Koźlarek grabowy
 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek | koźlarek grabowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Leccinellum pseudoscabrum (Kallenb.) Mikšík Index Fungorum 338: 1 (2017) | |
Koźlarek grabowy, koźlarz grabowy (Leccinellum pseudoscabrum (Kallenb.) Mikšik) – gatunek grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Leccinellum, Boletaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1929 r. Franz Joseph Kallenbach nadając mu nazwę Boletus pseudoscaber. W 2017 roku został przeniesiony do rodzaju Leccinellum przez czeskiego mykologa Michala Mikšika[1].
Niektóre synonimy naukowe[2]:
- Boletus carpini (R. Schulz) A. Pearson 1947
- Boletus pseudoscaber Kallenb. 1929
- Boletus scaber var. carpini R. Schulz, in Michael & Schulz 1924
- Krombholzia pseudoscabra (Kallenb.) Vassilkov 1955
- Krombholziella carpini (R. Schulz) Alessio 1985
- Krombholziella carpini (R. Schulz) Bon 1985
- Krombholziella pseudoscabra (Kallenb.) Šutara 1982
- Leccinellum carpini (R. Schulz) Bresinsky & Manfr. Binder 2003
- Leccinum carpini (R. Schulz) M.M. Moser ex D.A. Reid 1965
- Trachypus carpini (R. Schulz) J. Favre 1948
- Leccinum pseudoscabrum (Kallenb.) Šutara 1989
Nazwę „koźlarz grabowy” podała Alina Skirgiełło w 1960 r. (dla L. duriusculum)[3]. W 2021 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała używanie nazwy „koźlarek grabowy”[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 7–14 cm, kształt początkowo półkulisty, później płasko rozpostarty, i poduchowaty. Powierzchnia naga, jamista i często pomarszczona, a u starszych okazów popękana na poletka, zwłaszcza przy długotrwałej suchej pogodzie. Barwa w odcieniach brązu: żółtobrązowa, siwobrązowa, oliwkowobrązowa, ciemnobrązowa, czarnobrązowa[5].
Bardzo długie (do 2 cm) i głęboko wykrojone przy trzonie. Początkowo są białawe, później żółtawe, oliwkowożółte i oliwkowosine. Pory okrągłe, na 1 mm mieszczą się 1-2[6]. Po uciśnięciu ciemnieją i zmieniają barwę, początkowo na siwobrązową, później na czarną[5].
Wysokość 5–14 cm, grubość 1–3 cm, kształt mniej więcej walcowaty, górą cieńszy, dołem zgrubiały i pałkowato rozszerzony. Powierzchnia biaława i pokryta czarniawymi, włóknistymi kosmkami lub łuseczkami. W górnej części często bywa pomarszczony. Uciśnięty czernieje[5].
Białawożółty, uszkodzony zmienia barwę na różową, później siwofioletową, a po pewnym czasie czernieje. Smak i zapach przyjemny, grzybowy[5].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników: cynamonowobrązowy do brązowego. Zarodniki nieamylodalne, gładkie, o rozmiarach 10–28 × 4–7 μm. Podstawki maczugowate z 4 sterygmami. Mają rozmiar 32 × 12 μm. Cystydy wybrzuszone, o rozmiarach 42 × 14 μm[6].
- Gatunki podobne
- koźlarek bruzdkowany (Leccinellum crocipodium), ale jest jaśniejszy,
- koźlarz babka (Leccinum scabrum). Rośnie tylko pod brzozami. Jego kapelusz zawsze jest gładki, a miąższ nie czernieje[5].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji[7]. Rośnie w lasach liściastych, na ziemi pod grabami i leszczynami. Owocniki pojawiają się od czerwca do października[5]. W Polsce nie jest zagrożony, ale znajduje się na czerwonych listach gatunków zagrożonych w Norwegii i Holandii[3].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Grzyb mykoryzowy[3], grzyb jadalny[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2018-08-17].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12].
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 20 lutego 2021.
- ↑ a b c d e f g Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b Leccinum pseudoscabrum [online], MushroomExpert [dostęp 2014-08-01].
- ↑ Mapa występowania ''Leccinellum pseudoscabrum na świecie [online] [dostęp 2021-11-30].