Leszek Engelking

Leszek Engelking
Ilustracja
Leszek Engelking (2004)
Data i miejsce urodzenia

2 lutego 1955
Chorzów

Data i miejsce śmierci

22 października 2022
Pruszków

Narodowość

polska

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Dziedzina sztuki

literatura piękna

Ważne dzieła
Odznaczenia
Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej”
Grób Leszka Engelkinga na Cmentarzu parafialnym w Brwinowie - kwiecień 2024

Leszek Maria Engelking (ur. 2 lutego 1955 w Chorzowie, zm. 22 października 2022 w Pruszkowie[1]) – polski filolog, literaturoznawca, poeta, nowelista, tłumacz i krytyk literacki, w latach 1984–1995 redaktor miesięcznika „Literatura na Świecie”, członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (od 1989); laureat Nagrody „Literatury na Świecie” (1989, 2002, 2008[2], 2018) i nagrody Polskiego PEN Clubu (2010) za przekłady z języka angielskiego i języków słowiańskich[3].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo spędził na Górnym Śląsku (motywy bytomskie są w jego twórczości istotne, choć nie zawsze ich znalezienie jest rzeczą łatwą; Muzeum dzieciństwa i Suplement to jednak tomy w oczywisty sposób w dużej mierze poświęcone miastu lat dziecinnych). Szkołę podstawową ukończył w rodzinnym mieście. Studiował filologię polską (specjalizacja filmoznawcza) na Uniwersytecie Warszawskim, pracę magisterską obronił w 1979. Od 1984 do 1995 pracował jako redaktor w miesięczniku „Literatura na Świecie”. W latach 1997–1998 wykładał historię literatury czeskiej oraz historię filmu czeskiego i słowackiego na Uniwersytecie Warszawskim. W roku akademickim 1997–1998 prowadził gościnnie wykłady z historii dwudziestowiecznej literatury polskiej na Uniwersytecie Palackiego w Ołomuńcu. W 1998 został doktorantem Uniwersytetu Łódzkiego. W latach 1998–2002 prowadził na tej uczelni zajęcia z teorii literatury oraz literatury porównawczej. Wygłaszał również pojedyncze wykłady na Uniwersytecie Iwana Franki we Lwowie (1998), uniwersytecie w Preszowie (Słowacja, 1999), Uniwersytecie Szczecińskim, Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Justus-Liebig-Universität w Giessen (Niemcy). W grudniu 2002 obronił dysertację doktorską pt. Codzienność i mit. Poetyka, programy i historia „Grupy 42” w kontekście dwudziestowiecznej awangardy i postawangardy (promotor: prof. dr hab. Grzegorz Gazda, recenzenci: prof. dr hab. Jacek Baluch, dr hab. Józef Zarek prof. UŚ, prof. Jiří Holý DrSc). W 2003 wykładał historię literatury światowej na Uniwersytecie Łódzkim oraz prowadził zajęcia z nauki przekładu artystycznego na Uniwersytecie Jagiellońskim (Podyplomowe Studium Tłumaczenia, ponownie prowadził je tu w 2005) oraz na Uniwersytecie Warszawskim (iberystyka, ponownie 2004). Od 2003 był adiunktem w katedrze Teorii Literatury na Uniwersytecie Łódzkim. W listopadzie 2013 uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych na podstawie pracy Chwyt metafizyczny. Vladimir Nabokov – estetyka z sankcją wyższej rzeczywistości[4]. Edytował nowy wybór pism Vladimira Nabokova w warszawskim wydawnictwie „Muza SA”.

W latach studenckich prowadził dyskusyjny klub filmowy w Brwinowie. Członek Koła Młodych przy Związku Literatów Polskich (do jego rozwiązania w stanie wojennym) i Stowarzyszenia Literackiego „Scriptus”. Należał do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, Polskiego PEN Clubu, Societé Européenne de Culture oraz Polsko-Czeskiego Towarzystwa Naukowego i Łódzkiego Towarzystwa Naukowego. Był jurorem przyznawanej w Czechach Nagrody Václava Buriana(inne języki). Od 2019 był członkiem jury wyłaniającego laureata czeskiej nagrody państwowej w dziedzinie literatury[potrzebny przypis]. Przez wiele lat był jurorem Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Haliny Poświatowskiej. Przez trzy lata był jurorem Nagrody Literackiej im. Juliana Tuwima[potrzebny przypis].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Od 1970 mieszkał w Brwinowie koło Warszawy, gdzie został pochowany na miejscowym cmentarzu parafialnym.

Rodzina:

  • rodzice: Edward Engelking (9.07.1929-4.12.1994) i Kazimiera Teresa z d. Wilczyńska (26.10.1925-8.04.1998)[1]
  • żona: Maja Chadryś-Engelking, animatorka kultury, instruktorka teatralna i literacka, teatrolożka, kurator wystaw literackich
  • syn: Wojciech Engelking, pisarz
  • stryj: prof. Ryszard Engelking, matematyk i tłumacz literatury francuskiej
  • kuzynki:
prof. Barbara Engelking, psycholożka i socjolożka
dr hab. Anna Engelking, etnografka i etnolingwistka

Nagrody i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Leszek Engelking odbiera Nagrodę „Literatury na Świecie” za tom przekładów z literatury czeskiej pt. Maść przeciw poezji oraz wybór utworów poetyckich Ivana Wernischa Pchli teatrzyk – Warszawa, 25 czerwca 2009

W czasie studiów otrzymał nagrodę specjalną Sekretarza Naukowego Polskiej Akademii Nauk (nagroda imienia Wacława Borowego, 1978). Otrzymał także: nagrodę translatorską miesięcznika „Literatura na Świecie” w kategorii książkowego debiutu translatorskiego (za przekład Poezji wybranych Ezry Pounda, 1989), nagrodę Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich za najlepszy przekład w dziedzinie eseistyki w 1999 (za tłumaczenie Ducha romańskiego Ezry Pounda, 2000), czeską nagrodę Premia Bohemica dla zagranicznego bohemisty (za dorobek translatorski i popularyzowanie literatury czeskiej za granicą, 2003) oraz nagrodę „Literatury na Świecie” w kategorii przekładu prozy (za tłumaczenie Siostry Jáchyma Topola). W 2006 został uhonorowany odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej”. W 2009 otrzymał nagrodę „Literatury na Świecie” w kategorii przekładu poezji (za antologię Maść przeciw poezji oraz wybór utworów poetyckich Ivana Wernischa Pchli teatrzyk). Książkę Maść przeciw poezji wyróżniono również „Piórem Fredry”. W 2010 został laureatem nagrody polskiego PEN Clubu „za wybitne dokonania translatorskie ze szczególnym uwzględnieniem przekładów poezji i prozy z języków: angielskiego, rosyjskiego, czeskiego i słowackiego”[5]. Z kolei wydany w 2011 tom poezji Muzeum dzieciństwa nominowany był w 2012 do Warszawskiej Nagrody Literackiej w dziedzinie poezji[6] oraz do Orfeusza – Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego[7]. W listopadzie 2016 otrzymał za twórczość literacką Muzę 2016, Nagrodę Prezydenta Bytomia. W 2018 Engelkingowi przyznano Nagrodę „Literatury na Świecie” w kategorii Mamut (za całokształt działalności translatorskiej). W 2020 nominowany do Nagrody Literackiej Gdynia za przekład tomu wierszy Jaroslava Seiferta Księga pocałunków[8].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Tłumaczył z następujących języków:

Leszek Engelking z czeskim pisarzem, publicystą i wydawcą Václavem Burianem – Warszawa, Centrum Łowicka, 20 maja 2006

Jako krytyk i literaturoznawca pisał o literaturze:

Był też autorem tekstów o filmie, teatrze i plastyce. Swoje wiersze, opowiadania, przekłady, eseje, recenzje i artykuły publikował między innymi w czasopismach: „Akant”, „Akcent”, „bruLion”, „Czas Kultury”, „Dekada Literacka”, „Dialog”, „eleWator”, „Ex Libris”, „Fantastyka”, „Gazeta Wyborcza”, „Gościniec Sztuki”, „Graffiti”, „Krasnogruda”, „Kresy”, „Kwartalnik Artystyczny”, „Lettre Internationale po polsku”, „List Oceaniczny”, „Literatura na Świecie”, „Metafora”, „Migotania, przejaśnienia”, „Nowe Książki”, „Nowy Nurt”, „Nurt”, „Odra”, „Opcje”, „Pamiętnik Literacki”, „Poezja”, „Pogranicza”, „Polityka”, „Przegląd Artystyczno-Literacki”, „Przegląd Literacki”, „Puls”, „Res Publica”, „Studio”, „Studium”, „Śląsk”, „Świat Literacki”, „Tak i nie”, „Topos”, „Twórczość”, „Tygiel Kultury”, „Tygodnik Literacki”, „Tygodnik Powszechny”, „Tytuł”, „Verte”, „W drodze”, „Zeszyty Literackie”, jak również w periodykach amerykańskich, brytyjskich, kanadyjskich, czeskich (m.in. „Listy”, „Literární noviny”, „Moravské noviny”, „Neon”, „Protimluv”, „Scriptum”, „Světová literatura”) i słowackich („Fragment, „Mosty”).

Był polskim współpracownikiem amerykańskiego pisma poświęconego życiu i twórczości Ezry PoundaPaideuma”, członkiem międzynarodowego kręgu redakcyjnego czeskiego pisma slawistycznego „Slavia”, jak również stałym współpracownikiem łódzkiego miesięcznika „Tygiel Kultury”. W okresie ich istnienia był członkiem rady redakcyjnej czeskiego czasopisma literackiego „Scriptum” i stałym współpracownikiem toruńskiego miesięcznika „Przegląd Artystyczno-Literacki”. Aktywnie współpracuje też z Polskim Radiem. Jego wiersze publikowane były w tłumaczeniach na język angielski, białoruski, chiński, francuski, górnołużycki, hiszpański, japoński, litewski, niemiecki, rosyjski, serbski, słowacki, słoweński i ukraiński, opowiadania – w tłumaczeniu na angielski, czeski i słowacki.

Był też autorem haseł m.in. w:

  • Leksykonie pisarzy świata XX wieku (Fundacja „Literatura Światowa”, Warszawa 1993, wydanie 2: 1997);
  • w słowniku pt. Literatury zachodniosłowiańskie czasu przełomów 1890-1990, t. I: Literatura łużycka i słowacka (Śląsk, Katowice 1994) i t. II: Literatura czeska (Śląsk, Katowice 1999);
  • Słowniku historycznym Europy Środkowo-Wschodniej, cz 1: Państwa Grupy Wyszehradzkiej (Stowarzyszenie Wschód-Zachód, Warszawa 2006).

Dzieła[edytuj | edytuj kod]

Podczas wieczoru autorskiego – Warszawa, 23 maja 2009

Poezje i proza[edytuj | edytuj kod]

Wybory jego wierszy ukazały się w przekładzie na język ukraiński, czeski, słowacki i angielski:

Zbiorek jego wierszy ogłoszono w przekładzie na hiszpański:

Podpisywanie książek na 54. Międzynarodowych Targach Książki – Warszawa, 22 maja 2009

Monografie i szkice literackie[edytuj | edytuj kod]

Antologie[edytuj | edytuj kod]

Leszek Engelking z żoną, Mają Chadryś-Engelking oraz tłumaczką Danutą Ćirlić-Straszyńską w redakcji „Literatury na Świecie” – Warszawa, 25 czerwca 2009

Tłumaczenia[edytuj | edytuj kod]

Z Małgorzatą Łukasiewicz i Jerzym Jarniewiczem w redakcji „Literatury na Świecie” – Warszawa, 25 czerwca 2009

Współtłumaczenia:

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Rejestr Spadkowy PL: wyszukiwanie wpisu [online], rejestry-notarialne.pl [dostęp 2024-03-30].
  2. Laureaci nagrody „Literatury na Świecie” [online], Literatura na Świecie [dostęp 2015-03-19].
  3. Kto jest kim w Polsce: informator biograficzny. Lubomir Mackiewicz (red.), Anna Żołna (red.). Warszawa: Wydawnictwo „Interpress”, 1993, s. 149–150. ISBN 83-223-2644-0.
  4. Dr hab. Leszek Maria Engelking, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [dostęp 2018-11-25].[martwy link]
  5. PEN Club dla Engelkinga [online], Wyborcza.pl, 9 listopada 2010 [zarchiwizowane z adresu 2010-11-11].
  6. Magdalena Łań, Finał tegorocznej Nagrody Literackiej [online], Urząd m.st. Warszawy, 20 kwietnia 2012 [zarchiwizowane z adresu 2012-04-27].
  7. Nominowano 20 książek do nagrody Orfeusza [online], orfeusz-nagroda.pl, 10 maja 2012 [zarchiwizowane z adresu 2013-03-20].
  8. ZNAMY NOMINACJE do 15. Nagrody Literackiej GDYNIA [online], Nagroda Literacka Gdynia [dostęp 2020-05-18].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]