Kościół Ducha Świętego w Tychach
 nr rej. A/589/2019 z 18 grudnia 2019[1] | |||||||||
| kościół parafialny | |||||||||
 Kościół św. Ducha w Tychach | |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||
| Adres | ul. Myśliwska 43, | ||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Parafia | |||||||||
| Wezwanie | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Tychów  | |||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||
 50°06′25″N 18°57′57″E/50,106944 18,965833 | |||||||||
Kościół Ducha Świętego – rzymskokatolicki kościół parafialny w Tychach, w dzielnicy Żwaków, przy ulicy Myśliwskiej 43.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Zezwolenie na budowę kościoła otrzymano 20 lipca 1976 r. Prace rozpoczęto 9 maja 1978 r. Budowę kościoła prowadził ks. Franciszek Resiak. Głównym projektantem i autorem wyposażenia wnętrza był architekt Stanisław Niemczyk. Przy projekcie współpracował konstruktor inż.Jerzy Manjura[2][3].
25 lutego 1979 r. biskup Herbert Bednorz poświęcił kamień węgielny pod budowę kościoła oraz kaplicy pod wezwaniem NMP Jasnogórskiej, w której do czasu wybudowania kościoła odbywały się nabożeństwa, a która obecnie znajduje się w zachodniej części podziemi świątyni[2].
11 września 1982 r. kościół został poświęcony. W 1983 ukończono stojącą obok dzwonnicę[3].
Obiekt wpisano do rejestru zabytków (nr rej. A/589/2019 z 18 grudnia 2019[1]).
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Bryła kościoła, według słów projektanta Stanisława Niemczyka, symbolizuje namiot – „pierwszą świątynię ludu wybranego”[4]. Inni szukają w niej podobieństwa do kurhanu, czy tak charakterystycznej dla śląskiego krajobrazu hałdy[5]. Kościół wybudowany jest z cegły na planie centralnym, prostokątną nawę otaczają krużganki. Całość nakrywa potężny dach wsparty na żelbetowych ramach. Pośrodku dachu umieszczony jest świetlik doświetlający nawę, Całość wieńczą cztery smukłe krzyże[5].
Architektura nasycona jest symboliką – na posadzce i ścianach krużganków ukryte są różne formy krzyża, motyw krzyża znajduje się również w oknach, drzwiach, ogrodzeniu kościoła. Klamki mają kształt gołębicy Ducha Świętego (wszystkie detale projektowane były przez Stanisława Niemczyka)[5]. Oś pionowa zaakcentowana krzyżami poprzez połączenie nieba i ziemi symbolizuje zesłanie Ducha Świętego[3]. Dodatkowo oś pionową podkreśla strumień naturalnego światła, które wpada przez świetlik w dachu, następnie przechodzi przez przeszklenie w posadzce (w prezbiterium przed ołtarzem) do kaplicy w dolnym poziomie[6]. Krzyże miały być pomalowane na cztery kolory symbolizujące rasy ludzkie (biały, żółty, czerwony, brązowy) oraz jedność Kościoła, jednakże zamiar ten nie został zrealizowany[6].
Powierzchnia kaplicy dziennej (w poziomie dolnym) wynosi 240 m², a kościoła 1425 m²[2].
Styl architektoniczny kościoła to późny modernizm[7].
Wnętrze[edytuj | edytuj kod]
Wnętrze kościoła jest dwupoziomowe. Poziom górny zajmuje jednoprzestrzenny kościół z ołtarzem umieszczonym centralnie. Na poziomie dolnym znajduje się kaplica, zakrystia oraz salki katechetyczne.
Wewnętrzne połacie dachowe wyłożone są deskami i ozdobione polichromią wykonaną przez Jerzego Nowosielskiego w latach 1983–1986[3].
Projekty polichromii dla kościoła św Ducha wykonane przez Jerzego Nowosielskiego znajdują się obecnie w Muzeum Miejskim w Tychach[8].
Wyposażenie kościoła[edytuj | edytuj kod]
- Ołtarz znajduje się w środku nawy, na podwyższeniu. Jest on dedykowany św. Franciszkowi z Asyżu. Krzyż w pobliżu ołtarza zaprojektowany został przez Stanisława Niemczyka. Front ołtarza i krzyż ozdabiają malowidła wykonane przez Jerzego Nowosielskiego. Nad ołtarzem znajduje się cyborium zbudowane z mosiężnych rur, wykonane przez Tadeusza Leszczyńskiego z Zawiści.
- Ambona wykonana została, podobnie jak ołtarz, z czarnego dębu.
- Baldachim nad tabernakulum został zbudowany przez Tadeusza Leszczyńskiego i Zygfryda Paszka. Składa się on z mosiężnych rurek, okalających tabernakulum w kształcie krzyża. Nad nim zawieszona jest rzeźba ślusarza nazwiskiem Poppe – pozłacana gołębica.
- krzesło dla celebransa ozdobione jest obrazem przedstawiającym krajobraz wykonanym przez ks. Arkadiusza Knefla.
- Żyrandole mają kształt odwróconej menory, wykonał je Krzysztof Paszek.
- Chrzcielnica, pełniąca również funkcję kropielnicy, umieszczona została przy wejściu głównym. Nad nią wykonano żelbetowy baldachim w kształcie dwóch przenikających się łuków[9].
Otoczenie[edytuj | edytuj kod]
Kościół otoczony jest ceglanym murem. W narożniku północno-wschodnim znajduje się dzwonnica. Na osi wejścia głównego umieszczono krzyż misyjny na wzgórku, który ma symbolizować Górę Synaj. W narożniku południowo-zachodnim, na wysokim słupie, znajduje się rzeźba św. Franciszka z Asyżu. Po stronie zachodniej jest plebania oraz Dom Zakonny Sióstr Elżbietanek[9].
Nagrody i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]
- Nagroda Roku SARP (1983)[2]
- Nagroda Błogosławionego Brata Alberta (1988) dla architekta Stanisława Niemczyka i ks. Franciszka Resiaka za konsekwentne realizowanie projektu[2]
- Nagroda im. doc. Tadeusza Jodkiewicza, przyznaną jednorazowo przez Komisję Episkopatu Polski, za udaną architekturę sakralną (1988)[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2023-02-21].
- ↑ a b c d e f Historia parafii [online], Duch [dostęp 2019-05-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-22] (pol.).
- ↑ a b c d Patryk Oczko, Tychy. Sacrum w mieście socjalistycznym, Muzeum Miejskie w Tychach, 2019, s. 57–63, ISBN 978-83-62193-37-0.
- ↑ Marcin Zasada, Człowiek, który wytrzymał z betonem, Krzysztof Karwat (red.), „Fabryka Silesia”, 2 (20), Katowice: Regionalny Instytut Kultury, 2018, s. 44, ISSN 2084-9621.
- ↑ a b c Anna Cymer, Architektura w Polsce 1945-1989, wyd. I, Warszawa: Centrum Architektury Warszawa Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, 2018, s. 460–461, ISBN 978-83-949185-5-2, OCLC 1083292741 [dostęp 2019-05-17].
- ↑ a b Agnieszka Skrodzka, Kościół pw. Ducha Świętego w Nowych Tychach. Symbolika architektury, wnętrza i wyposażenia (poziom górny), „ART IFEX” (11), Koło Naukowe Studentów Historii Sztuki Uniwersytetu Stanisława Wyszyńskiego, 2009, s. 32–39, ISSN 1644-3519.
- ↑ Ewa Chojecka, Sztuka Górnego Śląska, „Sztuka Górnego Śląska”, 35 (4), 1972, s. 257, DOI: 10.2307/1481874, ISSN 0044-2992, JSTOR: 1481874 [dostęp 2020-12-11].
- ↑ Miasto [online], umtychy.pl [dostęp 2019-05-17] (pol.).
- ↑ a b Franciszek Resiak, Moje Parafie – moje Życie. Opowieść kapłana: Historia Koscioła i parafii pw. Ducha Świętego w Tychach, [Miejsce nieznane]: ks. Franciszek Resiak, 2018, s. 81–85, ISBN 978-83-952247-0-6, OCLC 1088987582 [dostęp 2019-09-20].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Strona oficjalna parafii (pol.)
- Ewa Jasińska: Polichromia Jerzego Nowosielskiego w kościele Ducha Świętego w Tychach. Przykład malarstwa sakralnego inspirowanego sztuką bizantyjską. Pisma Humanistyczne 6, 54-60, 2004.