Kopalnia Węgla Kamiennego Janina

Południowy Koncern Węglowy S.A.
Zakład Górniczy Janina
Państwo

 Polska

Adres

ul. Górnicza 23, 32-590 Libiąż, Polska

Data założenia

1907

Położenie na mapie Libiąża
Mapa konturowa Libiąża, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Południowy Koncern Węglowy S.A.”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Południowy Koncern Węglowy S.A.”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Południowy Koncern Węglowy S.A.”
Położenie na mapie powiatu chrzanowskiego
Mapa konturowa powiatu chrzanowskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Południowy Koncern Węglowy S.A.”
Położenie na mapie gminy Libiąż
Mapa konturowa gminy Libiąż, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Południowy Koncern Węglowy S.A.”
50,092°N 19,332°E/50,092100 19,332000
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Zakład Górniczy Janina – kopalnia węgla kamiennego, znajdująca się w Libiążu, jedna z dwóch kopalń węgla kamiennego w województwie małopolskim, należy do Południowego Koncernu Węglowego S.A. Wchodziła w skład Galicyjskiej Spółki Kopalń (Compagnie Galicienne de Mines). Kopalnia działa od roku 1907, jej nazwa – według obiegowej opinii – pochodzić miała rzekomo od imienia żony lub córki pierwszego francuskiego prezesa, Alexisa Barteta. Legendy tej nie potwierdza wnuk Alexisa, Bernard Bartet[1].

Pełnomocnictwo Barteta (Compagnie Galicienne de Mines) dla Szczotkowskiego, 1922
Kopalnia „Janina” w Libiążu nocą
Panorama kopalni „Janina”, lata 30. XX w.
Kopalnia „Janina” ok. r. 1938
KWK „Janina”, widok współczesny

Historia[edytuj | edytuj kod]

Kopalnia powstała na terenach wykupywanych od roku 1899 przez francuskich przedsiębiorców w ówczesnych wsiach Libiąż Mały i Wielki oraz Moczydło i Żarki. Zarejestrowali oni w 1901 swoją firmę najpierw w Szczakowej, a w 1906 utworzyli w Paryżu spółkę z kapitałem akcyjnym 5,5 miliona ówczesnych franków francuskich. Do wybuchu I wojny światowej kopalnia pozostawała w fazie rozruchu, statystyki dotyczące wielkości wydobycia rozpoczynają się od roku 1910, w którym wydobyto w niej 19 tysięcy ton węgla; w latach 1914–1918 wydobycie wzrosło z 95 do 149 tys. ton[2].

Po wojnie francuscy właściciele zatrudnili w niej polskiego dyrektora. Od roku 1920 do 1939, jako pełnomocnik współwłaściciela Alexisa Barteta, kopalnią kierował inż. Zygmunt Szczotkowski, a jego zastępcą do spraw technicznych – tzw. „kierownikiem kopalni” – był inż. Józef Litwiniszyn[a], ojciec prof. Jerzego Litwiniszyna. Po wybuchu II wojny światowej niemieckie władze do połowy roku 1940 nakazały Szczotkowskiemu zarząd komisaryczny; później kopalnią kierował Austriak z Grazu Ladislaus Franz Trenczak (po wojnie był twórcą patentów w przemyśle górniczym[3]; później trafił do Pakistanu jako ekspert górniczy ONZ[4]), który podjął niezwłocznie starania zatrudnienia w kopalni jeńców wojennych i zorganizowania w niej obozu pracy[5]. W styczniu 1943 kolejnym zarządcą kopalni został inż. Günther Falkenhahn, a wkrótce przywieziono tam pierwszych jeńców brytyjskich, w oparciu o których powstało Kriegsgefangenen-Arbeitskommando E-562 Janinagrube („komando pracy jeńców wojennych E-562 kopalnia Janina”) podlegające ekspozyturze Stalagu VIII B w Zabrzu. Jeńcy ci jednak w skuteczny sposób uchylali się od pracy w kopalni, w wyniku czego jesienią 1943 Niemcy zdecydowali się przekształcić obóz pracy jeńców wojennych w obóz pracy przymusowej Arbeitslager Janinagrube („obóz pracy kopalnia Janina”) podlegający obozowi koncentracyjnemu Auschwitz. W obozie tym pracowało od 800 do ponad 900 więźniów pochodzących z różnych części Europy; wydobycie wynosiło wówczas ok. 300 tys. ton rocznie. W przeddzień likwidacji obozu w styczniu 1945 przebywało tam 853 więźniów.

Po przejściu frontu w 1945 kopalnia „Janina” została upaństwowiona i w lutym podjęła wydobycie. Drążenie nowego szybu Janina III rozpoczęto w 1961, dwa lata później szybu Południowego, a w 1964 – szybu Zachodniego. Na początku lat 70. XX wieku wydobycie wynosiło w „Janinie” ok. 1,8 mln ton rocznie, a zatrudnienie około 4 tysięcy osób. W 1972 wydobycie w „Janinie” przekroczyło 2 miliony ton, a w 1978 – trzy miliony, po czym w latach 80. XX wieku utrzymywało się na poziomie 3,5 mln ton[6].

Od czasu przemian ustrojowych w roku 1989, datuje się początek zmniejszania przerostów zatrudnienia, szczególnie wśród pracowników zatrudnionych na powierzchni. Liczba pracowników zmalała w ciągu kilku lat o ponad tysiąc osób, zmalało też wydobycie. W 1993 kopalnia weszła w skład Nadwiślańskiej Spółki Węglowej S.A. w Tychach, a od 1 lutego 2003 znalazła się, jako jeden z 23 zakładów, w Kompanii Węglowej. Rok później, 1 kwietnia 2004, w wyniku kolejnych przekształceń powstał Zakład Górniczo-Energetyczny Janina sp. z o.o. 1 lipca 2005 ZGE Janina został połączony z ZGE Sobieski Jaworzno III sp. z o.o., w wyniku czego powstał Południowy Koncern Węglowy S.A. W listopadzie 2007 zatrudnienie w „Janinie” wynosiło 2841 pracowników (w tym 1937 robotników dołowych)[7]. W 2005 wydobycie wynosiło ok. 2,2 mln ton[8]; w kolejnych latach utrzymywało się na poziomie od 1,75 do 2,6 mln ton.

Złoża kopalni „Janina” szacowane są na 20% zasobów węgla kamiennego w Polsce[9]. Jest to kopalnia o największych zasobach operatywnych węgla kamiennego w Polsce, szacowanych na 841 009 tys. ton, a czas eksploatacji w 2003 był przewidywany na 204 lata[10]. Kopalnia należy do Południowego Koncernu Węglowego S.A.[11]

30 września i 20 października 2015 roku w kopalni doszło do tąpnięcia o sile 3,7 w skali Richtera. Doprowadziło to do czasowego wstrzymania wydobycia w jednej z trzech ścian, spowodowanego uszkodzeniami budynków w okolicy Libiąża[12][13][14]. 17 października 2015 roku doszło do tąpnięcia o sile 4 w skali Richtera[15][16].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W opracowaniu M. Leś-Runickiej nt. historii kopalni Litwiniszyn wymieniony jest od r. 1935 jako dyrektor po Szczotkowskim, tymczasem do II wojny światowej pełnił tę funkcję stale Szczotkowski[17].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ „Zagadkowa Janina” i „Podróż sentymentalna dwóch Francuzów”. „Kurier Libiąski”. 12/2006, s. 7–9. wyd. Libiąskie Centrum Kultury. ISSN 1895-6831. (pol.). 
  2. ↑ Maria Leś-Runicka: Historia kopalni węgla kamiennego Janina w Libiążu. Libiąż: Południowy Koncern Węglowy, 2008, s. 24–25.
  3. ↑ patentmaps.com.
  4. ↑ untraty.un.org.
  5. ↑ Obozy w Libiążu w latach II wojny światowej. libiaz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-24)]..
  6. ↑ Maria Leś-Runicka: (ibidem). s. 58–79.
  7. ↑ Magazyn Koncern, Gazeta Południowego Koncernu Energetycznego, listopad 2007.
  8. ↑ „Po pierwsze: zwiększyć wydobycie”, portal ziemi chrzanowskiej przelom.pl.
  9. ↑ Magazyn Koncern, Gazeta Południowego Koncernu Energetycznego.
  10. ↑ Zbigniew Grudziński: „Wystarczalność zasobów węgla kamiennego w Polsce w świetle planu dostępu do zasobów oraz prognoz zapotrzebowania na węgiel” Polityka Energetyczna, Tom 8, Zeszyt 2, 2005.
  11. ↑ Tauron wydobycie.
  12. ↑ Potężny wstrząs odczuwalny m.in. w Oświęcimiu i Sosnowcu. „Obrazki spadały ze ściany”. www.rmf24.pl. [dostęp 2015-10-20].
  13. ↑ Earthquake, Magnitude 3.7 - POLAND - 2015 October 20, 20:23:50 UTC. EMSC-CSEM. [dostęp 2015-10-20].
  14. ↑ Libiąż. Kopalnia wstrzymuje wydobycie!. gazetakrakowska.pl. [dostęp 2015-10-20].
  15. ↑ Mieszkańcy o wstrząsach: Jakby pocisk uderzył w dom. przelom.pl, 2015-11-18.
  16. ↑ Earthquake, Magnitude 4 - POLAND - 2015 November 17, 23:28:18 UTC. EMSC-CSEM. [dostęp 2015-11-19].
  17. ↑ J.Zieliński i K.Zieliński 2013 ↓, s. 129, 137.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Maria Leś-Runicka, „Historia kopalni węgla kamiennego Janina w Libiążu”, wyd. Południowy Koncern Węglowy ZG Janina, Libiąż 2008 (bez nru ISBN)
  • miesięcznik „Nasze Forum”, wewnętrzny magazyn informacyjny pracowników Grupy TAURON, wyd. Południowy Koncern Węglowy SA, Jaworzno (numery rocznika 2012)
  • Juliusz Zieliński. Budował Janinę. „«Przełom» – Tygodnik Ziemi Chrzanowskiej”, s. 22, 5.12.2012. Dom Wydawniczy JAR sp. z o.o.. ISSN 1231-5664. (pol.). 
  • Juliusz Zieliński, Krzysztof Zieliński. Wspomnienie o Zygmuncie Franciszku Szczotkowskim (1877-1943). „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”. R. 58 (nr 3/2013), s. 129–145, 2013. Instytut Historii Nauki PAN. ISSN 0023-589X. (pol.). 

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Kopalnie węgla kamiennego w Polsce
Działające kopalnie
węgla kamiennego
w Polsce
Jastrzębska Spółka Węglowa S.A.
Polska Grupa Górnicza
Południowy Koncern Węglowy S.A.
Przedsiębiorstwo Górnicze Silesia Sp. z o.o.
Lubelski Węgiel Bogdanka S.A.
Siltech Sp. z o.o.
Eko-Plus Sp. z o.o.
Kopalnie w likwidacji,
pod zarządem Spółki Restrukturyzacji Kopalń
Kopalnie węgla kamiennego
zamknięte lub zlikwidowane
w Polsce po 1945
Historyczne kopalnie
węgla kamiennego w Polsce
Kopalnie doświadczalne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kopalnia_Węgla_Kamiennego_Janina&oldid=73555532”