Maryla Płońska
| Pełne imię i nazwisko | Maria Helena Płońska |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Przyczyna śmierci | nowotwór |
| Miejsce spoczynku | Cmentarz Oliwski w Gdańsku |
| Zawód, zajęcie | działaczka związkowa, bibliotekarka |
| Dzieci | Konrad |
| Odznaczenia | |
 | |
.jpg)
Maryla Płońska, właśc. Maria Helena Płońska (ur. 19 sierpnia 1957 w Gdańsku, zm. 30 listopada 2011 tamże)[1] – polska działaczka opozycji demokratycznej w okresie PRL.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się 19 sierpnia 1957 w Gdańsku w rodzinie pochodzących z Podlasia Jerzego (pracownika Milicji, zm. 1976) i Władysławy[2] (sekretarki na Politechnice Gdańskiej). Do 1968 mieszkała u dziadków w Jurowcach na Podlasiu. Absolwentka Technikum Mechaniczno-Elektrycznego w Gdańsku z 1978. W latach 1979–1980 studentka na Wydziale Chemii Politechniki Gdańskiej[1], specjalizacja chemia organiczna.
Od końca lat 70. działała w Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Od 1978 była działaczką Wolnego Związku Zawodowego Wybrzeża. Była wśród założycieli wydawanego w drugim obiegu pisma „Robotnik Wybrzeża”[1], w którym odpowiadała za redakcję techniczną tekstów[3], do którego również pisała teksty na tematy społeczne[4]. Współorganizowała obchody 9. rocznicy Grudnia 1970 w Gdańsku, gdzie w imieniu WZZ przemawiała pod Bramą nr 2 Stoczni Gdańskiej im. Lenina[1]. Żądała wyjaśnienia niejasnych okoliczności śmierci Tadeusza Szczepańskiego w marcu 1980, w związku z czym została zatrzymana przez funkcjonariuszy SB[5]. Została relegowana ze studiów za prowadzenie działalności opozycyjnej.
W sierpniu 1980 była uczestniczką strajku w Stoczni Gdańskiej. 7 sierpnia, wraz z Bogdanem Borusewiczem, Joanną i Andrzejem Gwiazdami, Janem Karandziejem, Aliną Pienkowską oraz Lechem Wałęsą, była współautorką odezwy, która wzywała stoczniowców do stanięcia w obronie Anny Walentynowicz[1] – dyscyplinarnie zwolnionej z pracy, na pięć miesięcy przed osiągnięciem przez nią wieku emerytalnego[6]. Od sierpnia brała udział w pracach Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, uczestniczyła jako sekretarz w sformułowaniu 21 postulatów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego[1]. Przez niektóre źródła wymieniana jako jedna z kobiet (obok m.in. Aliny Pienkowskiej i Anny Walentynowicz), które 16 sierpnia 1980 namawiały stoczniowców do kontynuowania protestu[3]. Następnie odpowiadała za zorganizowanie biura tłumaczeń dla zagranicznych dziennikarzy[1]. Była radykalna w poglądach, zapytana przez dziennikarza o cel strajku, odpowiedziała, że „celem strajku jest obalenie systemu komunistycznego!”[3][5]. Brała udział w organizowaniu gdańskich struktur NSZZ „Solidarność”[5], po pewnym czasie wycofała się z działalności związkowej[1], zniechęcona tarciami wewnątrz związku.
Pracowała dorywczo. W latach 1984–1987 jako bibliotekarka na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Gdańskiego, od 1988 w Wojewódzkim Ośrodku Informatyki w Gdańsku. Zapadła na chorobę neurologiczną. Od 1989 przebywała na rencie[1].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Mieszkała w tym samym bloku (na ul. Jakuba Wejhera 3) i na tym samym piętrze, co Joanna i Andrzej Gwiazdowie[3][5]. Miała syna Konrada[7], którego wychowywała wspólnie z matką.
Zmarła 30 listopada 2011 na skutek choroby nowotworowej[3][8]. Została pochowana na cmentarzu Oliwskim w Gdańsku[9].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Jej wypowiedzi zostały wykorzystane w filmie dokumentalnym Solidarność według kobiet z 2014 w reżyserii Marty Dzido i Piotra Śliwowskiego[10].
Została jedną z bohaterek gdańskiego projektu historycznego „Metropolitanka” opowiadającego o kobietach „Solidarności”, stworzonego przez Instytut Kultury Miejskiej[11].
Postanowieniem prezydenta Andrzeja Dudy z 13 marca 2018 została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Wolności i Solidarności[12].
Płońska była jedną z osób, których wizerunek znalazł się w 2019 na muralu „Kobiety Wolności” na stacji PKM Strzyża w Gdańsku[13].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i Arkadiusz Kazański: Maryla Płońska. encyklopedia-solidarnosci.pl. [dostęp 2016-03-22].
- ↑ Maja Lubiejewska-Chilicka, Maryla Płońska, Warszawa: IPN, 2020, s. 3–4.
- ↑ a b c d e Odeszła skromna Bohaterka. nowyobywatel.pl. [dostęp 2016-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-08)].
- ↑ Leszek Biernacki: Lato ’80. wszechnica.solidarnosc.org.pl. [dostęp 2016-03-22].
- ↑ a b c d Sławomir Cenckiewicz: odeszła od nas Maria Maryla Płońska. „Na zawsze pozostanie w naszych sercach”. wpolityce.pl, 1 grudnia 2011. [dostęp 2016-03-22].
- ↑ Cezary Gmyz: Skromna niepokorna Anna Solidarność. rp.pl, 2010-04-15. [dostęp 2016-03-22].
- ↑ Maryla Płońska. nekrologi.wyborcza.pl, 2011-12-02. [dostęp 2016-03-22].
- ↑ Uroczystości pogrzebowe Maryli Płońskiej – Gdańsk-Oliwa, 3 grudnia 2011. ipn.gov.pl. [dostęp 2016-03-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-05)].
- ↑ Uroczystości pogrzebowe Maryli Płońskiej – Gdańsk-Oliwa, 3 grudnia 2011. ipn.gov.pl, 2011. [dostęp 2017-12-22].
- ↑ Maryla Płońska w bazie Filmweb
- ↑ Metropolitanka a historia i prawa kobiet. uczyc-sie-z-historii.pl. [dostęp 2016-03-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-08)].
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 marca 2018 r. o nadaniu odznaczeń (M.P. z 2018 r. poz. 564).
- ↑ Izabela Biała, Kobiety Wolności – niezwykły mural na stacji PKM Strzyża przypomina polskie opozycjonistki [online], Gdańsk - oficjalny portal miasta, 5 lipca 2019 [dostęp 2021-05-14] [zarchiwizowane z adresu 2020-12-02].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Maja Lubiejewska-Chilicka, Maryla Płońska, Wyd. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2020, ISBN 978-83-8098-924-5, wersja zdigitalizowana.