Mýrdalsjökull
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Klasa lodowca | |
| Powierzchnia (2011) | 596 km² |
Położenie na mapie Islandii  | |
 63°38′N 19°03′W/63,633333 -19,050000 | |
Mýrdalsjökull (wym. ⓘ[ˈmir.talsˌjœː.kʏtl]) – lodowiec w południowej części Islandii, położony nad wulkanem Katla.
Ma formę czapy lodowej i zajmuje powierzchnię 596 km² (stan na 2011 rok), co czyni go czwartym lodowcem Islandii.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Lodowiec znajduje się w południowej części Islandii. Wznosi się na wysokość 1300–1500 m n.p.m.[1][2] Zimą zasilany jest obfitymi opadami śniegu[a], a latem łatwo się topi[1][2]. Wypływa z niego wiele rzek, m.in. Jökulsá. Leży nad wulkanem Katla – drugim pod względem aktywności na wyspie[3]. Obszary na południe i na wschód od lodowca były pierwszymi zasiedlonymi na Islandii[3].
Budowa lodowca[edytuj | edytuj kod]
Ma formę czapy lodowej i zajmuje powierzchnię 596 km² (stan na 2011 rok), co czyni go czwartym lodowcem wyspy[4]. Podczas małej epoki lodowcowej razem z lodowcem Eyjafjallajökull tworzył jedną czapę lodową, która została rozdzielona na większą część zachodnią i mniejszą część wschodnią w połowie XX w.[3] W okresie XX i XXI w. lodowiec systematycznie się zmniejsza – szacuje się, że jego partie, w zależności od położenia, zanikną w ciągu 80–200 lat[2].
Lodowiec zbudowany jest z czapy właściwej nad wulkanem Katla oraz otaczającej ją części peryferyjnej z licznymi lodowcami wyprowadzającymi[2].
Czapa właściwa tworzy w części południowej dwa szczyty o wysokości 1480 m n.p.m. – Goðabunga i 1450 m n.p.m. – Háabunga, oddzielone szeroką „przełęczą” o wysokości 1345 m n.p.m.[2] Lód w kalderze ma grubość 400–700 m, na północ od kaldery 100–400 m a na jej zachodnich, południowych i wschodnich zboczach mniej niż 100 m[5].
W wyższych partiach części peryferyjnej nad pokrywę lodową wznoszą się nunataki[2]. Na południu płyną lodowce wyprowadzające: Sólheimajökull, opadający do wysokości 100 m n.p.m., Klífurjökull i Kötlujökull, na wschodzie: Öldufellsjökull i Sandfellsjökull, na północy: Sléttjökull, Entujökull, a na zachodzie: Króssárjökull, Tungnakvíslarjökull, Hrunajökull[6].
Działalność wulkaniczna[edytuj | edytuj kod]
Pod czapą właściwą lodowca znajduje się czynny wulkan – Katla[7]. Podlodowcowa kaldera (10 x 14 km) sięga 750 m głębokości[7]. Katla wybuchała ponad 20 razy od momentu zasiedlenia Islandii (870), często powodując powodzie lodowcowe – jökulhlaup[8][1]. Obszar Katli leży na terenie utworzonego w 2011 roku Geoparku Katla[9][10].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Helgi Björnsson, Finnur Pálsson, Magnús T. Guðmundsson. Surface and bedrock topography of the Mýrdalsjökull ice cap, Iceland: The Katla caldera, eruption sites and routes of jökulhlaups. „Jökull”, s. 29–46, 2000. 49. (ang.).
- ↑ a b c d e f Anders Schomacker, Johannes Krüger, Kurt Kjaer. The Myrdalsjokull Ice Cap, Iceland: Glacial Processes, Sediments and Landforms of an Active Volcano. „Developments in Quaternary Science”, s. 1–4, 2009. 13. Elsevier. ISSN 1571-0866. (ang.).
- ↑ a b c d Jean M. Grove: Little Ice Ages: Ancient and Modern. Taylor & Francis, 2004, s. 27–28. ISBN 978-0-415-33422-8. [dostęp 2018-11-27]. (ang.).
- ↑ National Land Survey of Iceland: Icelandic Statistics. [w:] www.lmi.is [on-line]. [dostęp 2018-11-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-13)]. (ang.).
- ↑ Katla. Catalogue of Icelandic Volcanoes. [dostęp 2018-11-28]. (ang.).
- ↑ Oddur Sigurðsson, Richard S. Williams, Jr.: Geographic Names of Iceland’s Glaciers: Historic and Modern. s. 11. [dostęp 2018-11-27]. (ang.).
- ↑ a b Katla. [w:] Global Volcanism Program [on-line]. [dostęp 2018-11-28]. (ang.).
- ↑ Helgi Björnsson: The Glaciers of Iceland: A Historical, Cultural and Scientific Overview. Springer, 2016, s. 209–274. ISBN 978-94-6239-207-6. [dostęp 2018-11-27]. (ang.).
- ↑ Katla Geopark. [w:] Global Geoparks Network [on-line]. [dostęp 2018-11-28]. (ang.).
- ↑ UNESCO: KATLA UNESCO GLOBAL GEOPARK (Iceland). [dostęp 2018-11-28]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Jesse Allen: Mýrdalsjökull Then and Now (porównanie wielkości czapy Mýrdalsjökull w roku 1986 i 2014). [w:] earthobservatory.nasa.gov [on-line]. [dostęp 2018-11-28]. (ang.).