Maria Rondomańska
 | |
| Data i miejsce urodzenia | 24 września 1924 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 26 października 2018 |
| Zawód, zajęcie | lekarz |
| Odznaczenia | |
 | |
Maria Maryla Rondomańska (ur. 24 października 1924 w Wilnie, zm. 26 października 2018 w Guirsch k. Arlon, Belgia) – sanitariuszka w powstaniu warszawskim, żołnierz dywizji generała Maczka, lekarka, działaczka Polonii belgijskiej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się 24 października 1924 w Wilnie[1] jako córka Stanisława Rondomańskiego (1897–1940) i Albiny z domu Peksza (1885–1978). Jej ojciec był lekarzem wojskowym w Korpusie Ochrony Pogranicza w Wilnie[2].
Uczęszczała do Gimnazjum im. Elizy Orzeszkowej w Wilnie. Przed wybuchem drugiej wojny światowej w 1939 roku znalazła się z rodzicami i młodszą siostrą w Warszawie, gdzie jej ojciec, major i lekarz, dostał posadę wykładowcy w Centrum Wyszkolenia Sanitarnego w Szpitalu Ujazdowskim. W czasie wojny dorabiała w okupowanej Warszawie pracą fizyczną, jednocześnie kontynuując naukę w tajnych kompletach w warszawskim Gimnazjum Królowej Jadwigi.
W czerwcu 1942 roku zdała podziemną maturę, a następnie przez dwa lata uczęszczała do szkoły medycznej dr Jana Zaorskiego. Jej matka pracowała w Radzie Głównej Opiekuńczej w Warszawie i działała w konspiracji w Armii Krajowej. Jej ojciec wziął udział w wojnie obronnej 1939 roku, dostał się do niewoli sowieckiej, został osadzony w obozie jenieckim w Kozielsku i w 1940 roku został wraz z innymi polskimi jeńcami z Kozielska zamordowany w Katyniu[3].
W konspiracji była kurierką, pomagała zaopatrywać członków ruchu oporu i osoby ukrywające się w nowe dokumenty. W powstaniu warszawskim była sanitariuszką w punkcie opatrunkowym przy Alejach Ujazdowskich[4].
Po upadku powstania warszawskiego została wywieziona do niemieckiego obozu jenieckiego Altengrabow (stalag XI A), następnie do obozu Oberlangen (stalag VI C) przy granicy z Holandią. Po wyzwoleniu obozu 12 kwietnia 1945 przez 1 Dywizję Pancerną gen. Stanisława Maczka była, w ostatnim miesiącu wojny, pielęgniarką w tej dywizji.
Po wojnie była na emigracji w Anglii, a potem w Belgii, gdzie po ukończeniu studiów medycznych na Wolnym Uniwersytecie Brukselskim była lekarzem domowym i anestezjologiem w klinikach w La Hestre i La Louvière[5].
Współpracowała z belgijskim Czerwonym Krzyżem, organizacjami Femmes Battues, Lekarze bez Granic, Restos du Cœur. Organizowała transporty humanitarne i była zaangażowana w pomoc dla opozycji w PRL. Była członkiem założycielem organizacji polonijnych „Lelewel ASBL”, „Solidarité européenne” i „Fundacji Polonia International”[6].
Od 11 października 1952 była zamężna z Konradem Edwardem Nagodą-Niklewiczem (1922–2012), tłumaczem, uczestnikiem powstania warszawskiego, kawalerem Orderu Virtuti Militari[7], z którym miała troje dzieci. Czwarte dziecko adoptowała.
W 2010 ambasada R.P. w Belgii i Rada Polonii Belgijskiej przyznała jej tytuł Polaka Roku 2009. W 2014 prezydent Bronisław Komorowski odznaczył ją w Brukseli Krzyżem z Mieczami Orderu Krzyża Niepodległości[8]
Pod koniec życia mieszkała w Brukseli przy Alei Luizy 193. Zmarła 26 października 2018.
Urna z jej prochami została sprowadzona do Polski w związku z uroczystościami 75 rocznicy powstania warszawskiego i spoczęła w Panteonie Żołnierzy Polski Walczącej (kwatera D18 kolumb. lewe A-12-1)[9] na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Data urodzenia według nekrologu.
- ↑ Tomasz Pawlak, Stanisław Rondomański i jego żona Albina.
- ↑ Fotografia Stanisława Rondomańskiego z 1932 roku.
- ↑ Robert Bielecki, Żołnierze Powstania Warszawskiego, Warszawa 1995, t. 1. s. 218, 388, t. 2, s. 149, 414.
- ↑ Acta Anaesthesiologica Belgica, t. 19-20 (Acta Medica Belgica, 1968), s. 23.
- ↑ Idesbald Goddeeris, Polonia belgijska w pierwszych latach po II wojnie światowej, Warszawa 2005, s. 185.
- ↑ Konrad Niklewicz, Warszawa, 02.05.2012 - nekrolog [online], wyborcza.pl [dostęp 2024-04-24] (pol.).
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 października 2014 r. o nadaniu orderu i odznaczeń (M.P. z 2015 r. poz. 22).
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.
- ↑ Nekrolog. nekrologi.wyborcza.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-03)]..
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Prezydent wręczył ordery Polakom zamieszkałym w Belgii (informacja na stronie Prezydenta R.P.)
- Archiwum Historii Mówionej – Maria Rondomańska
- Sanitariuszka Powstania Warszawskiego. Historia Maryli Rondomańskiej (Polskie Radio, 13 sierpnia 2018)
- Maria Rondomanska nous a quitté
- Maria Rondomańska spoczęła na warszawskich Powązkach (Radio Warszawa, 3 sierpnia 2019)
- Marek Kozubal, Powstańcy do panteonu Żołnierzy Polski Walczącej (dziennik „Rzeczpospolita”, 3 lipca 2019)
- Nasze ślady: Maria Rondomańska
- Powstańcze biogramy