Leon Niemczyk

Leon Niemczyk
Ilustracja
Leon Niemczyk (2006)
Data i miejsce urodzenia

15 grudnia 1923
Warszawa

Data i miejsce śmierci

29 listopada 2006
Łódź

Zawód

aktor

Współmałżonek

1) Tatiana Zaunar
2) Krystyna Niemczyk

Lata aktywności

1948–2006

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Nagroda Państwowa NRD
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Odcisk dłoni i podpis L. Niemczyka w Alei Gwiazd w Międzyzdrojach
Gwiazda Leona Niemczyka w łódzkiej Alei Gwiazd
Grób Leona Niemczyka na Starym Cmentarzu w Łodzi

Leon Stanisław Niemczyk (ur. 15 grudnia 1923 w Warszawie, zm. 29 listopada 2006 w Łodzi) – polski aktor filmowy i teatralny. Jeden z najwybitniejszych i najpopularniejszych aktorów w historii polskiej kinematografii[1][2][3][4].

W ciągu ponad 50 lat kariery zagrał w około 400 filmach polskich i prawie 150 zagranicznych, głównie niemieckich. Grał także w filmach czechosłowackich, jugosłowiańskich i francuskich. Z zagranicznych wytwórni filmowych najbardziej był związany z wytwórnią DEFA z NRD. Zagrał dla niej w ponad 100 filmach, od ról epizodycznych do głównych. W 1969 otrzymał państwową nagrodę NRD za najlepszą rolę roku, za rolę Lorenza Regera w filmie Horsta Seemanna Zeit zu leben. W latach 1948–1979 występował także w teatrze.

Najbardziej znane filmy z udziałem Niemczyka to: Baza ludzi umarłych (1958), Pociąg (1959) Jerzego Kawalerowicza, Krzyżacy (1960) Aleksandra Forda, nominowany do Oskara Nóż w wodzie (1961) Romana Polańskiego, Rękopis znaleziony w Saragossie (1964) Wojciecha Jerzego Hasa, Chudy i inni (1966), czy Wielki Szu (1982). Mimo że był jednym z najbardziej znanych polskich aktorów, przyjmował niemal wszystkie propozycje, łącznie z rolami epizodycznymi. Od końca lat 90. grał również w popularnych serialach telewizyjnych, takich jak Złotopolscy, Klan, Na dobre i na złe i Ranczo.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Młodość[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Warszawie, gdzie mieszkał do czasu II wojny światowej wraz z rodzicami i rodzeństwem, trzema braćmi i siostrą. Jego braćmi byli skrzypek Wacław Niemczyk i Ludwik Niemczyk, żołnierz Armii Krajowej, który po wojnie przeprowadzał na Zachód uciekinierów z Polski. Był stryjem dla dzieci Wacława: aktorki Moniki Niemczyk i artysty Krzysztofa Niemczyka. Jego ojciec zmarł w 1936 na zawał serca[5][6][7].

W czasie wojny został postrzelony w nogę. Pracował w biurze kreślarskim, ukończył też podchorążówkę Armii Krajowej. Chcąc uniknąć aresztowania przez Gestapo w lutym 1943, posługiwał się fikcyjnym nazwiskiem Jerzy Królikowski. Wziął udział w powstaniu warszawskim, po jego upadku chciał wrócić do Krakowa, jednak został aresztowany i wywieziony na teren III Rzeszy, gdzie pracował jako technik drogowy i budował tory kolejowe wrócił do pracy pod Wrocławiem. Po ewakuacji w głąb Niemiec zgłosił się do armii amerykańskiej, służył w 444. batalionie przeciwlotniczym 97. Dywizji Piechoty 3. Armii dowodzonej przez gen. George’a Pattona[5][7][5][8].

Po wojnie wrócił z Włoch do Polski, by odnaleźć matkę, która zamieszkała we Wrocławiu. W 1947 został zatrzymany na granicy polsko-czechosłowackiej i aresztowany w Cieszynie, następnie trafił m.in. do więzienia w Warszawie, gdzie odsiedział pół roku. Po wyjściu na wolność zatrudnił się w Stoczni Gdańskiej[5][8].

Kariera aktorska[edytuj | edytuj kod]

Równocześnie z pracą w stoczni uczęszczał do amatorskiego zespołu teatralnego[8], z którego dostał się do studia teatralnego Iwona Galla[5][8]. Następnie grał w warszawskim Objazdowym Teatrze Komedii Muzycznej (1948), w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku[5] (1949) i bydgoskim Teatrze Ziemi Pomorskiej[5] (1950–1953). W 1952 zdał eksternistyczny egzamin aktorski[8].

Otrzymawszy propozycję zagrania w filmie Jerzego Kawalerowicza Celuloza (1953), przeprowadził się do Łodzi, gdzie zamieszkał na stałe. W 1959 zagrał główną rolę Jerzego w Pociągu Kawalerowicza. Po roli w filmie Romana Polańskiego Nóż w wodzie zaczął otrzymywać propozycje gry w filmach zagranicznych[5][9].

Od 1967 grał w kinie niemieckim. Debiutował rolą Stefana w Zamrożonych błyskawicach(inne języki) (niem. Die gefrorenen Blitze) w reżyserii Jánosa Veicziego[5]. Zagrał w ponad 100 produkcjach wytwórni DEFA z NRD, z którą współpracował przez ponad 20 lat. W 1969 odebrał nagrodę państwową dla najlepszego aktora za rolę inżyniera Lorenza Regera w filmie Horsta Seemanna Czas życia(inne języki) (niem. Zeit zu leben)[10][11][12].

W latach 1953–1979 występował w Teatrze Powszechnym w Łodzi, ostatecznie porzucił teatr na rzecz filmu[5].

W 2000 wystąpił w teledysku do piosenki Stachursky’ego „Czuję i wiem”.

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Niemczyk twierdził, że był sześciokrotnie żonaty, co jednak jest podawane w wątpliwość[5][10][13]. Jego pierwszą żoną była aktorka Tatiana Zuanar. Z tego małżeństwa pochodzi jedyna córka aktora - Monika. Drugi związek małżeński zawarł z Krystyną[14][15]. Od 2000 roku był związany z pedagog Iwoną Ławicką, która została jego jedyną spadkobierczynią[11].

Był kibicem Łódzkiego Klubu Sportowego[16].

Zmarł na raka płuc. Prochy Niemczyka spoczęły na łódzkim Starym Cmentarzu przy ul. Ogrodowej, w części rzymskokatolickiej.

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Filmografia Leona Niemczyka.

Odznaczenia i upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Odznaczony Krzyżem Kawalerskim, Krzyżem Oficerskim[17] (1985), a także Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1999)[18]. Wyróżniony Honorową Odznaką Miasta Łodzi i Nagrodą Państwową NRD II klasy[17].

W 1998 została odsłonięta jego gwiazda w Alei Gwiazd na ulicy Piotrkowskiej w Łodzi.

Imię Leona Niemczyka nosi łódzki skwer przy Filmówce.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Niemczyk Leon, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2019-07-19].
  2. ↑ Leon Niemczyk, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21].
  3. ↑ Przyjaciele Leona Niemczyka apelują o skrawek Łodzi dla wielkiego aktora – Warszawa – NaszeMiasto.pl [online], warszawa.naszemiasto.pl [dostęp 2019-07-19] (pol.).
  4. ↑ Leon Niemczyk – mija 10 lat od śmierci aktora – WP Film [online], film.wp.pl [dostęp 2019-07-19] (pol.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j k Wojciech Staszewski: Nóż i już. wyborcza.pl. [dostęp 2016-12-02]. (pol.).
  6. ↑ Słynny „Kurier” nie żyje. Zmarł Ludwik Niemczyk. tvn24.pl, 5 stycznia 2013. [dostęp 2014-08-08].
  7. ↑ a b Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 31. ISBN 83-7337-452-3.
  8. ↑ a b c d e Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 32–33. ISBN 83-7337-452-3.
  9. ↑ Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 34–35. ISBN 83-7337-452-3.
  10. ↑ a b Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 36–37. ISBN 83-7337-452-3.
  11. ↑ a b "Poznałam Leona na finiszu jego życia. Miał opinię kobieciarza i mężczyzny rozrywkowego" [online], gazetapl, 8 września 2023 [dostęp 2024-03-24] (pol.).
  12. ↑ Biografia Leona Niemczyka. DEFA. [dostęp 2014-08-08].
  13. ↑ Anna Maria Guziewska: Leon Niemczyk: 10. rocznica śmierci. kulturaonline.pl. [dostęp 2016-12-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-03)].
  14. ↑ Nieznana córka Leona Niemczyka. polki.pl, 5 lutego 2007. [dostęp 2014-08-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-09)].
  15. ↑ Samotność długodystansowca [online], www.dziennikteatralny.pl [dostęp 2024-03-24].
  16. ↑ Tomasz Walczak, 100 lat ŁKS [online], UM Łodzi [dostęp 2014-08-08] [zarchiwizowane z adresu 2014-08-11].
  17. ↑ a b Kto jest kim w Polsce. Warszawa 1989, s. 906.
  18. ↑ M.P. z 1999 r. nr 22, poz. 320.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Leon_Niemczyk&oldid=73232844”