Lucjusz Cyncjusz Alimentus

Lucjusz Cyncjusz Alimentus (łac. Lucius Cincius Alimentus; II poł. III w. p.n.e.) – rzymski polityk i historyk, uczestnik II wojny punickiej.

Był autorem zaginionej pracy poświęconej historii Rzymu, którą napisał zainspirowany dziełem Kwintusa Fabiusza Piktora. Zaliczany jest do annalistów starszych.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Pochodził ze stanu senatorskiego, był niewiele młodszy od Fabiusza Piktora i działał równolegle z nim. Czynny w dobie II wojny punickiej, w 210 roku p.n.e. piastował urząd pretora. Skierowany na Sycylię, walczył tam z Kartagińczykami, dowodząc legionami „kanneńskimi”, czyli złożonymi z żołnierzy, którzy przeżyli bitwę pod Kannami. Dwa lata później prowadził kampanię przeciw siłom Hannibala Barkidy w południowej Italii. Dostał się wówczas do niewoli[a], podczas walk o Locri. Miał za zadanie opanować to miasto, lecz został pojmany, prawdopodobnie kiedy poprowadził wypad, zaskoczony nagłym przybyciem oddziału Numidów w służbie punickiej. Tylko części spośród jego żołnierzy udało się dotrzeć z powrotem na okręty, którymi przypłynęli z Sycylii. Cyncjusz Alimentus spędził w niewoli kolejne siedem lat, aż do końca wojny, dobrze traktowany z racji przynależności do arystokracji. Wówczas to poznał osobiście Hannibala[1]. Jego dalsze losy nie są znane, niektóre opracowania przypisują mu posłowanie do Grecji w 155 roku p.n.e.[2]

Dzieło[edytuj | edytuj kod]

Cyncjusz Alimentus był drugim (po Fabiuszu Piktorze) historykiem rzymskim, zalicza się go do grupy annalistów starszych[3]. Napisał po grecku dzieło poświęcone dziejom Miasta Wilczycy od jego założenia po czasy sobie współczesne, w układzie rocznikarskim. Nie wiadomo jaki nosiło tytuł[4]. Całość pracy zaginęła, zachowało się zaledwie kilka fragmentów[b]. Ich niewielka liczba uniemożliwia próbę jej zrekonstruowania czy oceny różnic względem pracy poprzednika[5].

Przypisywano mu również kilka łacińskich prac antykwarycznych, traktujących o dawnym prawie i instytucjach publicznych w Rzymie, takich jak De fastis, De comitiis czy De consulum poteste, lecz ich prawdziwym autorem był niejaki Lucjusz Cyncjusz, żyjący najpewniej w I wieku p.n.e.[6]

Najprawdopodobniej dla pretora bodźcem do napisania dzieła historycznego, podobnie jak u Fabiusza Piktora, była świadomość znaczenia zwycięstwa nad Kartaginą oraz chęć przeciwstawienia się prokartagińskim opiniom i wykorzystanie historii jako środka propagandowego, by odpowiednio przedstawić Rzymian światu hellenistycznemu. Dlatego pisał po grecku, co również wynikało z uniwersalnego charakteru tego języka, jak i mogło wynikać z ówczesnego braku prac historycznych po łacinie[7].

Na podstawie zachowanych fragmentów można przypuszczać, że narracja jego dzieła była urozmaicona, Cyncjusz Alimentus przytaczał legendy, a wypowiedzi starał się komponować w sposób dramatyczny. Wykazywał pewne zainteresowanie informacjami antykwarycznymi (np. podał, że alfabet, który dotarł do Rzymu za pośrednictwem Ewandera był pochodzenia fenickiego) i etymologicznymi[8].

Zapewne jego głównym źródłem była praca Fabiusza Piktora, być może, tak jak on, najwięcej miejsca poświęcił przedstawieniu epoki królewskiej i wydarzeniom III wieku. Niewykluczone jednak, że mógł w odmienny sposób ująć dzieje Rzymu, dodać więcej uwag na przykład w opisie II wojny punickiej. Na pewno inaczej niż poprzednik datował powstanie Rzymu – na rok 729/728 p.n.e.[9], co może oznaczać, iż zrelacjonował antyczne spory na temat chronologii tego wydarzenia[10]. Przypuszczalnie uwzględnił część kartagińskiego punktu widzenia, dzięki bezpośrednim kontaktom z Hannibalem, który, wedle informacji Tytusa Liwiusza, przekazał mu choćby informację o stratach swojej armii od momentu przekroczenia Rodanu. Być może zaczerpnął je jednak nie od samego słynnego wodza, tylko jego otoczenia, niewykluczone, że poznał też dziejopisów towarzyszących Barkidzie, Silenosa i Sosylosa, co pozwoliło mu szerzej potraktować problematykę kartagińską[11]. Dla Liwiusza był istotnym i ocenianym przezeń jako wiarygodne źródłem informacji dotyczącym liczebności sił kartagińskich, choć jednak we współczesnej historiografii wskazuje się na błąd w tych danych, być może wynik celowego zawyżenia, by przedstawić Kartaginę jako godnego przeciwnika Rzymu[12].

Z pracy Cyncjusza Alimentusa korzystał Kwintus Enniusz przy pracy nad eposem o II wojnie punickiej, być może sięgnął po nią Katon Starszy przy tworzeniu swojego dzieła historycznego Origo (Początki), natomiast najpewniej była nieznana Polibiuszowi. Wiadomo, że stanowiła źródło dla Dionizjosa z Halikarnasu, Tytusa Liwiusza i anonimowego zarysu Origo gentil Romanae (Początki narodu rzymskiego) z najprawdopodobniej IV wieku n.e., części Corpus Aurelianum. Brak odwołań do pracy pretora u Cycerona, natomiast pojawiają się u Gajusza Marka Wiktoryna i Serwiusza[13].

M. Cary i H.H. Scullard zaliczają Cyncjusza Alimentusa, obok Fabiusza Piktora oraz poetów Newiusza i Enniusza, do autorów, którzy nadali literacki kształt tradycjom o początkach Rzymu[14]. Jednak jego dzieło, jak można sądzić, nie było dużo lepsze niż Piktora, stan zachowania i niezbyt liczne odwołania u innych autorów wskazują na małą poczytność tej pracy[15].

Ocalałe fragmenty wydano w zbiorach Historicorum Romanorum reliquiae Hermanna Petera, L’annalistique romaine Martine Chassignet oraz Die frühen römischen Historiker Hansa Becka i Uwe Waltera[8].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Według Mierzwa 2002 ↓, s. 146 miało to miejsce w bitwie pod Kannami, natomiast Goldsworthy 2022 ↓, s. 254 podaje, że do niewoli dostał się na wczesnym etapie wojny, a dopiero po zwolnieniu z niej piastował preturę w 210 roku p.n.e.
  2. ↑ Pięć, jak podaje Myśliwiec 1982 ↓, s. 142, natomiast Lewandowski 2007 ↓, s. 36 wskazuje, że jest ich więcej.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Brożek 1976 ↓, s. 63; Korpanty 1977 ↓, s. 9; Myśliwiec 1982 ↓, s. 142; Mała encyklopedia ↓; Cytowska, Szelest i Rychlewska 1996 ↓, s. 185; Vademecum 2001 ↓, s. 66; Lewandowski 2007 ↓, s. 36; Wolny 2007 ↓, s. 90; Lazenby 2017 ↓, s. 251.
  2. ↑ Mierzwa 2002 ↓, s. 146; Grabski 2006 ↓, s. 29.
  3. ↑ Myśliwiec 1982 ↓, s. 142; Vademecum 2001 ↓, s. 43; Lewandowski 2007 ↓, s. 36.
  4. ↑ Myśliwiec 1982 ↓, s. 142; Cytowska, Szelest i Rychlewska 1996 ↓, s. 185 Lewandowski 2007 ↓, s. 36.
  5. ↑ Cytowska, Szelest i Rychlewska 1996 ↓, s. 185; Lewandowski 2007 ↓, s. 36;.
  6. ↑ Brożek 1976 ↓, s. 104; Myśliwiec 1982 ↓, s. 143; Cytowska, Szelest i Rychlewska 1996 ↓, s. 358.
  7. ↑ Cytowska i Szelest 1983 ↓, s. 232; Cary i Scullard 1992 ↓, s. 384–385; Lewandowski 2007 ↓, s. 31; Goldsworthy 2022 ↓, s. 25.
  8. ↑ a b Lewandowski 2007 ↓, s. 36.
  9. ↑ Brożek 1976 ↓, s. 63; Myśliwiec 1982 ↓, s. 142; Lewandowski 2007 ↓, s. 36.
  10. ↑ Brożek 1976 ↓, s. 63; Korpanty 1977 ↓, s. 9; Myśliwiec 1982 ↓, s. 142; Cary i Scullard 1992 ↓, s. 384; Cytowska, Szelest i Rychlewska 1996 ↓, s. 185; Lewandowski 2007 ↓, s. 35.
  11. ↑ Brożek 1976 ↓, s. 63; Myśliwiec 1982 ↓, s. 143; Kęciek 2005 ↓, s. 15; Lewandowski 2007 ↓, s. 36; Wolny 2007 ↓, s. 90.
  12. ↑ Wolny 2007 ↓, s. 90–91.
  13. ↑ Brożek 1976 ↓, s. 52; Myśliwiec 1982 ↓, s. 143; Cytowska, Szelest i Rychlewska 1996 ↓, s. 159, 193; Lewandowski 2007 ↓, s. 36, 43, 81, 183, 376–378; Wolny 2007 ↓, s. 90.
  14. ↑ Cary i Scullard 1992 ↓, s. 127.
  15. ↑ Brożek 1976 ↓, s. 63; Korpanty 1977 ↓, s. 9; Lewandowski 2007 ↓, s. 36.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Mieczysław Brożek: Historia literatury rzymskiej w starożytności. Zarys. Wyd. II, popr.. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
  • Max Cary, Howard Hayes Scullard: Dzieje Rzymu. Od czasów najdawniejszych do Konstantyna. przeł. Jerzy Schawkopf. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1992. ISBN 83-06-01859-1.
  • Maria Cytowska, Hanna Szelest: Literatura grecka i rzymska w zarysie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983. ISBN 978-83-01-02224-2.
  • Maria Cytowska, Hanna Szelest, Ludwika Rychlewska: Literatura rzymska. Okres archaiczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996. ISBN 83-01-12096-7.
  • Adrian Goldsworthy: Upadek Kartaginy. Historia wojen punickich. przeł. Norbert Radomski i Janusz Szczepański. Wyd. I. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2022. ISBN 978-83-8188-634-5.
  • Andrzej F. Grabski: Dzieje historiografii. wprowadzenie Rafał Stobiecki. Wyd. 2. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2006. ISBN 83-7177-424-9.
  • Krzysztof Kęciek: Wojna Hannibala. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005, seria: Wielkie bitwy. Wielcy dowódcy. ISBN 83-11-10230-9.
  • Józef Korpanty: Historiografia rzymska epoki archaicznej i cycerońskiej. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Polska Akademia Nauk, 1977, seria: Nauka dla wszystkich, nr 273.
  • John F. Lazenby: Wojna Hannibala. Historia militarna drugiej wojny punickiej. przeł. Tomasz Ładoń. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-20-7.
  • Ignacy Lewandowski: Historiografia rzymska. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007. ISBN 83-7177-406-0.
  • Mała encyklopedia kultury antycznej A – Z. wyd. VI, red. Zdzisław Piszczek. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 152 (hasło Cincii). ISBN 83-01-03529-3.
  • Edward Alfred Mierzwa: Historia historiografii. T. I: Starożytność – Średniowiecze. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2002. ISBN 83-7322-055-0.
  • Herbert Myśliwiec: Cincius Alimentus, Lucius. W: Słownik pisarzy antycznych. red. Anna Świderkówna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1982, s. 142–143. ISBN 83-214-0141-4.
  • Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu. praca zbiorowa pod red. Ewy Wipszyckiej. Wyd. 2 zmienione. T. I/II: Źródłoznawstwo starożytności klasycznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 83-01-13594-8.
  • Miron Wolny: Hannibal w Italii (218–217 p.n.e.). Studia nad uwarunkowaniami początkowych sukcesów kartagińskich. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, 2007. ISBN 978-83-7299-508-7.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lucjusz_Cyncjusz_Alimentus&oldid=73161149”