Krzysztof Birkenmajer

Krzysztof Ludwik Birkenmajer
Data i miejsce urodzenia

6 października 1929
Warszawa

Data i miejsce śmierci

23 lutego 2019
Kraków

Profesor nauk technicznych
Specjalność: stratygrafia, tektonika
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński,
Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie

Doktorat

1957

Profesura

1973

Polska Akademia Nauk / Umiejętności
Status PAN

członek rzeczywisty[1]

Status PAU

członek krajowy czynny

Funkcja Jednostka PAN

Przewodniczący honorowy
Komitet Badań Polarnych

Praca naukowa
Instytut

Nauk Geologicznych PAN

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi
Cytaty w Wikicytatach

Krzysztof Ludwik Birkenmajer[2][3] (ur. 6 października 1929 w Warszawie, zm. 23 lutego 2019 w Krakowie) – polski geolog[2], speleolog[4] i polarnik[3]. Profesor nauk technicznych o specjalności stratygrafia, tektonika[2]. Był żonaty z polską geolog Franciszką Szymakowską(inne języki).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był synem Józefa Birkenmajera, tłumacza, slawisty, historyka literatury i krytyka literackiego oraz Marii Jętkiewiczówny[5]. Józef Birkenmajer zginął jako żołnierz 26 września 1939 roku w obronie Warszawy. Osierocony Krzysztof po wybuchu wojny był uczniem tajnych kompletów gimnazjalnych w Warszawie. Naukę kontynuował po przeniesieniu się w 1944 r., po upadku powstania warszawskiego, do Krakowa, gdzie w następnym roku podjął naukę w Gimnazjum i Liceum im. Henryka Sienkiewicza, a dwa lata później zdał maturę[6].

Studiował na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym UJ (ukończone w 1950[2]) i na Wydziale Geologiczno-Poszukiwawczym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie (ukończone w 1954[2]). Od 1954 r. do emerytury pracował w Zakładzie (przekształconym w Instytut) Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk w Krakowie[7]. W 1956 obronił doktorat[3] na Wydziale Geologii Uniwersytetu Warszawskiego. Większość swojej kariery spędził w Instytucie Nauk Geologicznych PAN w Krakowie. W 1959 uzyskał habilitację[3], a w 1967 został profesorem[2].

W latach 1951–1952 uczestniczył w wyprawach odkrywczych do jaskiń tatrzańskich: Jaskini Miętusiej, Szczeliny Chochołowskiej, Jaskini za Siedmiu Progami i in. W tych samych i następnych latach badał jaskinie w Pieninach i w pienińskim pasie skałkowym. W 1952 został członkiem Klubu Grotołazów[4]. Od 1956 badał geologię Spitsbergenu, jako uczestnik trzynastu ekspedycji badawczych[3] i współorganizator polskiej bazy naukowej w fiordzie Hornsund. Uczestniczył w dwóch wyprawach geologicznych na Grenlandię[3] w 1971 i 1976 roku. Od 1977 brał udział w siedmiu ekspedycjach na Antarktydę Zachodnią[3]. Łącznie na Spitsbergen, Antarktydę i Grenlandię podróżował jako uczestnik 23 wypraw naukowych, odkrył i opisał liczne formacje, z czego tylko na Antarktydzie wprowadził ponad 200 nazw geograficznych związanych z Polską. Jego imieniem nazwano ok. 10 nowych kopalnych rodzajów i gatunków[7].

Opublikował około 500 prac geologicznych[7]. Jest także autorem ponad 20 szczegółowych map geologicznych oraz około 200 artykułów popularnonaukowych, sprawozdań i wspomnień, a także 5 skryptów uczelnianych i 4 książek, poświęconych polskim działaniom w krajach polarnych[6]. Do głównych tematów badawczych należały badania pienińskiego pasa skałkowego i badania geologiczne obszarów polarnych[3], geologia Karpat, Dolnego Śląska, Wschodnich Alp, Spitsbergenu, Grenlandii i Antarktyki[7]. Jest współautorem szeregu opracowań wieku kenozoicznych andezytów i bazaltów Polski. Był również redaktorem kilku serii wydawniczych, m.in. takich jak: Studia Geologia Polonica, Geological Results of the Polish Spitzbergen Expeditions, Geological Results of the Polish Antarctic Expeditions, Postępy Nauk Geologicznych, a także członkiem szeregu polskich i zagranicznych komitetów redakcyjnych[6]. Współpracował z zagranicznymi ośrodkami naukowymi. Jako visiting professor prowadził zajęcia na uniwersytecie w Kopenhadze, prowadził również wykłady m.in. w Norwegii, Wielkiej Brytanii, Szwecji, Francji, Niemczech i USA[6].

Jego wyjątkowe związki z Pieninami spowodowały, że przez 28 lat (1967–1995) był wiceprzewodniczącym Rady Naukowej Pienińskiego Parku Narodowego[6]. W latach 1992-1996 był również sekretarzem Międzynarodowego Komitetu Badań Antarktyki[3]. Od 1989 był członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk i członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności. Od 1997 był honorowym członkiem Akademii Rumuńskiej[8] oraz członkiem Polskiego Towarzystwa Geologicznego[9]. Posiadał tytuł członka zagranicznego Akademii Nauk w Nowym Jorku[6].

Należał do grona członków założycieli Klubu Polarnego Polskiego Towarzystwa Geograficznego (1974). W 2013 roku został wyróżniony godnością członka honorowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego. Był również członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Austriackiego Towarzystwa Geologicznego i Amerykańskiego Towarzystwa Geologicznego[6].

Zmarł 23 lutego 2019 roku[7]. Został pochowany 5 marca 2019 r. na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie[6].

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

  • Przewodnik geologiczny po Pienińskim Pasie Skałkowym, cz. I-IV, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1958
  • Pod znakiem białego niedźwiedzia. Wydawnictwa Nasza Księgarnia, Warszawa, 1961
  • Polarne drogi i bezdroża. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1975
  • Lodospady szmaragdowe. Wydawnictwo Literackie, Kraków-Wrocław, 1987

Odznaczenia[10][edytuj | edytuj kod]

  • Medal 100-lecia Akademii Umiejętności

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ BIRKENMAJER, Krzysztof [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-01] (pol.).
  2. ↑ a b c d e f Prof. zw. dr inż. cz Krzysztof Ludwik Birkenmajer, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [dostęp 2019-02-26].[martwy link]
  3. ↑ a b c d e f g h i Magdalena Bajer, Birkenmajerowie. Forum Akademickie nr 9, 1999.
  4. ↑ a b Birkenmajer Krzysztof w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej.
  5. ↑ Tomasz Napierała, Zmarł Profesor Krzysztof Ludwik Birkenmajer [online], Polskie Towarzystwo Geograficzne (PTG), 27 lutego 2019 [dostęp 2023-02-01] (pol.).
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l Stefan Witold Alexandrowicz. Krzysztof Birkenmajer 6 X 1929 – 23 II 2019. „Rocznik Polskiej Akademii Umiejętności”. Rok 2019, s. 241-245, 2020. Polska Akademia Umiejętności. (pol.). 
  7. ↑ a b c d e Zmarł prof. Krzysztof Birkenmajer - wybitny polarnik i geolog [online], Nauka w Polsce [dostęp 2019-03-01] (pol.).
  8. ↑ Academia Română: Lista completă a membrilor de onoare din străinătate (în ordine alfabetică). [dostęp 2008-11-10]. (rum.).
  9. ↑ Lista członków Polskiego Towarzystwa Geologicznego, stan na 31 stycznia 1971, Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego Tom XL-1970, Zeszyt 3-4, Kraków 1971.
  10. ↑ * Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, str. 95
  11. ↑ M.P. z 2002 r. nr 57, poz. 778

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Krzysztof_Birkenmajer&oldid=71123581”