Kościół na Skeppsholmen
| sala koncertowa | |||||||||||||||
 Kościół na Skeppsholmen w 2011 | |||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||
| Wyznanie | protestanckie (do 2001) | ||||||||||||||
| Kościół | ewangelicko-luterański (do 2001) | ||||||||||||||
| Wezwanie | król Karol XIV Jan (do 2001) | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Położenie na mapie regionu Sztokholm  | |||||||||||||||
Położenie na mapie Szwecji  | |||||||||||||||
 59°19′34,86″N 18°04′56,51″E/59,326350 18,082364 | |||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||
Kościół na Skeppsholmen (szw. Skeppsholmskyrkan) – były kościół parafialny ewangelicko-luterańskiego Kościoła Szwecji położony na sztokholmskiej wyspie Skeppsholmen, zdesakralizowany 5 grudnia 2001, od 2010 pełniący funkcję sali koncertowej im. Erica Ericsona (Eric Ericsonhallen)[1].
Kościół otrzymał w 1842 dedykację na cześć króla Szwecji Karola XIV Jana. Należy do najważniejszych zabytków architektury klasycystycznej na terenie Szwecji.
Obiekt ma status zabytku sakralnego według rozdz. 4 Kulturminneslagen (pol. Prawo o pamiątkach kultury), ponieważ został wzniesiony przed końcem 1939 (3 §)[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Podczas dużego pożaru szalejącego w czerwcu 1822 na półwyspie Blasieholmen w Sztokholmie zniszczeniu uległ tzw. „kościół na wysepce” („Holmkyrkan”) należący do parafii admiralicji (Amiralitetsförsamling); obecnie na jego miejscu znajduje się Nationalmuseum. Po pożarze na terenie stoczni na Skeppsholmen zbudowano prowizoryczny kościół. W tym samym czasie podpułkownik floty, architekt Fredrik Blom otrzymał zadanie zaprojektowania nowego kościoła. Jego budowa rozpoczęła się w 1824, ale była kilkakrotnie przerywana. W 1832 ukończone zostały mury kościoła, a w roku następnym zbudowano kopułę, po czym prace budowlane ponownie stanęły w miejscu. Dopiero w 1841 na kopule zbudowano latarnię. 24 lipca 1842 miała miejsce uroczysta inauguracja kościoła, który został oficjalnie dedykowany królowi Karolowi XIV Janowi[3].
W 1863 wymieniono drewnianą posadzkę na kamienną. W 1894 wykonano drobne prace remontowe.
W latach 20. XX w. większość budynków na Skeppsholmen (w tym również kościół) pomalowano na kolor żółty, który uważano za tradycyjny. W 1998 podczas renowacji kościoła przywrócono mu pierwotne, jasne kolory[4]. 5 grudnia 2001 kościół został zdesakralizowany[5]. Od 2002 nie jest już miejscem kultu. W przeszłości pełnił obok funkcji sakralnej również rolę sali koncertowej i tę funkcję otrzymał również po desakralizacji[3]. Wiosną 2010 stał się siedzibą założonego 4 lata wcześniej Eric Ericson International Choral Centre, a sam budynek określa się odtąd mianem Eric Ericsonhallen[1][6].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Ośmiokątny budynek kościoła utrzymany jest w duchu neoantycznym. Wewnątrz otrzymał niezwykły kształt rotundy, przekrytej sklepieniem kopułowym. Kościół kształtem swym nawiązuje do starożytnego rzymskiego Panteonu, a także do kościoła Świętej Trójcy w Karlskronie[3]. Kopułowe sklepienie podtrzymywane jest przez łukowe arkady wsparte na ustawionych parami kolumnach w porządku jońskim[7]. Między usytuowanymi koliście arkadami a ośmiokątnym murem świątyni znajduje się obejście nadające wnętrzu kształt rotundy[8]. Charakterystyczne dla stylu empire oświetlenie wnętrza zapewniają okna umieszczone we wszystkich stronach świata; kościół różni się tym samym od swego rzymskiego pierwowzoru, którego wnętrze oświetlane jest przez otwór w dachu. Każdy otwór okienny w murach kościoła ma kształt kwadratu podzielonego czterema filarami i zwieńczonego lunetą[8]. Akustyka wnętrza sprawia, iż nadaje się ono do koncertów. Znaczenie kościoła na Skeppsholmen jest tym większe, iż zachował on swój pierwotny kształt i wyposażenie, podczas gdy wnętrza wielu innych kościołów zbudowanych w tym samym okresie zostały przekształcone[7].
Wyposażenie[edytuj | edytuj kod]
Obraz ołtarzowy namalował w 1849 J. G. Sandberg. Ambonę zaprojektował Fredrik Blom. Jej podstawę tworzą cztery delfiny, przypominające o morskim charakterze kościoła. Na prawo od prezbiterium umieszczono obraz „Chrystus idący na Golgotę” pędzla J. Fr. von Breda z 1816. Był to pierwotnie obraz ołtarzowy w kościele na wysepce i został uratowany z pożaru, podobnie jak XVII-wieczny srebrny dzban i mosiężny świecznik. Okręt wotywny w kształcie korwety został ofiarowany kościołowi w 1930 przez wdowę po komandorze C. Puke, który otrzymał go z kolei w prezencie od króla Oskara II. Malowidła wewnątrz kościoła wykonał Per Emanuel Limnel. Organy zostały zbudowane w 1876, a w 1930 poddane renowacji[9].
Ochrona konserwatorska[edytuj | edytuj kod]
Kościół na Skeppsholmen należy do najważniejszych zabytków architektury neoklasycystycznej na terenie Szwecji. Ma kształt starożytnej świątyni, jego architektura zawiera wszystkie ówczesne założenia neoklasycyzmu: kolumny, kopułowe sklepienie wewnątrz i kopułę zewnętrzną zwieńczoną latarnią. Kościół ma status pomnika narodowego (szw. statligt byggnadsminne), co oznacza, iż sposób jego konserwacji określają specjalne przepisy dotyczące ochrony; wynika z nich, które elementy architektoniczne budynku nie powinny być zmieniane. Dotyczy to np. zewnętrznej przebudowy lub pierwotnego rozplanowania. Oznacza to również m.in., iż powinny pozostać na swym miejscu: krzyż na kopule, ambona i ołtarz. W celu utrzymania budynku kościoła w jak najlepszym stanie, Państwowy Zarząd Nieruchomości (Statens fastighetsverk) zrealizował szereg projektów renowacyjnych. Oczyszczono m.in. kasetonowe sklepienie i usunięto oryginalne malowidła na ambonie odsłaniając marmur kararyjski i misterną snycerkę w kształcie pozłacanych liści. Zainstalowano centralne ogrzewanie, naturalną wentylację, nową instalację elektryczną i oświetlenie[3].
Parafia Skeppsholmen[edytuj | edytuj kod]
Do parafii Skeppsholmen (Skeppsholmens församling) należał personel marynarki wojennej wraz z rodzinami (w 1842 ok. 2000 osób). Niektórzy z nich mieszkali na okolicznych wysepkach, ale większość w innych dzielnicach Sztokholmu. W 1969 stocznia marynarki wojennej została zamknięta, a parafia rozwiązana[3]. W 1989 jej obszar został włączony w skład parafii katedralnej (Stockholms domkyrkoförsamling)[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Eric Ericsonhallen. [w:] Eric Ericsonhallen [on-line]. [dostęp 2018-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-18)]. (szw.).
- ↑ Sveriges riksdag: Svensk författningssamling (SFS) Lag (1988:950) om kulturminnen m.m.. [dostęp 2013-02-15]. (szw.).
- ↑ a b c d e Statens fastighetsverk: Skeppsholskyrkan. [dostęp 2013-02-15]. (szw.).
- ↑ Thomas Roth w: Statens fastighetsverk: Karl Johans kyrka på Skeppsholmen. [dostęp 2013-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-19)]. (szw.).
- ↑ Eric Ericsonhallen: Skeppsholskyrkan. [dostęp 2013-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-02)]. (szw.).
- ↑ Eric Ericson International Choral Centre. [w:] Eric Ericson International Choral Centre [on-line]. [dostęp 2018-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-28)]. (szw.).
- ↑ a b Bedoire 2012 ↓, s. 90.
- ↑ a b Mårtelius i in. 2009 ↓, s. 132.
- ↑ a b zbiorowa 1990 ↓, s. 697.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- praca zbiorowa: Våra kyrkor. Västervik: Klarkullens Förlag AB, 1990. ISBN 91-971561-08. (szw.).
- Fredric Bedoire: Stockholms byggnader – Arkitektur och stadsbild. Stockholm: Norstedts, 2012. ISBN 978-91-1-303652-6. (szw.).
- Johan Mårtelius, Bengt O. H. Johansson, Rasmus Wærn, Olof Hultin: Guide till Stockholms arkitektur. Stockholm: Arkitektur Förlag AB, 2009. ISBN 978-91-86050-72-6. (szw.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Skeppsholmskyrkan. [w:] Stockholmskällan [on-line]. [dostęp 2013-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-14)]. [archiwalne zdjęcia kościoła]