Ludwik Wittchen

Ludwik Wittchen (ur. 19 października 1871 w Pszczewie, zm. 17 kwietnia 1940^[1] w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen) – polski rolnik i działacz narodowy. Członek Związku Polaków w Niemczech w Pszczewie.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Ludwik Wittchen pochodził z miejscowej rolniczej rodziny od pokoleń związanej z ziemią międzyrzecką. Ojciec Ludwika był średniozamożnym rolnikiem w Pszczewie (Młynie Zajeziernym). Po ukończeniu szkoły podstawowej Ludwik pracował w rodzinnym gospodarstwie, które przejął po śmierci ojca wraz z młynem. Jako działącz Związku Polaków w Niemczech uświadamiał polskich rodziców aby używali i uczyli dzieci w domu języka polskiego w prywatnych rozmowach i na publicznych spotkaniach^[2].

Działalność patriotyczno-narodowa[edytuj | edytuj kod]

Ludwik Wittchen należał do najbardziej aktywnych działaczy niepodległościowych w Pszczewie wraz z Wojciechem Poczekajem, Antonim Cyraniakiem, Ignacym Skotarczykiem, Józefem Górnym i Franciszkiem Goltzem z Pszczewa oraz Kazimierzem Kowalskim z Szarcza. Na wiecach agitował za przyłączeniem Pszczewa do Polski. W sierpniu 1919 roku, wraz z Kowalskim i Poczekajem, w imieniu polskiej ludności przedłożył delegacji Międzynarodowej Komisji Granicznej memoriał wraz z protestem przeciwko postanowieniom traktatu wersalskiego pozostawiającym Pszczew wraz z okolicą w Niemczech. Interweniował również w Naczelnej Radzie Ludowej w Poznaniu. W domu Wittchena redagowano i podpisywano w 1919 listy za przyłączeniem Pszczewa i okolic do Polski. W niemieckim raporcie na temat działaczy polskich z powiatu międzyrzeckiego czytamy:

Wittchen współpracował z innymi członkami Związku Polaków w Niemczech z okolicy Pszczewa, m.in. z Wojciechem Poczekajem, Kazimierzem Kowalskim oraz Feliksem i Ignacym Paździorkami, pracując na rzecz zachowania języka polskiego w pszczewskim kościele, interweniując bezskutecznie w Administraturze Apostolskiej w [[Piła (miasto)|Pile]], gdy nowy proboszcz ksiądz Maksymilian Krug usunął w 1925 język polski z nabożeństw, usuwając także pamiątki o charakterze patriotycznym (orły polskie) oraz napisy w języku polskim^[3]. W wyborach samorządowych 1920 objął jedno z czterech polskich miejsc w radzie miejskiej Pszczewa. W 1927 roku, w 50 roku istnienia pszczewskiego Banku Ludowego, został wybrany jako prezes rady nadzorczej, którą to funkcję sprawował aż do aresztowania przez hitlerowców w 1939 roku. W 1929 roku Wittchen, głównie dzięki silnemu poparciu mieszkańców polskiej wsi, Dąbrówki Wielkopolskiej^[4], wszedł do międzyrzeckiego sejmiku powiatowego, w którym bronił interesów polskiej mniejszości. wszedł do międzyrzeckiego sejmiku powiatowego, w którym działał na rzecz polskiej mniejszości. Jego dom służył za miejsce spotkań działaczy polskich z Dąbrówki Wielkopolskiej, Pszczewa, Szarcza, Zielomyśla i Stołunia. Wittchen utrzymywał kontakty z Polską, sprowadzał i kolportował polskie książki i czasopisma, w tym materiały dla dzieci i rodziców.

Ludwik Wittchen wraz z organistą, Wojciechem Poczekajem, interwali bezskutecznie w Administraturze Apostolskiej w Pile, gdy nowy proboszcz ksiądz Maksymilian Krug usunął w 1925 język polski z nabożeństw w pszczewskim kościele ^{[potrzebny przypis]}

W 1939 roku, w czasie spisu ludności, propagował wśród mieszkańców deklarowanie polskiej narodowości.

Śmierć i represje wobec rodziny[edytuj | edytuj kod]

Ludwik Wittchen został aresztowany 17 września 1939 roku i wywieziony wraz z innymi działaczami polskimi do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen, gdzie zginął 17 kwietnia 1940 roku. Prochy Wittchena pozostały w Sachsenhausen, nie pozwolono ich sprowadzić do Pszczewa.

Żonę Wittchena, Marię z domu Misiewicz, pochodzącą z Szarcza wywieziono na przymusowe roboty do Frankfurtu nad Odrą. Zwolniona po kilku tygodniach ze względu na stan zdrowia i dzieci, wróciła do rodzinnej miejscowości.Gospodarstwo Wittchenów przejął niemiecki bauer^[5]. Po wojnie wróciła na pogorzelisko swojej gospodarki. Zabudowania zostały spalone przez niemieckiego bauera, który musiał uchodzić przed frontem na zachód.^[6] Represje dotknęły także rodzinę Misiewiczów, w tym rodzeństwo Marii Wittchen^[7]. W książce pt. „Płonące krzaki nad Obrą” autorka Maria Zientara-Malewska, nauczycielka z Nowego Kramska, cytuje poufne pismo, które w roku 1941 ówczesny sołtys Szarcza wysłał do Kreisbauernführera w Międzyrzeczu. Sołtys domaga się w nim wywłaszczenia Walerii Misiewicz i przekazania gospodarstwa w ręce niemieckie. We wniosku podkreśla, że licząca 42 lata Waleria jest znana jako zagorzała Polka, wyznaczono ją nawet na nauczycielkę polską w Szarczu. Sołtys ostrzega władze, że istnieje obawa, że Waleria wyjdzie za mąż za Polaka, a jeżeli nie, to gospodarstwo mogą odziedziczyć dzieci zmarłego Ludwika Wittchena. Wystawia też Misiewiczom świadectwo, informując, że wszyscy członkowie rodziny przebywali w Polsce na naukach, są uświadomionymi Polakami i nie ukrywają tego. Donosi również, że już w 1919 roku spodziewali się wkroczenia Polaków do Szarcza i przygotowywali się na tę okazję, plotąc uroczyste girlandy do przyozdobienia ulicy^[8]. Pod koniec wojny aresztowany został także brat Marii, Sylwester. Najpierw osadzono go w Świebodzinie, a później przeniesiono do więzienia w Siegburgu, w którym zmarł 17 II 1945^[9].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• "Spod znaku Rodła", praca zbiorowa pod red. Hieronima Szczegóły, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Góra 1974
• "Pszczewianie spod znaku Rodła", Franciszek Leśny, Migdal 2006