Maria Krzyszkowska

Maria Krzyszkowska

Maria Krzyszkowska w latach 60.
Data i miejsce urodzenia	11 listopada 1925 Warszawa
Data i miejsce śmierci	28 września 2014 Legionowo
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	balet
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Maria Krzyszkowska, I voto Wójcikowska, II voto Nowicka^[1] (ur. 11 listopada 1925 w Warszawie, zm. 28 września 2014 w Legionowie) – artystka baletu, primabalerina Państwowej Opery Warszawskiej i Teatru Wielkiego w Warszawie w latach 1962–1977, a także kierownik baletu Teatru Wielkiego w latach 1970–1980 i 1985–1995.

Kariera artystyczna[edytuj | edytuj kod]

Uczyła się tańca u przedwojennej baleriny Ireny Szymańskiej w jej Szkole Tańca Artystycznego i Rytmiki (1937–1939) oraz u Leona Wójcikowskiego (1940–1944) w Prywatnej Szkole Baletu Zofii Pflanz-Dróbeckiej. Pierwsze ślady jej występów tanecznych odnajdujemy już na afiszach poranków artystycznych w okupowanej Warszawie. Promowana przez Leona Wójcikowskiego, w latach 1942–1944 tańczyła okazjonalnie w Café-Varieté-Restauracja „Janusz”^[2][3] przy ulicy Tłomackie 13 oraz w Varieté „Maxim”^[4][5] w wieżowcu Prudentialu przy ówczesnym Placu Napoleona 9, a także Teatrze Rozmaitości Jar^[6] przy ulicy Senatorskiej 29^[7].

• 1942–1944: występy estradowe w warszawskich kawiarniach
• 1946–1947: występy estradowe w duecie z Leonem Wójcikowskim^[8]
• 1947–1950: solistka muzycznego Teatru Nowego w Warszawie
• 1950–1953: primabalerina Opery Poznańskiej
• 1953–1961: solistka baletu Państwowej Opery Warszawskiej
• 1962–1965: primabalerina Państwowej Opery Warszawskiej
• 1965–1977: primabalerina Teatru Wielkiego w Warszawie
• 1970–1980: kierownik baletu Teatru Wielkiego w Warszawie
• 1985–1995: kierownik baletu Teatru Wielkiego w Warszawie
• 1995–1998: kierownik baletu Teatru Muzycznego „Roma”

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się w rodzinie Stanisława (1888–1949) i Marii Krzyszkowskich (1888–1967)^[9]. W latach 1950–1961 była żoną tancerza, choreografa i pedagoga Leona Wójcikowskiego (1899–1975). Po rozwodzie z nim, w 1961 roku związała się ze śpiewakiem-barytonem Zbigniewem Nowickim (1930–1990)^[9], wieloletnim sekretarzem teatralnej organizacji PZPR najpierw w Państwowej Operze Warszawskiej, a potem w Teatrze Wielkim, którego poślubiła niedługo przed jego śmiercią^[1].

Po 1998 roku wycofała się z aktywności zawodowej i resztę życia spędziła samotnie w swoim warszawskim mieszkaniu przy Rynku Starego Miasta, przy Kamiennych Schodkach, przydzielonym jeszcze w 1952 roku jej pierwszemu mężowi Leonowi Wójcikowskiemu przez ówczesnego ministra kultury i sztuki^[10]. W ostatnich latach życia podupadła na zdrowiu i unikała kontaktów publicznych. W 2014 roku musiała poddać się poważnemu leczeniu szpitalnemu, po którym na czas rekonwalescencji znalazła się w Domu Opieki w Legionowie pod Warszawą, gdzie zmarła 28 września^[11]. Została pochowana 3 października 2014 roku w grobie rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 169-5-20)^[9][12].

Odznaczenia i nagrody[edytuj | edytuj kod]

Była najczęściej odznaczaną artystką polskiego baletu w okresie Polski Ludowej; otrzymała kolejno^[1]:

• 1953: Złoty Krzyż Zasługi
• 1955: Medal 10-lecia Polski Ludowej^[13]
• 1956: Złoty Krzyż Zasługi
• 1964: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• 1967: Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia
• 1969: Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”
• 1971: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• 1974: Medal 30-lecia Polski Ludowej
• 1978: Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”
• 1979: Order Sztandaru Pracy II klasy
• 1984: Medal 40-lecia Polski Ludowej
• 1985: Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia
• 1986: Order Sztandaru Pracy I klasy
• 1987: Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy
• 1988: Krzyż Oświęcimski
• 1989: Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony dla Kultury Narodowej”
• 2006: Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[14]
• 2006: Statuetka „Arion” – nagroda ZASP za całokształt twórczości scenicznej w dziedzinie teatru muzycznego

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Wielka encyklopedia powszechna PWN, t. 6, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1965, s. 243.
• Paweł Chynowski, Maria Krzyszkowska. Szkic do portretu [w:] „Taniec”, Polski Teatr Tańca - Balet Poznański, Poznań, 1982, s. 43–54.
• Irena Turska, Almanach baletu polskiego, 1945–1974, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków, 1983, s.167, ISBN 83-224-0220-1.
• Paweł Chynowski, Krzyszkowska Maria [w:] Encyklopedia muzyczna PWM, t. 5, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków, 1997, s. 222, ISBN 83-224-3303-4 t. 5.
• Jan Stanisław Witkiewicz, Życie dla tańca – rozmowy z Marią Krzyszkowską, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 1998, ISBN|83-207-1597-0
• Irena Turska, Przetańczone życie. Rzecz o Leonie Wójcikowskim, Polskie Wydawnictwo Muzyczne SA, Kraków, 2006, ISBN 83-224-0863-3
• Paweł Chynowski, Historia Polskiego Baletu Narodowego, [w:] http://teatrwielki.pl/teatr/polski-balet-narodowy/historia-pbn/
• Jan StanisławJ.S. Witkiewicz Jan StanisławJ.S., Maria Krzyszkowska. Taniec był moim życiem, Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 2015, ISBN 978-83-244-0399-8, OCLC 922194948 .brak strony (książka)
• Joanna Sibilska-Siudym, Maria Krzyszkowska [w:] http://archiwum.teatrwielki.pl/baza/-/o/maria-krzyszkowska/169259/20181
• MałgorzataM. Komorowska MałgorzataM., Ludzie teatru na scenie i na zapleczu, Warszawa: Teatr Wielki - Opera Narodowa, 2015, s. 131–135, ISBN 978-83-65161-37-6, OCLC 956578587 .
• Joanna Brych, Ostatnia primabalerina [w:] „Polityka”, 2017 nr 15, s. 92–94.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• Maria Krzyszkowska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-09] .
• Maria Krzyszkowska w bazie filmpolski.pl
• Maria Krzyszkowska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-10] .
• Maria Krzyszkowska na zdjęciach w bibliotece Polona