Ludwik Heller
.jpg) Ludwik Heller (przed 1907) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | kompozytor, dyrektor teatrów lwowskich i warszawskich |
| Stanowisko | dyrektor |
| Pracodawca | Teatr Miejski Lwów |
| Rodzice | Władysław i Maria z domu Hupert |
| Małżeństwo | |
| Krewni i powinowaci | Mira Heller (siostra) |
| Odznaczenia | |
  | |
Ludwik Heller (ur. 4 sierpnia 1865 we Lwowie, zm. 5 marca 1926 w Mokrzyczewie) – polski kompozytor, antreprener teatralny, dyrektor teatrów lwowskich i warszawskich, założyciel Filharmonii Lwowskiej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Był synem Władysława i Marii z domu Hupert, bratem śpiewaczki Miry Heller, mężem śpiewaczki Ireny Bohuss-Hellerowej. Pochodził ze spolonizowanej rodziny austriackiej osiadłej w Galicji jeszcze przed 1846 rokiem.
Do gimnazjum uczęszczał w Rzeszowie i Lwowie. Na Uniwersytecie Lwowskim rozpoczął studia prawnicze, ale ich nie ukończył. Studiował też w Berlinie, Paryżu, Londynie. Związki z teatrem rozpoczął od pisania recenzji (1899). Był też kompozytorem, recenzentem, reżyserem operowym a także autorem sztuk teatralnych. Następnie w roku 1890 wraz z Aleksandrem Bandrowskim zorganizował w Krakowie letni sezon operowy.
W latach 1896–1900 oraz 1906–1918 z przerwą na okupację Lwowa przez armię rosyjską 1914/1915, był dyrektorem Teatru Miejskiego we Lwowie, a następnie w latach 1921–1922 dyrektorem Teatrów Stołecznych w Warszawie. W roku 1900 przegrał z Tadeuszem Pawlikowskim starania o objęcie dyrekcji Teatru Miejskiego w nowo zbudowanym gmachu. Wtedy w dotychczasowym, przebudowanym na ten cel Teatrze Skarbkowskim, zorganizował w listopadzie 1902 Filharmonię Lwowską, drugą na ziemiach polskich po Warszawskiej, którą prowadził przez sezon, a jej orkiestrą dyrygowali wówczas m.in. Gustav Mahler i Richard Strauss. W 1905 w Teatro Lirico zorganizował sezon operowy, prezentując m.in. Halkę Stanisława Moniuszki. Za drugiej dyrekcji w teatrze lwowskim zorganizował jego tournée w Wiedniu (1910, na scenie Burgtheater) oraz w Paryżu (1913, na scenie Theatre Gymnase).
Wziął udział obronie Lwowa w trakcie wojny polsko-ukraińskiej na stanowisku komendanta Milicji Obywatelskiej VI dzielnicy[1].
W 1921 roku za zgodą Rady Miejskiej utworzył Towarzystwo Akcyjne Teatrów Stołecznych w Warszawie, które obejmowało teatry: "Nowości", "Maska" i "Komedia". Wydzierżawił teatr przy ulicy Bielańskiej i po odremontowaniu przeznaczył na operetkę tworząc tam Teatr Nowości. Kolejne gmachy przy ulicy Karowej i Jasnej przeznaczył na teatry dramatyczne. W latach 1923–1924 był dyrektorem teatru "Nowości", jednocześnie komponując piosenki (Ja się nie mogę zdecydować, Ostatnie słowo) oraz muzykę taneczną.
Był także autorem sztuk teatralnych: Debiutantka oraz Za gwiazdą Napoleona (wspólnie z H. Cepnikiem).
Towarzyszyła mu opinia doskonale zorganizowanego człowieka, który nosił się z niezwykłą godnością.
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Kawalerski Orderu Franciszka Józefa – Austro-Węgry (1910, w uznaniu ogólno pożytecznej i humanitarnej działalności)[2]
- Krzyż Kawalerski Orderu Palm Akademickich – III Republika Francuska (1913, za wkład w rozwój opery)[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Semper Fidelis. Obrona Lwowa w obrazach współczesnych. Lwów / Warszawa: Straż Mogił Polskich Bohaterów / Oficyna Wydawnicza Volumen, 1930 / 1990, s. Tab. 182.
- ↑ Odznaczenia. „Nowa Reforma”, s. 1, Nr 373 z 18 sierpnia 1910.
- ↑ Edward Webersfeld, Teatr Miejski we Lwowie za dyrekcji Ludwika Hellera. 1906-1918, Lwów 1917
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Piotr Marek Stański, Rodzina Hellerów: Mira i Ludwik oraz Irena Bohuss, "Semper Fidelis" 1/2006.
- Edward, Webersfeld, Teatr Miejski we Lwowie za dyrekcji Ludwika Hellera 1906-1918. – Lwów, 1917. sbc.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-28)].
- Ludwik Sempoliński: Wielcy artyści małych scen. Warszawa: Czytelnik, 1977.
- Syrena Record : pierwsza polska wytwórnia fonograficzna = Poland's first recording company : 1904-1939. ISBN 83-917189-0-5.
- Wielka ilustrowana encyklopedja powszechna. T. 1 -.. ISBN 83-902184-0-2.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Ludwik Heller, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-09].
- Publikacje Ludwika Hellera w bibliotece Polona