Leon Wzorek
_(cropped).jpg) Leon Wzorek przy radiostacji nadawczej latarni w Rozewiu | |
| Data i miejsce urodzenia | 4 marca 1896 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | prawdop. 31 grudnia 1939 |
| Zawód, zajęcie | marynarz, latarnik |
Leon Wzorek (ur. 4 marca 1896 w Posadzie Sanockiej, zm. prawdop. 31 grudnia 1939 w Piaśnicy) – bosman Polskiej Marynarki Wojennej, latarnik.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się 4 marca 1896 w Posadzie Sanockiej[1][2][3]. Był synem poślubionych w 1892 w Sanoku Franciszka (rodem z Ryglic[4], zm. 14 marca 1926 w wieku 61 lat[5][6]) i Franciszki z domu Lisowskiej (córka rolnika z Posady Sanockiej[4])[1][2]. Miał rodzeństwo: Stanisława (ur., zm. 1893)[7][8], Zuzannę (1894-1978, po mężu Jayko[9][10][11]), Władysława (ur. ok. 1904)[12]. Wzorkowie pochodzili z Nowego Sącza[12]. Ojciec rodziny w poszukiwaniu pracy przybył do Sanoka[12] około 1889[4] i podjął zatrudnienie w fabryce maszyn i wagonów w Posadzie Olchowskiej pod miastem, a także pracował na kolei[5]. Rodzina Wzorków zamieszkiwała na „Stawiskach” w Posadzie Sanockiej[12].
W Sanoku Leon Wzorek ukończył 4-klasową szkołę podstawową i 3-klasową szkołę wydziałową[3]. Po ukończeniu czwartej klasy szkoły powszechnej rozpoczął pracę w sanockiej fabryce wagonów[3][13]. Później był zatrudniony jako maszynista w przemyśle naftowym w Krośnie[3][13]. Następnie podjął naukę w Krakowie i został mistrzem ślusarstwa i elektrotechniki[3]. Podczas I wojny światowej działał w ramach Polskiej Organizacji Wojskowej, a u kresu wojny uczestniczył w rozbrajaniu Austriaków[3]. 20 listopada 1918 został przyjęty do Marynarki Wojennej[3]. Został przydzielony jako maszynista do Flotylli Wiślanej „Wisła”[3]. Potem został skierowany do przejmowania warsztatów portowych[3]. Od 15 stycznia 1920 był przydzielony do Biura Hydrograficznego MW w Gdańsku z zadaniami przejęcia struktur hydrograficznych[3]. W szeregach Batalionu Morskiego przejmował odzyskane polskie Pomorze[3]. W tym okresie zajmował się też uruchomieniem sieci telefonicznej na obszarze Wybrzeża[14]. Od 1920 do 1921 był podoficerem maszynowym i elektrykiem na ORP „Pomorzanin”[12][3]. Służył w stopniu bosmana[14].
Po odbyciu służby wojskowej został skierowany do obsługi latarni morskiej w Rozewiu, której kierownikiem był od 1 marca 1922[13][14] (od 1924 do pomocy został mu przydzielony jego brat Władysław, który krótko potem został pilotem hydroplanów[12]). Stanowisko sprawował jako funkcjonariusz MW, a po przejęciu obiektu przez Urząd Morski, od 31 marca jak pracownik administracji[14]. Przyczynił się do rozpowszechnienia historii pobytu Stefana Żeromskiego w latarni w Rozewiu, gdzie miały powstać fragmenty Wiatru od morza[14]. Był działaczem Polskiego Związku Zachodniego, współorganizatorem ogniska oraz prezesem oddziału w Łebczu[12][14]. Ustanowił w rozewskiej latarni tablicę pamiątkową ku czci Stefana Żeromskiego, odsłoniętą 29 czerwca 1933 na wniosek Ligi Morskiej i Kolonialnej (została usunięta w czasie okupacji niemieckiej). W 1933 w latarni rozpoczęło działalność Muzeum Stefana Żeromskiego, uruchomione za sprawą L. Wzorka[14][15].
Po wybuchu II wojny światowej w 1939 pozostał na posterunku, dochowując przysięgi złożonej swego czasu na rynku w Pucku[12][13]. Został aresztowany przez Niemców 11 września 1939[14][13]. Następnie był więziony i torturowany na gestapo w Pucku[12]. Tuż po aresztowaniu miał możliwość widzenia z dziećmi, wówczas nosił już oznaki brutalnego traktowania przez Niemców[12]. Jego żona skierowała list do Adolfa Hitlera z prośbą o zwolnienie męża, co spotkało się z odmowną odpowiedzią z Kancelarii Rzeszy w Berlinie[12]. Prawdopodobnie 31 grudnia 1939 Leon Wzorek został rozstrzelany w Piaśnicy[12][14][13].
18 kwietnia 1922 w Posadzie Olchowskiej poślubił Bronisławę Jayko[2] (1897–1978)[16], pochodzącą z sanockiego rodu trudniącego się usługami pogrzebowymi[15]. Po wojnie latarnikami byli także brat Leona, Władysław (od 1 maja 1945 do przejścia na emeryturę w wieku 72 lat w 1975), a po jego przejściu na emeryturę syn Leona – Zbigniew (od 1975)[12][17].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Został upamiętniony odsłoniętą 6 września 1969 tablicą pamiątkową na latarni w Rozewiu, która jest położona przy ulicy nazwanej jego imieniem[12][14]. Z okazji 25-lecia działalności Klubu Zainteresowań Marynistycznych Polskiego Związku Filatelistów, w 1988 wydano pamiątkową kartę pocztową z jego wizerunkiem[18].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Księga chrztów 1892–1898. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 127 (poz. 49).
- ↑ a b c Księga małżeństw (1912–1924). Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. s. 129 (poz. 27).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Zając 1998 ↓, s. 73.
- ↑ a b c Księga małżeństw parafii rzymskokatolickiej w Sanoku (1888–1905). Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. s. 47 (poz. 3).
- ↑ a b Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 306 (poz. 39).
- ↑ Księga zmarłych i pochowanych w Sanoku na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej i Matejki od 1895 do 1952 r. Sanok. s. 210 (poz. 3115).
- ↑ Księga chrztów 1892–1898. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 31 (poz. 73).
- ↑ Księga aktów zejść rzym.-kat. Sanok 1878–1904. T. H. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 207 (poz. 49).
- ↑ Księga chrztów 1892–1898. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 67 (poz. 122).
- ↑ Księga małżeństw (1912–1924). Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 82 (poz. 73).
- ↑ Zuzanna Jayko. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2021-10-27].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Stachowicz 1977 ↓.
- ↑ a b c d e f Bałda 2012 ↓, s. 91.
- ↑ a b c d e f g h i j Zając 1998 ↓, s. 74.
- ↑ a b Bałda 2012 ↓, s. 92.
- ↑ Księga chrztów 1892–1898. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 179 (poz. 115).
- ↑ Zając 1998 ↓, s. 76.
- ↑ Piotr Wieczorek. Filatelistyka. „Żagle”. Nr 11 (351), s. 16, 1988. ISSN 0137-4656.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Marian Czerner: Latarnie morskie polskiego wybrzeża, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1967 (wiele wydań).
- Józef Stachowicz. Dynastia górali – latarników. „Nowiny”. Nr 108, s. 3, 14–15 maja 1977.
- Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 73–75. ISBN 83-909787-0-9.
- Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 1–194. ISBN 978-83-935385-7-7.