Kuglarz (ptak)

Kuglarz
Terathopius ecaudatus[1]
(Daudin, 1800)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

szponiaste

Rodzina

jastrzębiowate

Podrodzina

jastrzębie

Plemię

Circaetini

Rodzaj

Terathopius
Lesson, 1830[2]

Gatunek

kuglarz

Synonimy

Rodzaju:

Gatunku:

  • Falco ecaudatus Daudin, 1800[9]
  • Helotarsus typicus A. Smith, 1830[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[10]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Kuglarz[11], akrobata (Terathopius ecaudatus) – gatunek dużego ptaka z podrodziny jastrzębi (Accipitrinae) w rodzinie jastrzębiowatych (Accipitridae), jedyny przedstawiciel rodzaju Terathopius. Występuje w Afryce Subsaharyjskiej i w południowo-zachodniej części Półwyspu Arabskiego. Zagrożony wyginięciem.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Jest to jedyny przedstawiciel rodzaju Terathopius[11][12]. Nie wyróżnia się podgatunków[12][13].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Terathopius (Terathopias, Teratopius, Teratophius, Therathopius, Torathropius): gr. τερας teras, τερατος teratos „cud, fenomen”; ωψ ōps, ωπος ōpos „wygląd”[14].
  • Helotarsus: gr. ἡλος hēlos „guz, brodawka”; nowołac. tarsus „noga”, od gr. ταρσος tarsos „płaszczyzna stopy”[15].
  • ecaudatus: nowołac. ecaudatus „bezogonowy, bez ogona”, od łac. ex- „brak, bez”; -caudatus „-ogonowy”, od cauda „ogon”[16].
  • typicus: łac. typicus „typowy, typ”, od gr. τυπικος tupikos „typowy, zgodny z typem”, od τυπος tupos „typ”[17].
Samiec w locie
Głowa młodego osobnika

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 55–70 cm, rozpiętość skrzydeł 168–190 cm; masa ciała 1820–2950 g[13]. Czarny brzuch i głowa, grzbiet brązowy, skrzydła w różnych odcieniach szarości. Dziób czerwono-pomarańczowy. Samica większa od samca.

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Kuglarz występuje od południowej Mauretanii i Senegambii na wschód do Sudanu, Erytrei i Etiopii, a następnie na południe (poza głównymi regionami zalesionymi) do Namibii i Południowej Afryki; także w południowo-zachodniej części Półwyspu Arabskiego, gdzie prawdopodobnie odbywa lęgi (przynajmniej zdarzało się to dawniej)[13].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Biotop

Od sawann i równin po rejony górskie (wysokość do 4000 m n.p.m.).

Tryb życia

Dzienny tryb życia. Kuglarz należy do najchętniej latających jastrzębiowatych, podczas jednego dnia może przebyć do 500 km, lecąc z prędkością 50–80 km/h. Często żyje w stadach dochodzących do 50 osobników.

Pożywienie

Kuglarz żywi się głównie małymi ssakami, ptakami, płazami, a nawet rybami. W młodym wieku zjada głównie padlinę. Najczęściej poluje rzucając się z góry na ofiarę, chwyta także ptaki w locie. Potrafi ukraść zdobycz innemu drapieżnemu ptakowi.

Rozmnażanie

Kuglarze tworzą zwykle pary na całe życie. Gniazdo zakładają pomiędzy grudniem a czerwcem, najczęściej w lutym i marcu, zwykle na drzewie chlebowym lub akacji. Samica składa jedno, duże jajo, białe z czerwonobrązowymi plamkami. Wysiadują je oboje rodzice. Po wykluciu, pisklę jest kremowo-biało-brązowe. Przez pierwsze dni życia karmi je matka, potem dołącza się ojciec. Po 3 miesiącach pisklę uczy się latać, po 6 opuszcza gniazdo. Dojrzałość płciową osiąga w wieku trzech lat. Kuglarze żyją 12–15 lat.

Status[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN kuglarz od 2020 roku jest klasyfikowany jako gatunek zagrożony (EN – Endangered); wcześniej, od 2009 roku miał status gatunku bliskiego zagrożenia (NT – Near Threatened), a jeszcze wcześniej uznawano go za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). W 2001 roku liczebność populacji szacowano na dziesiątki tysięcy osobników. Trend liczebności populacji oceniany jest jako silnie spadkowy ze względu na utratę siedlisk i zatrucia pestycydami lub zatrutymi przynętami[10].

Kuglarz i ludzie[edytuj | edytuj kod]

Kuglarz jest czczony przez afrykańskie plemiona, uważany za zwiastuna szczęścia. Europejczycy przybyli do Afryki tępili go, sądząc, że ptak porywa zwierzęta domowe.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Terathopius ecaudatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ R.P. Lesson: Traité d’ornithologie, ou, Tableau méthodique des ordres, sous-ordres, familles, tribus, genres, sous-genres et races d’oiseaux: ouvrage entièrement neuf, formant le catalogue le plus complet des espèces réunies dans les collections publiques de la France. Bruxelles: Chez F.G. Levrault, 1931, s. 46. (fr.).
  3. ↑ a b A. Smith. A description of the birds inhabiting the South of Africa. „South African Quarterly Journal”. 1 (2), s. 110–111, 1830. (ang.). 
  4. ↑ Ch.L. Bonaparte. Saggio di una distribuzione inetodica degli Animali Vertebrati. „Giornale Arcadico di Scienze Lettere ed Arti”. 49, s. 36, 1831. (ang.). 
  5. ↑ A. Smith. Letter on several Zoological Subjects. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1, s. 45, 1833. (ang.). 
  6. ↑ E. Blyth: Aves. W: G. Cuvier: Cuvier’s Animal kingdom: arranged according to its organization, forming the basis for a natural history of animals, and an introduction to comparative anatomy: illustrated by three hundred engravings on wood. London: W.S. Orr and Co., 1840, s. 169. (ang.).
  7. ↑ W. Jameson. On the affinities of the Falconidæ; being an attempt at a natural arrangement of this family. „Calcutta Journal of Natural History”. 1, s. 319, 1840. (ang.). 
  8. ↑ F. Lafresnaye: Bateleur. W: A. d’Orbigny: Dictionnaire universel d’histoire naturelle. T. 2. Paris: Au bureau principial de l’éditeur, 1842, s. 497. (fr.).
  9. ↑ F.M. Daudin: Traité élémentaire et complet d’ornithologie, ou, Histoire naturelle des oiseaux. T. 2. Paris: Chez l'Auteur, 1800, s. 54. (fr.).
  10. ↑ a b BirdLife International, Terathopius ecaudatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-1 [dostęp 2022-12-07] (ang.).
  11. ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Circaetini Sundevall, 1836 (wersja: 2018-06-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2018-08-04].
  12. ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-12-07]. (ang.).
  13. ↑ a b c A.C. Kemp, G.M. Kirwan & D.A. Christie: Bateleur (Terathopius ecaudatus). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2020. [dostęp 2020-05-10]. (ang.).
  14. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Terathopius [dostęp 2018-08-04].
  15. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Helotarsus [dostęp 2018-08-04].
  16. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Ecaudata [dostęp 2018-08-04].
  17. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Typica [dostęp 2018-08-04].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kuglarz_(ptak)&oldid=68945566”