Marcin Baryczka
| Wikariusz | |
 Marcin Baryczka na XIX-wiecznej grafice | |
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 13 grudnia 1349 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Prezbiterat |
|
Marcin Baryczka (zm. 13 grudnia 1349) – kaznodzieja i wikariusz katedry krakowskiej.
W śmierć Baryczki miał być zamieszany król Kazimierz III Wielki, jednak okoliczności tego wydarzenia nie są jasne. Jan z Czarnkowa pisał na ten temat:
Po powrocie (Kazimierza) z tryumfem pomyślności do Krakowa, gdzie był wspaniale przez kler i naród przyjęty, zdarzyło się, że za podszeptem diabła, niejaki Marcin Baryczka, wikariusz katedry krakowskiej, został przed królem fałszywie oskarżony przez jego przybocznych, w dzień św. Łukasza [8 października 1349] uwięziono go, a następnej nocy utopiono w rzece Wiśle, bez żadnej przyczyny, zupełnie niewinnego. Odtąd, niestety, wszelka pomyślność odstąpiła króla, który pierwej nad nieprzyjaciółmi szczęśliwie tryumfował[1].
Według Długosza Baryczka został wysłany przez biskupa krakowskiego Bodzantę do Kazimierza Wielkiego z dekretem ekskomuniki, związanym z niemoralnym prowadzeniem się władcy. Baryczka przekazał również, używając ostrych słów, informację o karach kościelnych, które biskup zamierzał nałożyć na króla w związku ze sporem o daniny z wsi biskupich położonych w ziemi sandomierskiej. Król Kazimierz kazał uwięzić duchownego, który następnie został utopiony w Wiśle.
Żadne inne fakty z życia Marcina Baryczki nie są znane. Został pochowany w kościele św. Mikołaja. Na przełomie XV i XVI w. postawiono mu tam, nieistniejący dziś, nagrobek. Lokalnie w Małopolsce Marcin Baryczka był otoczony kultem, którego nasilenie przypadło na wiek XVII. Wtedy pojawiły się relacje o cudach towarzyszących wydobyciu ciała i pogrzebowi. Pomimo podobieństwa do życiorysu Jana Nepomucena, kult Baryczki nie był przez Kościół mocno promowany i nie przyjął się – prawdopodobnie z powodu poważania, jakim cieszył się jedyny polski monarcha z przydomkiem Wielki, w odróżnieniu od antagonisty Nepomucena, Wacława IV.
Ze śmiercią Marcina Baryczki wiąże się seria fundacji kościołów pokutnych na ziemi sandomierskiej. Według Długosza jako zadośćuczynienie za śmierć Baryczki Kazimierz Wielki ufundował kolegiatę w Wiślicy i kolegiatę w Sandomierzu oraz kościoły w Szydłowie, Stopnicy, Zagości i Kargowie.
Literacki obraz konfliktu Baryczki z królem przedstawił Józef Ignacy Kraszewski w powieści Król chłopów, ukazując działania księdza jako bardziej niezależne od biskupa, natomiast mające wsparcie w opozycji antykrólewskiej[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jan z Czarnkowa, Noty kronikarskie z XIV wieku oraz fragment Kroniki katedralnej krakowskiej, [w:] Kronika Jana z Czarnkowa, Kraków 2009, s. 17, ISBN 97883-242-0965-1.
- ↑ Zobacz na Wikiźródłach tekst powieści.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wielka Ilustrowana Encyklopedja Powszechna, Gutenberg, Kraków, reprint: W-wa, 1994, t. II, ISBN 83-86381-02-7
Literatura uzupełniająca[edytuj | edytuj kod]
- Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 342. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03484-0