand Mattelart (belgijski socjolog, teoretyk mediów i komunikacji)
Denis McQuail (brytyjski socjolog i teoretyk mediów, autor publikacji Mass Communication Theory)
Joshua Meyrowitz (brytyjski teoretyk komunikacji, autor publikacji No Sence of Place)
Walter Jackson Ong (amerykański duchowny i filozof, autor publikacji Oralność i piśmienność)
James W. Carey (amerykański teoretyk komunikacji, autor Communication As Culture)
Paul Felix Lazarsfeld (amerykański socjolog, zajmował się badaniem mass mediów)
Elihu Katz (izraelsko-amerykański socjolog, współpracował z Paul Felix Lazarsfeldem)
Douglas Kellner (amerykański przedstawiciel trzeciej generacji szkoły frankfurckiej – teoretyk kultury medialnej)
Steven Best (współpracownik Douglasa Kellnera)
Jay David Bolter (amerykański teoretyk, autor prac na temat technologii i mediów m.in. Człowieka Turinga)
Paul Levinson(inne języki) (amerykański teoretyk mediów i komunikacji, uczeń Neila Postmana)
Herbert Schiller (amerykański lewicowy analityk mediów, autor pracy Sternicy świadomości)
Vilém Flusser (filozof żydowskiego pochodzenia, publikował na temat filozofii komunikacji)
N. Katherine Hayles(inne języki) (amerykańska krytyk literacka, publikująca na temat związków nauki, literatury i technologii)
Donna Haraway (amerykańska feministka, autorka publikacji Manifest cyborga)
Mark Poster (amerykański badacz mediów)
Sherry Turkle (amerykańska socjolog, badaczka związków ludzi z technologiami komputerowymi, autorka m.in. The Second Self i Life on the Screen)
Jaron Lanier (amerykański kompozytor i futurolog, twórca terminu wirtualna rzeczywistość)
William Gibson (amerykański pisarz, twórca terminu cyberprzestrzeń)
Michael Heim (amerykański „filozof cyberprzestrzeni”, autor pracy The Metaphysics of Virtual Reality)
Howard Rheingold (amerykański pisarz, autor publikacji Wirtualna rzeczywistość)
Sandy Stone (amerykańska artystka, autorka Manifestu posttransseksualnego)
John Ellis (amerykański producent telewizyjny, medioznawca, autor pracy Visible Fictions: Cinema, Television, Video)
Ien Ang (kulturoznawczyni australijska pochodząca z Jawy)
Douglas Rushkoff (amerykański medioznawca, autor prac o cyberkulturze)
Marvin Minsky (amerykański specjalista w sprawach sztucznej inteligencji – twórca pojęcia teleobecność)
Jonathan Steuer (amerykański teoretyk komunikacji, pionier publikacji typu on-line, autor często cytowanego artykułu Defining virtual realities. Dimensions determining telepresence)

W Polsce prace poświęcone naukowej refleksji nad mediami publikują między innymi uczeni wywodzący się ze środowiska filmoznawców: związani z Instytutem Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego: Eugeniusz Wilk (autor prac o kulturze audiowizualnej), Krzysztof Loska (autor opracowania o McLuhanie), Andrzej Pitrus (autor prac naukowych na temat reklamy); a także związani poprzednio z tym instytutem: Wiesław Godzic (autor szeregu prac naukowych na temat telewizji), Agnieszka Ogonowska (autorka prac na temat telewizji i o nowych mediach); związani z Instytutem Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach: Andrzej Gwóźdź (autor między innymi czterotomowej antologii tekstów o nowych mediach), Piotr Zawojski i Tadeusz Miczka; związani z Katedrą Mediów i Kultury Audiowizualnej w Instytucie Kultury Współczesnej Uniwersytetu Łódzkiego: m.in. Ryszard Kluszczyński (autor prac o sztukach medialnych) i Blanka Brzozowska. Prace na temat mediów publikują też Krzysztof Teodor Toeplitz, Maciej Iłowiecki i Maciej Mrozowski. Aktywny ośrodek badań medioznawczych stworzony przez Marka Sokołowskiego istnieje również w Katedrze Socjologii UWM w Olsztynie. Ponadto medioznawstwem zajmuje się Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej oraz katedra socjologii kultury, z Leonem Dyczewskim jako założycielem, w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II. Nowoczesny zespół badawczy powstał w listopadzie 2013 r. w Instytucie Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego przy nowo powołanej jednostce badawczej Laboratorium Badań Medioznawczych Uniwersytetu Warszawskiego, zajmującej się różnorodnymi badaniami przekazów medialnych^[1]^[2]. Pomysłodawcą i kierownikiem Laboratorium Badań Medioznawczych UW jest dr Tomasz Gackowski. Od początku 2013 r. działa również wortal medioznawczy – medioznawca.com (Istota komunikacji) – współtworzony przez badaczy mediów z różnych regionów Polski, skierowany przede wszystkim do akademików, ekspertów, badaczy mediów, zrzeszających się z różnych dyscyplin naukowych. W 2013 r. powstał również „Kwartalnik Nauk o Mediach”^[3], redagowany przez Piotra Drzewieckiego, medioznawcę i profesora UKSW oraz zespół pracowników Instytutu Edukacji Medialnej i Dziennikarstwa na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Obecnie prowadzi on serwis popularyzujący nauki o mediach Media Studies PL^[4].