Marcin Augustyński
 | |
| Data i miejsce urodzenia | 28 października 1857 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 30 lipca 1929 |
| Miejsce spoczynku | Cmentarz Parafialny w Otfinowie |
| Zawód, zajęcie | cieśla, wójt Otfinowa |
| Narodowość | |
| Wyznanie | |
| Rodzice | Marcin, Maria |
| Małżeństwo | Maria z d. Kołodziej |
| Dzieci | Władysław, Ludwik, Tekla, Stanisław, Jan |
| Krewni i powinowaci | Wojciech Augustyński, Jan Augustyński, Stanisław Augustyński, Zygmunt Augustyński, Andrzej Augustyński |
Marcin Augustyński (ur. 28 października 1857 w Otfinowie, zm. 30 lipca 1929 tamże)[1] – polski działacz ludowy i społeczny, wójt Otfinowa.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Był synem Marcina Augustyńskiego, bratankiem Wojciecha Augustyńskiego i kuzynem: Stanisława Augustyńskiego, Jana Augustyńskiego, Zygmunta Augustyńskiego. Jako 6-letnie dziecko był świadkiem odwrotu powstańców styczniowych z oddziału gen. Mariana Langiewicza po klęsce pod Małogoszczem. W lutym 1863 ranni żołnierze, przekroczywszy Wisłę pod ostrzałem Moskali w okolicy Gręboszowa, przemieszczając się w stronę Tarnowa, ociekającymi krwią wozami drabiniastymi, zatrzymali się obok jego domu w Otfinowie.
Krótko po otwarciu trasy kolejowej Kraków – Lwów, na dworcu w Tarnowie przeżył fascynację widokiem kolei żelaznych, zadając kłam kolportowanym w okolicy pogłoskom o rzekomo diabelskiej naturze parowozu. W młodości terminował u mistrza ciesielskiego we wsi Pojawie w okolicy Szczurowej, który oprócz fachu, zaliczanego wówczas do zawodów artystycznych, nauczył go sztuczek akrobatycznych.
Po uzyskaniu kwalifikacji zawodowych w stopniu czeladnika w 1877, przyłączył się do grupy budowniczych dworskich obiektów. W tym czasie poznał Jakuba Bojkę, z którym przyrzekli sobie dozgonne starania o wolną Polskę. Po trzyletniej wędrówce za pracą, podczas której nawiązał bliskie relacje z okoliczną szlachtą, powróciwszy do Otfinowa, wybudował pierwszy w rodzinnej wsi nie-dymny dom, który stał się głównym miejscem spotkań działaczy ludowych. W 1888 ożenił się z Marią z d. Kołodziej i zaczął prowadzić bardziej ustabilizowany tryb życia. Podczas renowacji dworu we wsi Breń zyskał szacunek i przychylność barona Jana Franciszka Konopki – innowatora rolnictwa i działacza społeczno-politycznego.
Krótko po śmierci Marcina Augustyńskiego, najmłodszy syn Jan kupił od księcia Romana Sanguszki dwór z majątkiem ziemskim w Gorzycach, położony na terenie niegdysiejszych dóbr ziemskich rodu Konopków. Obiekt po dziś dzień stanowi własność rodziny Augustyńskich. Marcin i Maria mieli pięcioro dzieci: Władysław, Ludwik, Tekla, Stanisław i Jan[2].
Działalność[edytuj | edytuj kod]
Marcin Augustyński uchodzi za jednego z pionierów ruchu ludowego w Galicji, formującego kolejne pokolenie działaczy, z Wincentym Witosem na czele. Był wychowankiem ks. Stanisława Stojałowskiego – posła do Sejmu Krajowego Galicji i do parlamentu austriackiego, propagatora oddzielenia Kościoła od państwa, parcelacji wielkich własności ziemskich, bezpłatnego szkolnictwa i wyboru hierarchów kościelnych przez wiernych (w 1896 został ekskomunikowany przez Kościół rzymskokatolicki, po roku cofnięto ekskomunikę). Pod koniec lat 70. XIX w. protoplaści ruchu ludowego zainicjowali wysiłki, zmierzające do wyrwania chłopów z wielowiekowego marazmu i zacofania, budząc w nich świadomość znaczenia spraw publicznych i narodowych. Siłą sprawczą owego awansu mentalnego mieszkańców wsi galicyjskich była niewątpliwie działalność publicystyczna i organizacyjna ks. Stojałowskiego.
Marcin Augustyński był rówieśnikiem i przez długi czas najbliższym przyjacielem Jakuba Bojki – pisarza i działacza ludowego, wójta Gręboszowa, parlamentarzysty w okresie zaborów i II Rzeczypospolitej. W 1894 został wybrany na urząd wójta Otfinowa. Rok później, w trakcie wyborów do Sejmu Krajowego Galicji, przeprowadził wśród chłopów akcję agitacyjną, która zakończona jego publicznym aktem sprzeciwu wobec korupcyjnych praktyk oponentów politycznych, przesądziła o sukcesie wyborczym Jakuba Bojki. W 1904 wraz z Janem Kasprzakiem, Adamem Krupą oraz Feliksem Musiałem założył w Otfinowie i Niecieczy gniazdo „Sokoła”. Był to pierwszy w powiecie dąbrowskim oddział Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, uformowanego w 1867 we Lwowie. Organizacja miała charakter paramilitarny, dążąc do stworzenia kadr wojskowych, dla mającego odrodzić się Państwa Polskiego. W tym celu regularnie prowadzono musztrę i systematyczne szkolenia wojskowe dla młodych mężczyzn. Gniazdo „Sokoła” w Otfinowie słynęło z szerokiej działalności wychowawczej wśród młodzieży. Poza oficjalnym „Przewodnikiem Gimnastycznym – Sokół”, kolportowano wiele nielegalnych druków wymierzonych w zaborców.
Marcin Augustyński przez kilka miesięcy był opiekunem i wychowawcą Henryka Sucharskiego, późniejszego dowódcy obrony Westerplatte w randze majora. Dziesięcioletni Heniek, krewny Jakuba Bojki trafił do Otfinowa początkiem 1909 z powodu głodu jaki zapanował w oddalonym o 12 km. Gręboszowie, po feralnym nieurodzaju spowodowanym deszczowym latem. Początkowo znalazł się pod opieką ks. proboszcza Piotra Podolskiego, ale z powodu nieżyczliwie nastawionego wikarego, w dniu, w którym odnalazł go jego ukochany pies „Niemój”, przeniósł się do domu Marcina Augustyńskiego, gdzie przeżył kilka szczęśliwych tygodni. Pierwszym odkryciem małego Heńka w domu Augustyńskich był zwyczaj mycia nie tylko rąk, ale i zębów szczoteczką z nasypanym na nią białym proszkiem. Tutaj poznał także smak przetworów pomidorowych i znakomitego pasztetu z królika, sporządzanego przez gospodynię. Pod wpływem opiekunów z Gręboszowa, dla załagodzenia sytuacji, powtórnie zamieszkał na plebanii. Po ukończeniu klasy wyrównawczej w miejscowej szkole, pochwalił się Marcinowi Augustyńskiemu dobrymi stopniami na świadectwie, po czym zaopatrzony w prowiant przez żonę Augustyńskiego, z psem „Niemojem” udał się pieszo wzdłuż Dunajca w drogę powrotną do domu[3][4].
Publicystyka[edytuj | edytuj kod]
Marcin Augustyński publikował w pisemkach dla wsi „Wieniec” i „Pszczółka” wydawanych przez ks. Stojałowskiego. Wśród okolicznych wiernych popularyzował miesięcznik katolicki „Posłaniec Serca Jezusowego”. Był doradcą, powiernikiem, a gdy zaszła potrzeba, rozjemcą. Nikt inny w okolicy nie cieszył się większym autorytetem. Miał opinię człowieka krystalicznie uczciwego i znakomitego fachowca. W powieści Leona Kruczkowskiego „Pawie pióra” (wyd. 1935) występuje jako Michał Augustyn, zaś Jakub Bojko jako gospodarz Smoter z Machówki.
Jego żona Maria, organizowała w ich domu w Otfinowie spotkania dla gospodyń wiejskich, podczas których czytała na głos książki i gazety. Kiedy nauczycielka z Pasieki Otfinowskiej Katarzyna Świątek podarowała mu egzemplarz Biblii Jakuba Wujka, zakupiony u krakowskiego antykwariusza, doznał wewnętrznej przemiany. Natychmiast został oczarowany głębią treści i pięknem języka. Z czasem, jego sposób wypowiadania, upodabniał się do słownictwa świętej księgi. Zgrabnie operował natchnionymi cytatami, upajał się bogactwem metafor. Po latach, przyswojona stylistyka znalazła zastosowanie w pamflecie krytycznym wobec Jakuba Bojki, wieloletniego przyjaciela, któremu utorował drogę do kariery politycznej. W tekście, bodaj jedynym w dziejach polskiej literatury ludowej, autor rozprawia się z decyzją Bojki o przejściu na stronę sanacji po przewrocie majowym Piłsudskiego w 1926, patrząc nań w świetle biblijnych opisów zdrady.
Marcin Augustyński doczekał się odbudowy ze zniszczeń wojennych kościoła w Otfinowie. Po śmierci w 1929 spoczął na pobliskim cmentarzu parafialnym[5].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Andrzej Augustyński, Księga zmarłych parafii pw. Piotra i Pawła w Otfinowie, 22 marca 2019.
- ↑ Kazimierz Augustyński, Zapiski.
- ↑ Romuald Karaś, Klątwa i cud: Majora Sucharskiego droga na Westerplatte, Warszawa: Oficyna Literatów i Dziennikarzy Pod Wiatr, 2017, ISBN 978-83-87990-44-2, OCLC 995453966 [dostęp 2019-03-23].
- ↑ Romuald Karaś, Na plebanii w Otfinowie [online], pisarze.pl, 4 stycznia 2016 [dostęp 2019-03-23] [zarchiwizowane z adresu 2018-08-14] (pol.).
- ↑ Leon Kruczkowski, Pawie pióra, 1955.