Kolibki

Kolibki
Część miasta Gdyni
ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Miasto

Gdynia

Dzielnica

Orłowo

W granicach Gdyni

1935

Kod pocztowy

81-xxx

Tablice rejestracyjne

GA

Położenie na mapie Gdyni
Mapa konturowa Gdyni, blisko prawej krawiędzi na dole znajduje się punkt z opisem „Kolibki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Kolibki”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Kolibki”
Ziemia54°28′07″N 18°33′24″E/54,468611 18,556667
Multimedia w Wikimedia Commons

Kolibki (kaszb. Kòlibczi, niem. Koliebken[a]) – osiedle w Gdyni, w dzielnicy Orłowo położone nad potokiem Kolibkowskim. Obszar osiedla obejmuje południową część dzielnicy Orłowo i znajduje się bezpośrednio nad Morzem Bałtyckim granicząc od południa z Sopotem (granica na rzece Swelina).

Urbanistyka[edytuj | edytuj kod]

Osiedle zlokalizowane jest przy alei Zwycięstwa, dzielącej, wespół z linią kolejową SKM, osiedle na części zachodnią i wschodnią. Na wysokości stacji benzynowej znajduje się „Pomnik Obrońców Gdyni 1939” – umiejscowiony na tarasie widokowym, z którego rozpościera się widok na Zatokę Gdańską. Po stronie zachodniej (na zalesionych wzgórzach morenowych) znajdują się tor motocrossowy i pozostałości po niemieckich stanowiskach baterii przeciwlotniczej składających się z umocnionych stanowisk pod 8 armat, budynku koszarowego i stanowiska wieży dalmierza.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Zespół dworsko-krajobrazowy[edytuj | edytuj kod]

W okolicy dworu znajdowały się nieistniejące już obiekty karczmy z XV wieku, cegielni (z wyprodukowanych cegieł wybudowano wiele gmachów m.in. w Gdańsku), hamerni, młyna zbożowego i papierni. Dzisiejsze budynki przy dworskie pochodzą z pierwszej połowy XIX wieku i są otoczone Parkiem Marysieńki o założeniu barokowym z kilkusetletnim drzewostanem[1]. W lipcu 1945 majątek przejęło państwo[2]. W zabytkowym dworze zakwaterowano rodziny, a w parku powstały kotłownia, szklarnia i szkółka ogrodnicza. W okresie późniejszym dwór był siedzibą stadniny koni podlegającej gdyńskiej Straży Miejskiej[3]. Następnie został opuszczony, gdyż stajnia nie spełniała swojej pierwotnej funkcji, ciepłownię i szklarnie rozebrano. W zbudowanym w okresie powojennym budynku szkółki ogrodniczej powstała siedziba Wydziału Ogrodnika Miasta[4].

Kościół pw. św. Józefa w Kolibkach[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Kościół św. Józefa w Gdyni Kolibkach.

Kościół został zbudowany w 1763 przez generała Józefa Przebendowskiego, w założeniu fundacyjnym powiązany bezpośrednio z Kalwarią Wejherowską. Fundator zamierzał założyć przy nim franciszkański klasztor kapucynów. W kościele tym, zburzonym późną jesienią 1939 przez niemieckich okupantów podczas drugiej wojny światowej, znajdował się gotycki obraz „Matki Boskiej Piaseckiej” z początku XVI wieku (prawdopodobna darowizna królowej Marii Kazimiery). Jedyną pozostałością po kościele jest fragment dawnego cmentarza przykościelnego.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Dawna własność cystersów oliwskich pod nazwami Colybka, Kolebki lub Kolebka[5], w okresie późniejszym własność rycerska i szlachecka. Prywatna wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie gdańskim województwa pomorskiego[6].

Majątek kolibkowski był własnością znanych rodów szlacheckich, m.in. Wejherów, Radziwiłłów, Ostromeckich, Sobieskich i Przebendowskich. Właścicielem majątku kolibskiego po śmierci króla Sobieskiego stała się królowa Marysieńka (w parku znajdują się m.in. „Dąb Marysieńki” i „Grota Marysieńki”). W 1720 syn Jana III Sobieskiego, Jakub Ludwik Sobieski, sprzedał dobra kolibkowskie wojewodzie Piotrowi Przebendowskiemu. Przez krótki okres, około lat 1814–1831, właścicielem dworu był również konsul brytyjski w Gdańsku baron Alexander Gibson. W okresie trwania zaboru pruskiego majątek stał się własnością pruską. Ostatnim prywatnym właścicielem dworu został po I wojnie światowej Witold Kukowski (jego imię nosi nadmorska aleja spacerowa w Kolibkach).

II Rzeczpospolita[edytuj | edytuj kod]

W czasach II Rzeczypospolitej w Kolibkach mieściły się polska placówka celna (pierwotnie drewniane a z czasem murowane budynki) i przejście graniczne (Kolibki/Steinfließ) na granicy polsko-gdańskiej[7]. Obecnie budynki te nie istnieją[8]. Od 1930 r. znajdował się też tu posterunek informacyjny Straży Granicznej „Kolibki” wchodzący w struktury Placówki SG I linii „Wielki Kack”[9].

Kampania wrześniowa[edytuj | edytuj kod]

We wrześniu 1939 r. na pozycjach pod Kolibkami 2 Morski Pułk Strzelców prowadził ciężkie walki obronne Gdyni[10].

1 września od strony Sopotu zaczęła atakować tzw. Brygada Eberhardta, składała się ona z dwóch pułków policji WMG przekształconych w piechotę oraz z oddziału SS-Heimwehr Danzig[11][10], jednakże Polacy kontratakowali. Polskie oddziały, którymi dowodził ppłk. Ignacy Szpunar, nocą dokonały wypadu na Kolibki. Odbito stację kolejową w Wielkim Kacku i posiadłość kolibkowską. W drugim tygodniu września walka była wciąż kontynuowana na przedpolu portu w Gdyni, Orłowie i Kolibkach. 8 września duże straty wywołał ostrzał polskich pozycji przez pancernik Schleswig-Holstein[10].

12 września obrońcy Kolibek otrzymali rozkaz opuszczenia stanowisk i udania się na Oksywie[10].

Fotografia wojenna[edytuj | edytuj kod]

Prawdopodobnie najbardziej znanymi zdjęciami obrazującymi początek II wojny światowej oraz inwazję niemiecką na Polskę są te wykonane przez niemieckiego fotografa Hansa Sönnke na posterunku w Kolibkach. Choć podpisywane są datą 1 września (również przez samego autora) faktycznie zostały wykonane na potrzeby propagandowe 14 września 1939 już po zajęciu Gdyni przez Niemców. Sönnke jest też autorem największego zbioru ilustrującego zajęcie miasta przez hitlerowców[12][13][14][15][11].

Hans Sönnke, fotografia propagandowa w Kolibkach
Niemieckie wojska SS-Heimwehr Danzig przekraczają granicę polsko-gdańską, w tle stojący niemieccy celnicy WMG
Niemieccy żołnierze i policjanci z Gdańska usuwają polskie godła i znaki na granicy
Niemcy (Brygada Eberhardta) przełamują szlaban na przejściu granicznym między II RP a WMG
Inne ujęcie jak Niemcy z Brygady Eberhardta przełamują szlaban graniczny
Żołnierze niemieccy z 1. Pułk Policji Państwowej z Gdańska niszczą polski szlaban graniczny i godło Polski


Galeria[edytuj | edytuj kod]

Kolibki
Dwór w Kolibkach
XIX-wieczna stajnia w Kolibkach
Murowany obrys kościoła św. Józefa, zaznaczony po przeprowadzeniu badań archeologicznych w latach 1997–1999
Cegły z Kolibek w ścianach dawnej fabryki mydła w Gdańsku Oliwie, przy ul. Grunwaldzkiej 535–537 (wyprodukowane prawdopodobnie ok. 1870[16]
Posterunek Straży Granicznej w Kolibkach, marzec 1927
Gdynia-Kolibki, miejsce walk z września 1939, tablica informacyjna
Pomnik na miejscu walk we wrześniu 1939 r. w Gdyni-Kolibkach


Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Zamki Rotmanka: Gdynia – Zespół Dworski w Kolibkach. [dostęp 2010-02-05]. (pol.).
  2. ↑ Kolibki, [w:] Małgorzata Sokołowska, Izabella Greczanik-Filipp, Wiesława Kwiatkowska, Encyklopedia Gdyni, wyd. 1, Gdynia: Verbi Causa, 2006–2009, ISBN 978-83-921571-8-2, OCLC 156727869 [dostęp 2020-06-04].
  3. ↑ Polskie Zabytki: Gdynia Kolibki – Dwór (al. Zwycięstwa 291). [dostęp 2022-02-05]. (pol.).
  4. ↑ Kolibki w Gdyni: Oaza Spokoju nad Morzem Bałtyckim - Nasze Orłowo [online], 7 stycznia 2024 [dostęp 2024-01-21] (pol.).
  5. ↑ Karta Dawnej Polski, Arkusz XI Gdańsk 9 Bis, 1:50 0000. Paryż: 1859, s. 1.
  6. ↑ Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w. : rozmieszczenie własności ziemskiej, sieć parafialna / Marian Biskup, Andrzej Tomczak. Toruń 1955, s. 90.
  7. ↑ Gdańsk (Danzig), 1:100 000, Pas 30 Słup 27. Warszawa: Wojskowy Instytut Geograficzny, 1938, s. 1. (pol.).
  8. ↑ N-34-50-C (Gdańsk), 1:50 000, Wojskowa Mapa Topograficzna. Wyd. II. Warszawa: Sztab Generalny WP, 1974, s. 1. (pol.).
  9. ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918–1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 95. ISBN 83-87424-77-3.
  10. ↑ a b c d Piotr Celej: Obrona Orłowa we wrześniu 1939 roku. [dostęp 2022-02-07]. (pol.).
  11. ↑ a b Tomasz Stempowski. Walka o Danzig. „Pamięć.pl”, s. 10–13, 2015. Warszawa: IPN. ISSN 2084-7319. 
  12. ↑ Piotr Nowak: Historia Gdańska – historie gdańskie (Pierwodruk: „30 Dni” 4–5/2014). [dostęp 2022-02-05]. (pol.).
  13. ↑ Hans Sönnke: Gdynia. [dostęp 2022-02-05]. (pol.).
  14. ↑ dr Lidia Potykanowicz-Suda: A lato było piękne tego roku… Wrzesień 1939 na Pomorzu Gdańskim. [dostęp 2022-02-05]. (pol.).
  15. ↑ Dziennik Bałtycki: Niemcy na przejściu granicznym…. [dostęp 2022-02-05]. (pol.).
  16. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych. kobidz.pl.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Niemieckojęzyczna nazwa geograficzna w brzmieniu administracyjnym do 1945 roku, obecnie na terenie RP.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Dzielnice i osiedla Gdyni
Dzielnice administracyjne
Osiedla i dzielnice zwyczajowe

Herb Gdyni

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kolibki&oldid=72647602”